Passionate. Jaargang 11

[p. 76]

Frans Vogel
Uitgeverijkanon Jules Deelder: sweet sixty!

In Pieter van Oudheusdens De Mensch Deelder (Veen Uitgevers, 1986) zegt Jules Deelder over zichzelf als dichter: ‘Ik heb altijd geweten dat ik een dichter was. Dat je daar je brood niet mee zou kunnen verdienen, dat kon me aan mijn reet roesten. Ik zag wel wat er gebeurde.’ Aan die uitspraken tóen is dan vooraf gegaan (ná zijn debuut als absolute beginner in de poëzie: met bloemetjesoverhemd (nog) van papier voorlezend tijdens Poëzie in Carré - zijn maiden performance waarop ie rádicaal door het Bühne-virus moet zijn aangestoken geworden geweest en waarvan naderhand een foto de cover sierde van het literaire tijdschrift Podium (!)) het jarenlang bereizen van het circuit van jeugdhonken, buurthuizen en kroegen, resulterend in zijn overstap naar het grote theater met zijn show Deelder spreekt (analoog aan ‘Es spricht dr. Joseph Goebbels’): regelrechte tekstexploitatie van zijn geschreven naar het door hem gesproken woord.

Tien jaar geleden, t.g.v. zijn vijftigste verjaardag, schreef ik op een 1/1-pagina in Het Vrije Volk, bij monde van zijn toenmalige manager René Vallentgoed, waar dat op uit is gedraaid. ‘Wij doen zo'n dertig optredens voor bedrijven per jaar. Hij wordt wel vaker gevraagd, maar niet iedereen is bereid zes ruggen neer te leggen voor een voordracht van een kwartiertje en desgewenst nog een mop. Reken op uw pocketcalculator maar uit waar dat op neer komt. En da's geheel exclusief de circa 200 theatervoorstellingen per seizoen door heel Nederland op partagebasis: 70% van de recette voor Deelder BV, 30% voor het betreffende theater. Exclusief ook de winkelverkoop van zijn boeken en bundels, die herdruk op herdruk beleven. Exclusief de boeken ook die Jules Deelder “na afloop van de voorstelling” persóónlijk aan de man brengt: inmiddels 14.000 exemplaren van Euforismen en 27.000 exemplaren van Modern passé (in welke 41.000 gevallen de boekhandel dan natuurlijk voor zijn 40% commissie het nakijken heeft gehad). Exclusief ook de keren dat Jules Deelder komt opdraven met zijn Trio Me Reet. Exclusief tenslotte de merchandising van de honderdduizenden door Tripiti gedrukte kleurbriefkaarten-met-een-kort-gedicht. Of van de door Deelder BV uitgebrachte schoolagenda.’ Uit de Panorama van krap een jaar later: ‘Manager en manusje-van-alles René Vallentgoed heeft Deelders jaarinkomen desgevraagd paraat: “465.000 gulden” (wat me, evenals zijn “Vermogen: tussen de ƒ1.000.000,- en ƒ4.000.000,-” nogal gechargeerd lijkt).’

Hoe dan ook: dat je met gedichten schrijven je brood niet zou kunnen verdienen, daarvan is het tegendeel met Jules Deelder flagrant bewezen. Hij ontwikkelde zich tot een schrijver die in ruime mate van de pen leeft. Letterlijk. Primair door te schrijven (met een vruchtbare pen: zijn oeuvre omvat momenteel zo'n dikke twintig gedichten- en verhalenbundels, ettelijke waarvan vijf, acht, negen tot tien herdrukken beleefden, die hem en passant tot een Bezige Bij-kanon maakten), secundair door al dat

[p. 77]

geschreven materiaal mondeling te recyclen tot zijn podiumoptreden.

