Parmentier. Jaargang 15

[p. 26]

Kreek Daey Ouwens
Wij

Wonen in een mooi huis, met vier kinderen, en een man zonder wrok, en ook blijven daar, en dat is verschrikkelijk: geloof, hoop en liefde, maar de grootste daarvan is de hoop.

O, maar wij zijn klein, en wij zijn klein en sterk, en wij hebben leuke kleren, en wij zijn te klein om ons zorgen te maken, onze moeder is lief voor ons, en we rennen in de heldere lucht als jonge katten, de tuin staat vol met bloemen, en we groeien, een voor een worden we groot, en een voor een zullen we ons losmaken van deze plek, en we zullen trouwen, en het zal anders zijn dan wat we zien, want wij zullen gelukkig zijn en van elkaar houden in een schoon huis, en wij zullen weten hoe we de dingen goed moeten doen, het zal allemaal heel anders zijn.

De zon komt elke dag. Het huis is stil en warm, als een bakkerij in de vroege ochtend, en iets, iets dat niet meer is dan een zucht, gaat door de dagen en neemt bezit van ons, van mijn zusjes en van mij. Het is in die zon, in de lucht die trilt boven de donkere berg. In de wind is het, en het is een dikke bijna vloeibare wind die je soms naar adem doet snakken, en alle kleine geluiden rond het huis vervormt. Ik ben zes jaar, het is mijn eerste grote zomervakantie, en van de vroege ochtend tot laat in de avond ben ik buiten. Behalve de berg is de wereld plat, een platheid die genoeg lijkt te hebben aan zichzelf, en alleen onderbroken wordt door de gewassen die hier en daar groeien, de grijze aardappelbladeren, wat dunne tarwe. Lomp en dik is de berg, met de stoffige kleur van een groep bij elkaar gedreven stieren, je kunt er met geen mogelijkheid overheen kijken, en ik krijg nooit antwoord op mijn vraag wat er aan de andere kant te zien is. Een land uit een boek? De zee misschien? Of ijs. Of is het er warm, nog warmer dan hier, een paradijs, palmen, kinderen? Daaraan denkend lijk ik nog meer in mezelf te verdwijnen. Net als mijn grootmoeder praat ik hardop, ik breng zelfs mijn hand naar mijn hoofd zoals zij doet als ze zich met moeite iets herinnert. Langs onzichtbare draden gaan mijn gedachten, mijn woorden, tot over de berg heen, maar het antwoord dat ik soms meen te horen, dun en ijl in die wind, valt telkens weer terug in het niets.

[p. 27]

Wij noemen onze grootmoeder ‘Oom’.

Zij noemt ons ‘de mèdjes’.

Wij vinden onze grootmoeder weerzinwekkend. Ze stinkt. Ze wast zich niet. Ze is bang voor de douche, en maar een keer in de zoveel maanden lukt het onze moeder om haar in een teil met warm water te krijgen beneden in de keuken. Als ze op de wc zit, hoor je het geklater van misschien wel vijf minuten lang. Grootmoeder kleedt zich nooit uit. We zien haar altijd in dezelfde jurk, met daarover haar winkelschort. Als we zeker weten dat ze in de winkel staat sluipen we naar boven, en kijken in haar kast.

Grootmoeder houdt erg veel van ons.

Als we wandelen houdt ze ons bij de hand, en knijpt zo hard dat het pijn doet.

Soms huilt ze.

Dan lopen we weg.

Langs natte krulsla die op het veld ligt als de lucht.

We lopen door het hoge gras. Onze voeten hebben dat geluid dat je niet hoort. Alsof er een takje in je knakt. We stappen op dat takje. We stappen uit onszelf. Al een beetje in dat andere. Waar je diep moet ademhalen. Bloemen, die je hart en zusje kunt noemen. Grootmoeder heeft geen nieuwe bloemen gezaaid. Na een paar weken staat de tuin vol met onkruid. Een dunne papaver bloeit daartussen. Als de bloem met groeien klaar is, verdorren de blaadjes. Grootmoeder verdraagt het bloeien niet.

De dode tante is al tien jaar dood. Ze was nat van het bloed. Wij hebben nog niets gezien van de wereld, daarom begrijpen we ook niets.

Onze moeder

Het wordt al een beetje donker. We zitten tegen de muur. Binnen is de stem van onze moeder. We luisteren. ‘Dat ze de hele dag in de weer is,’ moppert ze. ‘Ze zou het net zo goed niet hoeven doen. Het leidt toch allemaal nergens toe, en het hele leven leidt nergens toe, behalve

[p. 28]

naar een kruis met een naam erop, en je moest maar afwachten of iemand daarvoor wilde zorgen, want soms was er werkelijk helemaal niemand om daarvoor te zorgen, en dan stond het kruis in de regen en in de sneeuw, en langzamerhand zou die naam verdwijnen, en nog weer later zou niemand zich meer kunnen herinneren welke naam het geweest was, en het deed er verder ook niet toe...’

