Passionate. Jaargang 12

[p. 14]

Recensies

Buitenland over Nederland

Op 2 november 2004 zat De Groene Amsterdammer-redacteur Pieter van Os in Washington, klaar om de Amerikaanse verkiezingen te verslaan. ‘Maar toen schoot Mohammed Bouyeri maar liefst acht kogels in het imposante lijf van Theo van Gogh. [...] En vanaf dat moment deden de Amerikaanse verkiezingen er eigenlijk niet meer toe.’ Van Os is in internetarchieven gaan spitten om te kijken wat de buitenlandse pers in de afgelopen jaren over Nederland heeft geschreven. Hij ontdekte artikelen die in Nederland onopgemerkt zijn gebleven, terwijl ze in het buitenland voor enorme ophef zorgden. Zoals dat van de journalist Jayasekera, die in een artikel betoogde dat Theo van Gogh om zijn eigen dood had gevraagd. Schrijfster Germaine Greer noemde het artikel ‘vile vomit’. Van Os ontdekte ook dat Nederland een aantal officieuze woordvoerders kent, zoals Wilders, Bouazza, Scheffer en Henk Krol. Want ‘buitenlandse journalisten op reportage bezoeken bij voorkeur dezelfde mensen. [...] Het zegt iets over de luiheid van de beroepsgroep.’

In Nederland op scherp, buitenlandse beschouwingen over een stuurloos land heeft Van Os uit al die artikelen een boeiende selectie gemaakt, met geslaagde en minder geslaagde analyses van schrijvers en journalisten over de hele wereld. Zo is er een artikel van ene Bob Barr, politiek analist van o.m. CNN, die het Nederlandse euthanasiebeleid een ‘cultuur van de dood’ noemt, en niet aarzelt eraan toe te voegen dat Josef Mengele tegenwoordig niet naar Brazilië zou hoeven uitwijken, omdat hij met open armen in Nederland zou zijn ontvangen. In een lachwekkend Russisch artikel wordt een complottheorie ontworpen n.a.v. de borsten van Georgina Verbaan, die door ‘politieke manipulatoren’ zouden zijn ingezet om de aandacht van de etnische spanningen af te leiden. Een serieuzere bijdrage is die van de Oegandese Simon Kuper, correspondent in Parijs voor de Financial Times, die laat zien hoe Nederland met haar oorlogsverleden worstelt, de langzaam afkalvende verzets-mythe en hoe dat heeft doorgewerkt tot aan het Srebrenica-debacle. Boeiend is ook het essay van de Britse filosoof Grahame Lock, die in zijn artikel ‘Nederland, Narcissus' paradijs’ een serieuze poging doet de Nederlandse volksaard te duiden, en een gedurfde lijn trekt vanaf de provo's naar de Deense Canute de Grote, ‘die verbaasd was dat hij met al zijn koninklijke gezag de vloed niet kon tegenhouden’, tot aan de privatiseringsdrang van hedendaagse Nederlandse politici.

Het is altijd goed om te weten hoe anderen over je denken, dat dwingt tot zelfreflectie. Hoewel de artikelen in Nederland op scherp niet de intentie hebben Nederland een spiegel voor te houden, zoals boekjes als The Undutchables en Onder Hollanders, krijgen wij juist daardoor een gevarieerd beeld van hoe het buitenland over ons denkt.

(SEH)

Pieter van Os (red.), Nederland op scherp, buitenlandse beschouwingen over een stuurloos land

paperback 254 blz, €14,95

uitg. Bert Bakker, ISBN 9035127994

Erom lachen, of niet

Aan het slot van de debuutroman van Raoul de Jong verzoent de gelijknamige hoofd-persoon zich na vele ruzies met zijn moeder. Vanaf zijn geboorte hebben ze niet goed geweten wat ze met elkaar aanmoesten, toch zijn ze tot elkaar veroordeeld. Ze lijken zelfs op elkaar, want ze weten geen van beiden hoe hun leven in te vullen. Ze denken terug aan wat een waarzegster tegen haar zei: ‘Alles is van tevoren bepaald, de vrijheid zit alleen in je hoofd: je kunt accepteren wat er gebeurt en erom lachen, of niet.’