Dat optreden heeft zo zijn nadeel (dat geen voordeel heb): de kritiek die je niet krijgt; dat althans de officiële literaire kritiek het wat hem betreft liet afweten. In de landelijke pers bevobbeld geen letter over zijn verzamelbundel Renaissance (1994). En idem dito met een asterisk aangaande zijn daarna verschenen bundel Transeuropa. Alleen regionaal wil men d'r wat over zeggen. Jan Oudenaarden bevobbeld in Rotterdam Punt Uit Magazine: ‘Oorlog en literatuur gaan ook hand in hand in Transeuropa, de nieuwste bundel van Jules Deelder. De slag bij Reetketelpikummerschans wordt aan de vergetelheid ontrukt, de Duce en de Führer komen opdraven en de Ring der Kribekungen wordt ten tonele gevoerd: Göring had een zwak voor ringen/ Hij droeg ringen aan zijn tenen/ En eentje aan zijn lul. Dat was dus de beroemde Ring der Kribekungen, die ooit volgens de legende de pik van Wodan had getooid.’ Maar bij die paar citaten bleef het. Het bestaan van de bundel werd slechts rakelings gesignaleerd. En dat dan nog tussen de besprekingen door van negentien andere toen kortelings op de lectuurmarkt gepleurde boeken. Schoot Jules Deelder weinig mee op. Tant pis pour Jan Oudenaarden.

Ander nadeel (d.g.v.h.): hij wordt door zijn optredens in de cabarethoek gedrukt en misschien wel daardoor als schrijver niet voor vol aangezien (aangezien hij door zijn optredens daar niet op líjkt?). Anderzijds komt ie in een ook alweer zojuist (we schrijven september 1995) verschenen boek over Nederlandse cabaretiers hoegenaamd niet voor. Volgens hem heeft men niet eens op zijn minst overwogen om hem in dat boek op te nemen, zal Jacques Klöters wel achter zitten. Niet dat ie d'r mee zit om niet in dat boek te staan. Want het gaat merendeels over cabaretiers die pas tijdens of na hun carrière zijn gaan schrijven. Terwijl het bij hem juist 180 graden andersom ligt: op de eerste plaats begonnen als schrijver (van poëzie & proza) en gaandeweg zich ontwikkeld tot een stand-up comedian en tv-personality (als zodanig onderlaatst nog gesignaleerd in Holland Sport van Wilfried de Jong, samen met Martin Bril en het, geloof ik, 3000 euro kostende gigantische fotoboek over Muhammed Ali). Hij is apriori een schrijver pur sang die naast o.a. Harry Mulisch voor het voetlicht trad op een Nederlandse literaire avond te Barcelona: In danszaal/ La Paloma/ klopt het hart/ van Barcelona etc.

Deelder en Frans Vogel, 1982 foto Diederik Hoogenbosch

Na een paar jaar nagenoeg elke maandagavond (proef)draaien in Wil Noorloos' nachtcafé Willens & Wetens te Rotterdam, is ie nu zereneus bezig de dj-wereld te betreden. Hij heeft al twee cd's uitgegeven: Deelder draait en Deelder draait door. Met door hem geselecteerde jazz, uiteraard. En met de complimenten daarvoor van Hans Dulfer himself. Híer, in het donderdagse tabloid bij de Volkskrant van 11 december jl., links naast de bekende foto van A.M.C. Fok: ‘JAZZ MET DEELDER/ Jules Deelder draait een avond jazz in De Badcuyp in Amsterdam. Hij zal er ook over vertellen, n.a.v. filmfragmenten uit het jazzarchief. Die beelden zullen hem prikkelen met jazz waar hij van houdt (schreeuwende tenoren, Chet Baker) en waar hij een hekel aan heeft (zangeressen, Toots Thielemans). Alles volledig geïmproviseerd.’ Dus als u mocht lezen of horen dat ie straks bij u in de buurt komt en u daar hééngaat, feliciteer 'm dan nog maar niet, want hij wordt pas 24 november a.s. officieel zestig jaar: sweet sixty.

Frans Vogel (11 maart 2004: soixante-neuf)

[p. 78]

Deelder 1988 foto Kees Spruijt