Passionate. Jaargang 10

[p. 34]

Schrijven om te scoren
Michelle Verheij

Winnen is een keuze. Keeper Hans van Breukelen had thuis een kaartenbak staan, met daarin de belangrijkste voetballers uit de Europese competitie. En bij elke voetballer: links of rechts. Omdat elke keeper weet dat het winnen van een wedstrijd meer kan zijn dan een tikje onder de lat of een duik naar de kruising. Duik je links of rechts bij een penalty, that is the question. Met een engeltje op de lat kun je een heel eind komen, met kansberekening win je de beker. Weten wie je voor je hebt is de halve wedstrijd winnen.

Schrijven is net als voetballen. Je kunt schrijven voor de lol, of schrijven om te winnen. Prijsschrijven is de ideale bijverdienste voor beginnende schrijvers en bovendien een goede stijloefening. Moeilijk is het zeker niet, als je maar weet voor welke jury je je verhaal schrijft. U vraagt, en wij draaien; zo simpel werkt het. Wie vraagt om jong en vlot en scherp, krijgt een vernieuwde Giphart bij de inzendingen. De verhalenwedstrijd van het huis-aan-huisblad win je met een verhaal à la Anna Enquist. En alle schrijfwedstrijden die pretenderen belangrijk te zijn en diepzinnig, en daarmee eigenlijk saai en oud bedoelen, krijgen Harry Mulisch. En wanneer je bij de prijsuitreiking dan gevraagd wordt of je had verwacht dat je zou winnen, dan zeg je natuurlijk met goed fatsoen: ‘Nee,’ want liegen kan de prijsschrijver als geen ander.

Schrijven om te scoren is de gewoonste zaak van de wereld, niet alleen in letterenland. Met een goede sollicitatiebrief kom je overal binnen, met een voorspelbaar artikel over terrorisme word je secretaris-generaal van de NAVO.

Talent? Eigen stijl? Daar moet een jury niets van weten. Mensen met een eigen mening komen nergens. ‘Aanpassen’ is het wachtwoord voor de eeuwige roem. Het is het verschil tussen een undergroundband en Idols, tussen een poëziebundel in eigen beheer die je aan drie vrienden (eigenlijk familie) geeft of een bestseller.

Maar denk niet dat je er al bent als je een leuk verhaal of een aardig gedicht kan schrijven in de stijl die de jury verwacht. Een jury heeft van tevoren niet alleen een eigen idee over het ideale verhaal; nee, een jury zoekt een totaalplaatje van de ideale schrijver. Je kunt kiezen uit de volgende vijf mogelijkheden:

a) De Intellectueel (God-ik-weet-zoveel-en-dat-zul-je-weten-ook): man, oud, intellectueel, grote neus, thema's als oorlog en God;

b) De Allochtoon (schoolvoorbeeld-van-integratie-en-als-dat-niet-zo-is-dan-heb-ik-een-redacteur-die-daar-wel-voor-zorgt): jong, allochtoon, vlotgebekt, hip, thema's als land van herkomst en ‘tussen twee werelden’;

c) Het Lekkere Wijf (neuken! neuken! neuken!): vrouw, jong, lekker, makkelijk, geen thema's;

d) De Player (Neuken! Neuken! Neuken!): man, 30+, intelligent, mysterieus, thema's als seks en dood (liefst tegelijk);

[p. 35]

e) De Vrouw In Overgang (God-ik-heb-zoveel-meegemaakt-dus-ik-kan-schrijven): vrouw, 40+, menopauze, kapsel: zie Oprah Winfrey, thema's: zie Oprah Winfreys Bookclub.

Pas je niet in één van deze vijf plaatjes? Jij bent niet wat we zoeken, maar bedenk dat je met een goede kapper en redacteur al een heel eind komt.

Herken je jezelf wel in één van de vijf profielen, maak dat dan ook duidelijk aan de jury. Schrijf een begeleidende brief die op zichzelf al goed is voor de Nobelprijs. Vermeld geboortedatum (niet over liegen, tenzij je een goede plastisch chirurg kent), geboorteplaats, beroep en herkomst van je ouders, mogelijke jeugdtrauma's (geen trauma's, stuur dan maar niet in), levensloop en eerdere publicaties. Je inzending is gebonden aan een maximum aantal woorden, maar dat geldt natuurlijk niet voor de begeleidende brief. Noem alle publicaties met naam en toenaam, vooral je schrijfsels voor schoolkranten en zelf opgerichte tijdschriften met een oplage van onder de 50 die nog origineel met schaar en Pritt-stift worden vormgegeven en gekopieerd. Hoe meer publicaties je noemt, hoe beter, dus verzin er gerust wat bij (niemand zal het controleren). Vergeet ook niet dat een goede foto op de achterflap een halve bestseller is. Dus ja! Stuur vooral je foto mee met je inzending! Liefst naakt! Een hele portfolio met foto's mag ook, graag zelfs.

Een jurylid heeft het zwaar. Een beetje schrijfwedstrijd heeft al gauw 50 inzendingen. Je zou het allemaal maar moeten lezen. Poëzie kun je nog lekker snel doorbladeren, maar een avondje proza wordt al gauw een avondje Prozac. Onder het motto ‘help de jury's het proza door’ wil ik alle prijsschrijvers oproepen om vooral goede eerste alinea's te schrijven. Meer lezen we toch niet. Zoals je aan iemands schoenen kan zien of hij links of rechts stemt, zo is in één zin duidelijk met welke schrijver we te maken hebben. De Intellectueel begint zijn verhaal met vijf pagina's citaat van Freud of Socrates, in de oorspronkelijke taal, het Lekkere Wijf schrijft: ‘Mijn moeder zei dat de ontmaagding een kwestie van benen wijd en tanden op elkaar was. “Natuurlijk doet het pijn. Gewoon doordouwen.”’ De Vrouw In Overgang begint haar verhaal met een jeugdtrauma, iets met een stiefvader en een donker schuurtje; de Player begint: ‘Ik stond op het punt voor de 652e keer in haar klaar te komen,’ en de Allochtoon heeft iets met familie, een vader en een zoon, en de eeuwige conflicten daartussen. Wie niet wil geloven dat literatuur zo simpel werkt, moet een ander levensdoel zoeken.

Prijsschrijvers worden niet door iedereen gewaardeerd. Diehard literatuurfans hebben geen waardering voor het eeuwige aanpassen. Ook Hans van Breukelen is eens door een hele tribune F-siders met eieren bekogeld. Maar vergeet nooit wat je ervoor terugkrijgt: roem, macht, groupies en keiharde euro's die je bij elke stap hoort rinkelen in je broekzak. Eieren kunnen een beetje rieken, maar geld stinkt niet: schrijf en scoor!