Dat is precies het levensgevoel dat Het leven is verschrikkulluk! uitdraagt. De 18-jarige Raoul wil een groots en meeslepend leven, maar deinst terug voor de verantwoordelijkheden die het volwassen worden met zich meebrengt. Hij bedoelt het niet verkeerd, maar door zijn dromerige inslag gaat er van alles mis. Zijn moeder zet hem het huis uit omdat hij zich niet aan de huisregels houdt, waarop hij eerst bij zijn tante en dan zijn opa en oma intrekt. Hij wordt afgewezen voor de filmacademie omdat hij niet gemotiveerd genoeg overkomt. Hij loopt een rol in een jongeren-serie van BNN mis omdat hij zijn voicemail te laat afluistert. Hij is model voor een reclame maar komt te laat voor de fotosessie. Zelfs als hij zijn eerste vriendje krijgt dringt het maar half tot hem door, zoals blijkt uit een - heel vermakelijke - bedscène. Het avontuur lonkt uiteindelijk toch, als hij de kans krijgt vier maanden naar Afrika te gaan voor een jonge-

[p. 15]

rencampagne. En daarna? Dat zal de tijd wel leren.

Raoul de Jong vertelt zijn ogenschijnlijk autobiografische verhaal op een passende, quasi-laconieke manier. Alsof hij vertelt wat er in hem opkomt, zonder scènes duidelijk af te ronden of zich veel te bekommeren om de spanning of het ritme van zijn betoog. Hij maakt gebruik van visuele grappen op de pagina, en onderbreekt zichzelf met terzijdes of lijstjes over wat hij allemaal verkeerd doet of zou moeten doen. Op die manier drijft hij de spot met zichzelf en al die mensen die menen te weten wat goed voor hem is. Maar als hij uiteindelijk naar Schiphol wordt gebracht door zijn moeder, opa en oma en een vriendin vloeien er heel wat tranen. Want Raoul de Jong mag de spot met zijn personages drijven, hij houdt van hen, en dat maakt zijn verhaal zo innemend. En de lezer gaat erdoor van hem houden.

(EB)

Raoul de Jong, Het leven is verschrikkulluk! paperback 208 blz, €12,50

uitg. Augustus, ISBN 9045703920

De alledaagse praktijk van de wetenschap

De tweede roman van Miquel Bulnes, Lab, betreft het verhaal van de onderzoeker Jidde Hartman. Hij is assistent in opleiding aan een groot onderzoeksinstituut en houdt zich in het laboratorium bezig met fundamenteel kankeronderzoek, woont samen met zijn dominante vriendin Charlotte en gaat vreemd met de gestoorde studente Tara. Het boek schept een beeld van de alledaagse praktijk van de wetenschap en haalt dat beeld ook gelijk weer onderuit. Net wanneer Jidde succes boekt met zijn onderzoek, wordt de faculteit verdeeld door een machtsstrijd waar hij zelf de dupe van lijkt te worden. Collega's verdringen zich om de betere posities en schromen daarbij niet andermans carrière om zeep te helpen. Dit alles ondervindt Jidde aan den lijve. En dan is er nog zijn privé-leven waarin ook niet alles even gesmeerd loopt. Charlotte wil een kind, Jidde wil dit niet maar durft dat niet duidelijk te maken.

Bulnes is zelf arts en onderzoeker en dat is te merken ook. Hij beschrijft bepaalde aspecten van het onderzoeken heel nauwkeurig. Deze beschrijvingen moeten een beeld schetsen van de academische gewoontes, de prestatiedrang van de faculteit en de bureaucratische rompslomp, zoals de doolhof aan wetenschapssubsidies. Helaas beschrijft Bulnes ook situaties waarvan het nut niet duidelijk wordt. Wijzer word je er niet van, die gedetailleerde toelichtingen op de onderzoeksmethoden met dieren maken je hooguit misselijk. Bulnes heeft oog voor detail maar wellicht niet altijd op de juiste momenten. Waar een procedure



met een verdoofd konijn tot in de puntjes is uitgewerkt, wordt de periode waarin Tara Jidde chanteert in een paar regels afgedaan.

