neventaak van de schrijver te zijn, we weten tenslotte niet beter, maar columns, artikelen en interviews over de sociaal-politieke brandhaarden van deze tijd vormen helemaal niet de natuurlijke biotoop van de schrijver. Natuurlijk zijn de geijkte wapens van de schrijver, stijl & verbeelding, ook goed inzetbaar in de opiniërende journalistiek, maar hier altijd ondergeschikt aan de dictatoriale Mening. Akkoord, er zijn schrijvers die een oeuvre opbouwen rond, hun talenten voeden aan een Mening, maar dat zijn zelden goede schrijvers. Al kunnen ze nog zo rekenen op een eigen schare rabiate volgelingen. Schrijven is geen mening uitwerken, schrijven is een voortdurend keuzes maken. En deze opeenstapeling van keuzes leidt - in het beste geval - tot een wereldbeeld.
Maar dat is niet het grootste verschil tussen de literatuur en de meningenbacteriën die de geëngageerde schrijvers van nu in de media ophoesten. Het engagement richt zich op gebeurtenissen, ontwikkelingen in de wereld zoals die worden herschapen op televisie. Zaken buiten het dagelijkse bestaan van de schrijver. De schrijver reageert rechtstreeks op een gereconstrueerde werkelijkheid. (De Euro-inflatie in de horeca, dat is bij hoge uitzondering een actualiteit die wel met de leefwereld van de schrijver samen valt.) In zijn romans of gedichten krijgt deze tweedimensionale realiteit hooguit een plaats als decorstuk achter het persoonlijke verhaal. Zoals bij ieder goed toneeldecor zal dit nog wel verwijzen naar dat persoonlijke verhaal, maar een verdere rol hoef je niet te verwachten. Al was het maar doordat de nieuwsthema's zich zo snel opvolgen. Mocht er over twee jaar een boek verschijnen dat zich afspeelt tegen de achtergrond van de Fortuynrage, dan denken we met ons allen: ‘Gut ja, dat was toen.’ Het is goed om over twee jaar herinnerd te worden aan dit seizoen van de waanzin. Want zodra je 't één keer geweest bent, houd je altijd het gevaar nog eens gek te worden. Een boek is geen profylaxe maar een serum tegen naïviteit.
Waarom mengen al die verder niet bijzonder gekwalificeerde schrijvers zich dan nu in het debat? Omdat ze ervoor gevraagd worden? Het honorarium en de aandacht zijn inderdaad mooi meegenomen. Maar ik hoop toch vooral omdat ze zich zorgen maken, niet zozeer als Schrijver maar als Burger, en hun relatieve bekendheid aanwenden om gehoord te worden. Ik zeg relatieve bekendheid, in mijn familie kent alvast niemand Hafid Bouazza. In het begin van de vorige eeuw schreef de Engelse romancier John Galsworthy nog: ‘Schrijvers hebben geen grote invloed, en zeker geen directe, op de wereldgeschiedenis. Wat ze aan invloed uitoefenen, is vaag en ondergronds, en ze doen er goed aan zich niet te laten voorstaan op een politieke macht die ze niet hebben.’ Honderd jaar later durf ik de schrijver ietsje meer macht toe te dichten. Niet dat zijn status is toegenomen - integendeel, lang leve de democratisering van het intellectuele eskader - maar als Barend & Van Dorp het goed dunken weet een schrijver nu ook mijn RTL4-soapverslaafde ooms en tantes te bereiken. De schrijver als meningenfabrikant in dienst van de programmamaker. Het is niet veel, het is niet genoeg, maar het is iets.
Maar de culturele elite kampt momenteel met een andere opdracht en van de blanke auteurs verwacht ik eigenlijk alleen solidariteit. Het echte werk moet worden opgeknapt door de schrijvers van Arabische origine. Zij moeten ons overstelpen met prijswinnende boeken en bundels. We hebben nu wel weer genoeg geroepen dat Marokkanen niet deugen. Succesvolle Marokkanen willen we. Niet alleen allochtesk Nederland heeft hen nodig, als rolmodel. Ik ook, om naar te verwijzen in de verjaardagdiscussies met mijn ooms en tantes. Daarnaast kunnen alleen schrijvers uit eigen kudde een culturele vernieuwing teweeg brengen. In zo'n gesloten gemeenschap kunnen de gevaren van een politieke Islam alleen van binnenuit worden bestreden. Kunst die alleen in dienst staat van de kunst zelf is een luxe. Een luxe die we ons nu even niet kunnen permitteren. De echte fundamentalisten zullen ook zij niet kunnen bereiken, maar laat ze in ieder geval de twijfelaars bevrijden. Ook als maar 5% van alle Moslims in Nederland het fundamentalisme is toegedaan, maak ik me zorgen. Vrouwen. Homo's. Westerse varkens. Joden. Misschien lopen ze helemaal geen gevaar, ik kom niet op Arabische verjaardagen, maar voor alle zekerheid wens ik Fouad Laroui, Abdelkader Benali en Said el Haji veel sterkte toe met deze onvrijwillige roeping.
Auteursrechtelijk beschermd