Parmentier. Jaargang 17

[p. 5]

[Dossier Groene Stroom]

[p. 6]

Yves Petry
Voorwoord waarin een schrijver probeert het bestaansrecht van zijn roman staande te houden

Volgens een bepaalde schatting zouden sinds het aantreden van de Homo sapiens al ongeveer zeventig miljard leden van deze soort het levenslicht hebben aanschouwd. Wie zich verbeeldt te kunnen begrijpen hoeveel mensen dat zijn, heeft niet genoeg verbeelding om in te zien dat dergelijke aantallen zijn voorstellingsvermogen volkomen te boven gaan. En zelfs al zou de schatting er met enkele miljarden naast zitten, dan nog blijft het gaan om een onbevattelijke massa. Vergeleken daarmee stelt de nu volgende geschiedenis natuurlijk niks voor. Vergeleken met de geschiedenis van de soort gaat dit maar een heel kleine geschiedenis worden. Het lot, of zeg maar gerust het naakte voortbestaan van de mens baart ons tegenwoordig aanzienlijke zorgen, en zal dat in de toekomst in steeds kolossalere mate doen. Er rijst een hooggebergte op van onbedwingbaar onheil, aan de voet waarvan de geschiedenis die hieronder zal worden uiteengezet, slechts een anekdote is, een microdrama zonder aantoonbaar belang, zonder waarneembare consequenties. Het is dan ook een geschiedenis waarover niemand zich zorgen hoeft te maken. Het is, de eventuele lezer weze gewaarschuwd, alleen maar het relaas van een mentale illusie. Het draait om de hoogstpersoonlijke illusie van een verloren geest. In een aantal opzichten wijkt deze geest opvallend af van de geesten waardoor het leven van alledag wordt bevolkt. Hij geeft blijk van enkele extreme, zelfs extremistische trekjes, van een neiging tot radicaliteit die op sommigen een zekere aantrekkingskracht zou kunnen uitoefenen. Maar je kunt deze geest natuurlijk ook heel gemakkelijk afdoen als net zo'n ikzegger als ieder ander. Dat is hij tenslotte ook. Hij komt gewoon voort uit een hoopje lichaamscellen dat in niet geheel opgehelderde omstandigheden ooit ik is begonnen te zeggen. Dat is, welbeschouwd, de uitgangspositie die hij met bijna alle mensen gemeen heeft. Dat bepaalt de schaal en het bereik van zijn verbeelding, dat is de valse start waarop alle verdere misverstanden vallen terug te voeren...

De eventuele lezer zal ongetwijfeld begrijpen wat ik bedoel. Hij is namelijk dezelfde ikzegger. Ik verwacht dan ook niet overdreven veel van hem. Ikzeg-

[p. 7]

gers luisteren immers niet erg aandachtig naar elkaar. Zij houden het in de onderlinge omgang best een beetje afstandelijk. Dat is een voorwaarde voor hun wederzijdse erkenning. Kom niet te dichtbij. Oppervlakkigheid is geboden. Misverstanden zijn bijgevolg onvermijdelijk, maar ook noodzakelijk. Alleen in de spiegel van het misverstand kunnen we voor elkaar bestaan. Mochten we elkaar werkelijk willen begrijpen tot op het bot, mochten we ons echt in de ander beginnen te verdiepen, we zouden uitkomen bij de stilte die voorafgaat aan elk ik, bij de cellulaire oorsprong waar woorden geen houvast meer bieden. We zouden belanden in dat labyrint van membranen waar geen ik van tel meer is, geen jij of geen hij. We kunnen wellicht maar beter blijven hangen rond de muil van andermans grot en ons niet te ver naar binnen wagen. Ikzeggers moeten niet over de lichtgrens gaan. Daarachter heerst enkel nog de microscopische razernij van de levensadem, het blinde bedrijf waarin alleen de chemische code en de geometrie der moleculen nog betekenis hebben...

