Passionate. Jaargang 9

[p. 4]

[nummer 2]

In den beginne
Richard Dekker

Vaandrager, 1967 foto Philip Mechanicus

Ik heb hem zien lopen, eind jaren tachtig. Iemand wees hem aan: ‘Zie je die vent met die plastic tassies? Dat is een bekende schrijver.’ Wie het dan precies was, wist hij ook niet. Ik had toen niet echt het gevoel, die plotse ingeving die je ziet in de wervingscampagne van de NS (‘Opeens heb je het:/Je wordt conducteur.’), dat ook ik schrijver wilde worden.

Uit diezelfde tijd stammen de opnamen voor de documentaire EXITing van Neon film/tv. Bob Visser en Rob Keers volgen hem op zijn strooptochten door de stad. Het is een ontluisterend portret, geen film om met de borrelnootjes op tafel te bekijken. Tot een gewone narratieve conversatie lijkt de dichter niet meer in staat. Hij is een taalmachine geworden die alleen nog in dichtregels praat. Hij gaat bij zijn vriend Frans Vogel op bezoek en tijdens het eten van een paar beschuitjes zegt hij, misschien tegen Vogel, of wie weet de filmploeg, maar waarschijnlijk woorden proevend, associërend voor zichzelf: ‘Ja die zwervers, die gaan allemaal toch eh met de herfstbladeren mee. Over boulevards. Genadeloos zijn ze. Paris vous parle’. Zet u de regels even logisch onder elkaar en u hebt een gedicht.

Toch is EXITing geen goede documentaire. Het geeft een veel te eenzijdig beeld van een leven in verval. Nergens aandacht voor de verdiensten van deze taalspeurder, die er als kind van droomde journalist te worden, of detective. Hij leefde voor het experiment; als geen ander heeft hij gezocht naar de grenzen van de nieuwe zakelijkheid. Hij probeerde de alledaagse stadse realiteit in haar eigen banale taal te vangen. Wars van romantiek, maar daarin juist turboromanties. En zelfs al blijkt de weg die hij heeft afgelegd, dat halsstarrig onbewerkt overnemen van de werkelijkheid, achteraf een doodlopende straat in de literatuur, toch is het voor de literaire traditie belangrijk dat ook deze doodlopende straat in kaart is gebracht. Aan het rücksichtslos kopiëren van gevonden tekstflarden zullen weinig dichters zich nog wagen. Maar het gebruik van samples en letterlijke citaten uit de krant, songtekst en reclame is mede dankzij zijn exploratie inmiddels gemeengoed geworden.

Wanneer je een literair tijdschrift maakt, moet je je er wel van bewust zijn dat je voortbouwt op een tijdschriftentraditie. De redactie van het in Rotterdam gemaakte § voelt zich speciaal verbonden met de eveneens in Rotterdam gemaakte bladen als Hard Werken en vooral Gard Sivik, het tijdschrift uit eind jaren vijftig/begin zestig waarop hij als redactielid en schrijver een belangrijk stempel drukte. Niet om § nu een Rotterdams tijdschrift te noemen, maar net als het karakter van een mens mede gevormd wordt door de stad waarin hij opgroeit, zo is het volgens mij niet toevallig dat de bedoelingen van § aansluiten bij de opvattingen van Gard Sivik en opvolger De Nieuwe Stijl. Het tempo van deze tijd, de grootstedelijkheid, de tv-cultuur, de multimediale grenzeloosheid, al deze aspecten probeert § in literatuur te vangen.

[p. 5]

1. Met Simon Vinkenoog, 1985

2. Met Frans Vogel, plm. 1990

3. Bibliotheektheater Rotterdam, plm. 1987 Foto's Hansje de Reuver

§ wil de portfoliobeheerder van de literaire snapshots van deze tijd zijn.

Dat doen we in dit nummer via de omweg van een terugblik. Met nooit eerder gepubliceerde gedichten en zo goed als vergeten korte verhalen. Uit een kant en klaar manuscript van Vaandrager uit 1968 hebben we een aantal readymade-teksten weer aan de stad teruggegeven. Het blad is gevuld met unieke foto's van de dichter met de architectonische kaaklijn. Rob Schouten schreef een artikel over zijn poëzie, August Hans den Boef over zijn urbane romans.

We kijken niet alleen maar terug, we zijn ook benieuwd naar de betekenis van deze schrijver/ dichter en het gedachtegoed van de Zestigers voor de dichters van nu. In artikelen van Dirk van Weelden en Bertram Mourits en gedichten van onder anderen Menno Wigman, Ingmar Heytze en Mustafa Stitou.

Tien jaar na zijn dood brengt De Bezige Bij zijn twee romans De reus van Rotterdam en De hef in één band uit. Poetry International besteedt in haar komende festival aandacht aan hem. Maar voor zijn verzamelde gedichten Vaandrager's totale poëzie zal u nogal wat tweedehandsboekenwinkeltjes moeten aflopen, ben ik bang. Ook als u na het lezen van deze § naar een vuistdikke biografie zou willen grijpen, moet ik u teleurstellen. Die is er niet.

Wat bij de totstandkoming van dit nummer opviel is dat er nog maar tien jaar na zijn dood al zoveel gaten in het verhaal zijn ontstaan. Een biograaf zal haast moeten maken, wil hij niet alleen van slecht onderhouden archieven afhankelijk zijn. Dit nummer is vooral het werk van §-eindredacteur Erik Brus geweest. Met dank aan het beduimelde maar o zo kostbare adresboekje van Passionate's gastredacteur Martin Bril heeft Brus het afgelopen half jaar boven op de huid van de stugge dichter geleefd. Vooral voor een bewonderaar gaat zoiets je niet in de kouwe kleren zitten. Het was alleszins de moeite waard en ik ben trots op dit nummer, ik ben ook blij dat het erop zit.

Tot slot nog een anekdote van Frans Vogel die nog maar eens de bijzondere associatieve werkwijze van de dichter bevestigt. Frans gaat bij hem op bezoek. ‘Omdat op de plaats waar zich normaal de huisbel bevindt alleen maar een groot gat is te zien, bonk ik een paar keer met mijn vuist tegen de buitendeur.’ Hij hoort gestommel van iemand die de trap af komt. De deur gaat open en in de deuropening verschijnt hij (want ik heb het over hem) in ontbloot bovenlijf, dat onder de zwarte vegen en olievlekken zit, om zijn nek een fietsketting en in zijn rechterhand een levensgrote baco. ‘Op mijn vraag wat er met de bel aan de hand is, geeft hij het onsterfelijke antwoord; “Geen bel, ja. No bell: een mens moet wat doen om die Prijs te krijgen...”’

Een belangrijke literaire prijs heeft hij nooit gekregen. Toch is zijn naam meer dan een voetnoot in de Nederlandse literatuur. Dát willen we met deze § aantonen.