De roman is met humor en vooral een flinke dosis cynisme geschreven; de hoofdpersoon Jidde heeft een zeer cynische levenshouding en stelt zich vaak enigszins onverschillig op. Dat zorgt ervoor dat Jidde een vermakelijk personage is, met een interessante gedachtegang en scherpe opmerkingen, maar het betekent ook dat de gevoelens die hij wel degelijk heeft niet overkomen bij de lezer. Het cynisme schept een ruimte tussen de lezer en Jidde, waardoor je niet echt met hem meevoelt op het moment dat hij wacht op de uitslag van zijn HIV-test of de dagen nadat zijn vriendin vertrokken is.

De auteur weet in zijn boek echter wel een eigen wereld te scheppen en dat komt voornamelijk door de levendige karakters die er in rondlopen. De personages die Jidde omgeven zijn kleurrijk en zorgen voor amusant leesvoer. De situaties waar Jidde zich in bevindt zijn vaak alledaags maar Bulnes weet ze in een boeiende vorm te gieten. Het ontbreekt het verhaal op sommige momenten wel aan vaart, het duurt lang voordat de lezer inziet waar Bulnes naartoe wil, maar dat wordt goedgemaakt door de humor waarmee de wereld van Jidde wordt omschreven.

(AK)

Miquel Bulnes, Lab

hardcover 286 blz, €17,50

uitg. Vassallucci, ISBN 9050008267

[p. 16]

Een geheim eiland

Jacob van Duijns tweede roman Hyper is zo af als een Hollywood blockbuster met de bijbehorende afwisseling van humor en actie, de spannende ontknoping en het bevredigende einde. Net als in zijn eerste roman Para! is ‘identiteitscrisis’ het kernwoord. Dit keer niet die van een student, maar die van een zakenman. Diederik Lamb, de hoofdpersoon, is een snelle consultant in een wereld waar collega's je enige vorm van vrienden zijn, en waar vrouwen, altijd van mysterieus ondefinieerbare origine, steevast gehuld gaan in strakke zwarte mantelpakjes. Diederiks succes is bijna logisch; zijn hoge voorhoofd en grote ogen die vertrouwen uitstralen gaan gepaard met een vader die voor zijn zoon het Grote Meesterplan ontwierp; van kleuterschool tot Oxford. Ondanks het feit dat hij zijn masters degree uiteindelijk toch moet kopen bij iemand die tevens paspoorten en rijbewijzen verzorgt, heeft hij het als wonder-en troetelkindje van zijn baas goed voor elkaar. Hij heeft een Lexus, een palmpilot en een vriendin. Madeleine is als Diederik; succesvol, mooi, en modieus oppervlakkig.

Wanneer een collega Diederik inwijdt in een geheim ‘eiland met de letter K’ dat ergens in de Atlantische Oceaan moet liggen, en alleen toegankelijk is voor enkele uitverkorenen, gaat er bij Diederik iets kriebelen. Als zondagskind is hij er zeker van dat hij op het



eiland toegelaten zal worden, maar minder zeker dat het echt bestaat; Google levert maar één onduidelijke hit op. Wanneer hij Lara ontmoet, een blondine met de mooiste wangen van de wereld, wordt Diederik een man van passie; verliefd en onstuimig. Daarnaast ook depressief en in de war, want zowel zijn vader als moeder blijken na overlijden niet wie ze leken te zijn. Voor eigen bezinning, maar vooral voor de liefde, besluit Diederik het zakenleven, en Madeleine, vaarwel te zeggen om met Lara richting eiland K te vertrekken, op zoek naar anekdotes voor het nageslacht. Voor het zover komt is Lara echter verdwenen. Diederik gaat toch op reis, ditmaal op zoek naar Lara. Vanaf dat moment berust het verhaal vooral op toevalligheden. Hun gevolgen houden je echter zo op het puntje van je stoel dat je Van Duijn de onwaarschijnlijkheid ervan direct vergeeft.

Het eind van de roman is geruststellend cyclisch zonder daarbij makkelijk aan te doen. Hij rust weer ouderwets op een ontknoping, een ‘dus zo zit het’-erlebnis die je het boek met een voldaan gevoel doet wegleggen, geëntertained tot de laatste bladzijde.

(DC)

Jacob van Duijn, Hyper

paperback 318 blz, €17,50

uitg. Arena, ISBN 9069747162