Het valt te hopen dat de eventuele lezer nu maar op zijn beurt ook niet te veel van mij gaat verwachten. Sommigen, dat staat nu al vast, zal ik teleurstellen. Wat ik ook probeer, de lering of het vermaak die ze uit deze vertelling zouden kunnen puren, zullen niet opwegen tegen hun knagend gevoel van tijdnood. In de schaduw, de alsmaar warmere en vochtigere, de alsmaar meer bevolkte, meer broeierige schaduw van de Wereldwijde Zorgen die zich aandienen, gedijt het realiteitsprincipe als schimmel in de tropen. De verbeelding van het ik staat tegenwoordig niet erg hoog meer genoteerd in de rangorde der mentale bezigheden. Waarom ook? Alsof het ik ons zou kunnen redden! Het ik is net datgene dat gered zou moeten worden. Maar wie neemt het nog ernstig? Een opgewarmde wereldzee baart ons steeds fanatiekere, steeds wraakzuchtiger orkanen. Spiralen van rampspoed gaan de kustlijnen te lijf. Stofstormen drogen de continenten uit. Het evenwicht is zoek, de cyclus verstoord. De atmosfeer wordt grillig en onvoorspelbaar, als verkeert hij in een stadium van gevorderde dementie. Hij vergeet de hele tijd op welke breedtegraad hij zich bevindt. Het smeltwater van een koortsige planeet stijgt ons naar de lippen. Het klimaat, ja, dát is pas een radicaal karakter. Een nietsontziende grenzenschender. Nihilist zonder reserve. Bekommert zich nergens om. Zal zich nergens voor inhouden. Heeft geen greintje respect voor het menselijke formaat. Voor onze behoeftes en gevoeligheden, onze verwachtingen en berekeningen. Denk maar niet dat ik dat niet zou beseffen. Ook in de eigen achtertuin brengt een travestie der seizoenen de natuur in de war. Ik ben geïnformeerd, jazeker. De feiten zijn me niet onbekend. Ze bezorgen me een donker voorgevoel waarin mijn kleine lichtje begint te sputteren. Een verloren geest? Het zal wel. We mogen al blij zijn als we het vege lijf kunnen behouden.

Schrandere koppen die zich met de reële problemen van onze tijd bezighouden zullen weinig belangstelling kunnen opbrengen voor de naar hun oordeel navelstaarderige schijnproblemen van een ikzegger. Ik kan ze niet helemaal ongelijk geven. Ik wens geenszins ironisch te klinken wanneer ik de hoop uitdruk dat hun doelgericht activisme, hun concentratie op de hoofdzaken, tot werkbare voorstellen voor de herinrichting van onze globe mag leiden. Het behoort namelijk tot de eigenaardigheden van mijn geest dat

[p. 8]

ik hoop dat de mensheid mag voortbestaan. Ik vind dat eigenaardig omdat ik dat niet kan verantwoorden. Als men mij zou vragen waarom voor mijn part de mensheid mag verrekken, dan zou het me, als ik in de stemming ben, weinig moeite kosten daar klinkende argumenten voor te verzinnen. Het is een vraag die me vechtlustig doet opveren als een cobra vol venijn. Ik blaas me op en spuw de mensheid mijn verachting in het gezicht. Er zou met haar verdwijnen, beweer ik, niets onmisbaars verloren gaan. Het beste heeft ze intussen trouwens wel gehad. Als ze erom vraagt, wil ik haar graag het finale spuitje geven. Eindelijk weer rust voor de veelgeplaagde planeet... Tegelijkertijd denk ik net het tegenovergestelde en komt een wereld zonder mensheid me voor als een troosteloos kluwen van haast, honger, eten, pijn en dood. Natuurlijk zouden er dan ook geen mensen meer leven die daaronder te lijden hadden. Zou dat uiteindelijk geen geweldige verbetering zijn ten opzichte van de huidige toestand? Jazeker. En toch, dat is het eigenaardige, blijf ik de hoop koesteren dat de mensheid voor eeuwig mag voortbestaan. Mocht iemand me vragen waarom, ik zou het niet meteen kunnen zeggen. Mogelijk heeft het te maken met mijn eigen voortbestaan. Mogelijk geloof ik dat in de onsterfelijkheid van mijn soort ook die van mezelf besloten ligt. Pas als ik eerst mezelf definitief zou hebben opgegeven, zou ik dat ook met de mensheid kunnen doen. Of anders is het misschien een vorm van nederigheid die mijn kleine zelf ervan weerhoudt om een orgaan zo oud en reusachtig als het mensdom, iets dat zoveel leed en vreugde heeft gekend, de volledige vergetelheid aan te zeggen. Het is in elk geval een gevoel dat zich niet laat negeren, ook al kan ik het niet met zekerheid benoemen, dat ik misschien zelfs liever kwijt dan rijk ben, maar dat zich op een of andere manier toch weet te handhaven.

Hoe dan ook, dit verhaal vraagt om lezers die het, juist omdat het niet verontrustend bedoeld is, juist omdat het slechts bijzaken betreft, als een verademing zullen ervaren. Oef, zullen ze denken, niks aan de hand. Dit is geen slecht nieuws over de onbevattelijke miljarden, dit is geen statistische uiteenzetting waarin hoekige, op- of neerwaartse curven als vege bliksems het ergere, het alsmaar ergere aankondigen. Dit is niks, dit stelt niks voor, dit is een verhaal over niks, over drie keer niks, dit is een verhaal over mensen, over individuen, over entiteiten waarvan we nauwelijks nog kunnen geloven dat ze bestaan en die we al bijna niet meer ernstig nemen. Dit verhaal gaat over de geïsoleerde enkeling, een kwetsbaar fantasietje dat we naar hartelust en ongestraft kunnen haten of honen of bewonderen of negeren, dit klinkt haast als een sprookje uit onze jeugd, uit romantischer tijden, toen we ons nog wonder wat inbeeldden, toen we nog farao's van eigendunk waren, en toen het nog sneeuwen kon...