Passionate. Jaargang 12

[p. 24]

beeld Margi Geerlinks

[p. 25]

Niet meer dan een indruk

Sanneke van Hassel publiceert deze maand haar debuut IJsregen bij uitgeverij De Bezige Bij. In dit nummer een kort interview plus het verhaal ‘Meeuwen met oren’ uit deze bundel.

Sanneke van Hassel (1971) verzint al verhalen zolang ze zich kan herinneren. Als kind deed ze dat voordat ze in slaap viel. Ze durfde haar ogen niet dicht te doen als ze in bed lag en liet allerlei filmische verhaaltjes in beelden voor zich afspelen. Ze gingen niet over haarzelf, en geruststellend waren ze ook niet perse. Af en toe zette ze er eentje op papier, en ze won er ooit een nationale schoolkrantenwedstrijd mee. De juiste structuur om met regelmaat te schrijven vond ze echter nog niet. Wel verdiepte ze zich in de literatuur door haar studie Algemene Letteren. Uiteindelijk studeerde ze af in Theaterwetenschappen en Cultuurgeschiedenis.

Zo'n acht jaar geleden begon ze een deeltijd-opleiding proza schrijven aan de Schrijversvakschool 't Colofon in Amsterdam. Van Hassel: ‘Op die manier werd ik gedwongen tot discipline. Ik wilde me niet langer laten afleiden, ik vond dat ik meer dan voorheen mijn eigen fascinaties moest volgen. Je leert tijdens zo'n opleiding dat je moet doorschrijven, niet bang zijn om iets slechts te produceren, en manieren van schrijven uit te proberen waar je zelf niet toe geneigd bent. Het heeft ook bevestigd dat het korte verhaal voor mij het meest geschikte genre is.’

Een van haar docenten, Nico Dros, was zo enthousiast over ‘Bijpassende kopjes’ (het vroegste verhaal dat in IJsregen is terechtgekomen) dat hij ermee naar tijdschrift Tirade ging, wat tot haar eerste publicatie leidde. Later verschenen meerdere verhalen, in Tirade en Passionate. Schrijver Thomas Verbogt was eveneens geïnteresseerd in Van Hassels teksten, en tot op vandaag is hij meelezer.

De opleiding proza schrijven maakte ze niet af, maar geleidelijk bouwde ze een verzameling korte verhalen op. Hoe is de bundel tot stand gekomen? Van Hassel: ‘Ik heb de verhalen niet rond een bepaald thema bij elkaar gezocht, ik heb gekeken wat goed is van wat ik de afgelopen jaren geschreven heb. Ik werk wel lang door aan mijn verhalen, vaak worden ze in de loop der tijd korter. Het is te vergelijken met beeldhouwen: je hakt wat je wil zeggen langzaam uit, je probeert een bepaalde toestand zo scherp mogelijk af te beelden en haalt alles weg wat overbodig is. In de toekomst wil ik daar nog verder in gaan.’

Tegenstrijdigheden

IJsregen is een verzameling impressionistische verhalen rond vaak alledaagse gebeurtenissen, die door de zorgvuldige stilering een licht vervreemdend karakter krijgen. Van Hassel zegt geïnspireerd te zijn door de beroemde Amerikaanse schrijver Raymond Carver, die in zijn verhalen de gruwelijke kanten van het gewone openbaart. Daarnaast Manon Uphoff, vanwege haar nadruk op onderhuidse sfeer, en het associatieve, grillige werk van Charlotte Mutsaers.

Dat een auteur debuteert met een verhalenbundel is ongebruikelijk in het Nederlandse taalgebied, waarin de roman een veel prominenter plaats inneemt dan het korte verhaal. Van Hassel: ‘Wij hebben niet een gigant voortgebracht die steeds weer nieuwe generaties inspireert tot verhalen schrijven, zoals Ernest Hemingway dat in Amerika doet. Waarschijnlijk komt het ook doordat veel lezers willen verdwijnen in een boek, en niet steeds als het ware onderbroken willen worden. We hebben een sterke autobiografische traditie in onze literatuur, en schrijvers hebben dan de neiging het hele waargebeurde verhaal te willen vertellen. Het heeft ook met zingeving te maken; in een roman worden sneller verbanden gelegd omdat je een langere periode bestrijkt. Je ontkomt er bijna niet aan gebeurtenissen te duiden of verklaren.’

Dat de roman de lezer iets leert is echter ook maar een constructie. ‘Daar kun je ook eerlijk over zijn, een verhaal is niet meer dan een poging een impressie van het leven te geven. Ik vind het mooi als een kunstwerk een bepaalde indruk maakt, maar vervolgens is die indruk weer verdwenen. Het is niet meer dan het is. Ik probeer in mijn verhalen onverwachte combinaties te maken van twee, drie elementen, en daar verder niet opzichtig verbanden tussen te leggen. Ik wil niet oplossen of verklaren maar de tegenstrijdigheden laten zien.’

Wisselwerking

Een opvallend kenmerk van de verhalen in IJsregen is de nadruk op de omgeving waarin de personages zich bevinden. Van Hassel: ‘Ik denk dat de beweegredenen van mensen veel subtieler zijn dan vaak gedacht wordt. Je denkt dat je een beslissing neemt, maar er spelen allerlei al dan niet bewuste factoren mee. Je kan onder invloed staan van waar je je bevindt, hoe je geslapen hebt, wat voor weer het is. Veel gebeurtenissen zijn willekeurig, en invloeden, als die er al zijn, zijn zelden eenduidig.’

‘De omgeving kan ook een weerspiegeling zijn van de gemoedstoestand van personages, maar het is niet zo dat ik dat bewust zo construeer. Je kan er wel achter komen en dat vervolgens uitbuiten. Het is een voortdurende wisselwerking tussen mensen en de situatie waarin ze zich bevinden. Het is moeilijk invloed op je eigen bestaan uit te oefenen, maar om te kunnen doorleven blijf je het altijd proberen. Steeds weer de steen tegen de berg opduwen. In zekere zin zijn de verhalen een pleidooi voor de verbeelding. De hoop zit hem vooral in het stileren, wat een voortdurende poging is om grip op het leven te krijgen. Je neemt als schrijver afstand en geeft er een bepaalde vorm aan.’

(EB)