We staan op. We gaan naar binnen. Onze moeder en onze grootmoeder zitten aan de tafel. Er brandt één kaarsje in de lamp. We gaan bij hen zitten. We spreiden onze vingers. We bewegen onze armen. Onze handen maken schaduwen op de muur. Een reusachtige hond. Een ander beest. Een hert met een bevend gewei.

Klik. We draaien rond de wereld. We vallen. We staan op. We zijn weer samen. We zijn onwetend en gelukkig in de heldere lucht.

Het kleine meisje speelt in de kleinste hoek van de kamer.

‘Dit is mijn huis,’ zegt ze. ‘Dat is de kamer met de tafel en de vier stoelen. En daar is de keuken. Daar maak ik eten voor mijn dochter.’

‘Wat zul je tegen haar zeggen? vraag ik. ‘Als het tijd is om te slapen, breng ik haar naar haar bedje. Ik lees haar voor van Kleine Beer. En daarna kus ik haar goedenacht. Welterusten, mijn lieve, lieve allerliefste kleine schat. Dat zeg ik tegen haar!’

Vertederd knipper ik met mijn ogen.

Ik schraap mijn keel, zoekend naar woorden. Ik durf niet te lachen. Ik ben diep ontroerd.

Als de wolken zich op het dak stapelen, en de regen je spaart, zul je dan het geheim bewaren?

Een voorzichtige droom, die zich verbergt. Het kleine meisje heeft er een vaag vermoeden van hoe de mensen zich vastklampen aan hun stappen. De paden zijn hard, de hellingen bedekt met stenen. In de avond legt ze haar dochter in het kleine bed. Dan gaan zij en haar man in het grote bed liggen, en doen het licht uit.

[p. 29]

‘En dat ik je nooit zal verlaten. Tot jouw of mijn dood.’

Grootvader en grootmoeder spreken niet met elkaar. Alleen het weesgegroet zeggen ze samen, en ze eten heel snel.

Onze grootvader

Als hij wakker wordt krijgt hij koffie. Hij laat de poes eten van zijn bord. Dan staat hij op om de radio aan te zetten. Hij brengt het lege bord naar de keuken. Hij gaat bij de radio zitten, en blijft daar tot de avond valt. Dan staat hij op en loopt naar buiten. Omdat hij alleen wil zijn loopt niemand hem achterna. Als hij later weer in de keuken komt eet hij wat is overgebleven van het avondeten. Hij drinkt uit een fles. Over het aanrecht gebogen begint hij te boeren. Hij wast de spullen af die hij gebruikt heeft. Hij gaat zijn kamer binnen. Hij doet de deur op slot.

Er is één foto. Een jonge grootvader die ik niet herken draagt een klein meisje op zijn arm. Het meisje houdt haar handje omhoog, met daarin haar speelgoedbeest. Achter hen de witbloeiende bomen, helemaal bovenaan de torens van de mijn, onscherp, zoals de rook uit schoorstenen. Het kleine meisje is de dode tante. We weten hoe ze heet, maar niemand zegt haar naam. Als je nooit wordt uitgesproken, hoor je nergens bij.

Klik. Grootvader met kind. Grootvader bij de bomen. Klik. Jonge grootvader. Grootvader aan tafel. Grootvader bij raam. Klik. Grootvader op zondag. Platgestreken hemd. Zijn armen vrij en knokig.

Misschien moet je iemand wel verschrikkelijk goed kennen om ervan te houden, maar als je veertig jaar met iemand hebt geleefd ken je zo iemand toch wel heel goed, en misschien moest het gewoon zo, omdat ze elkaar na veertig jaar niet meer hoefden te verrassen of verbazen. En misschien was liefde wel iets geweest van verwachting, of een verzet tegen het blinde toeval, iets waar de dood van hun kind in elk geval geen enkele vat op kon hebben.

[p. 30]

Vliegen

Zelfs de vogels lijken te zijn uitgedroogd. Ze maken een dor en ritselend geluid, en dat is alles wat je hoort, dát en de wind die maar niet ophoudt. We zitten op de groene bank, en we begrijpen niets van de wereld, en ik denk erover na om later, als ik groot ben, een boek te gaan schrijven dat net zo treurig is als een van die bladeren die de wind doet neerdwarrelen op mijn blote benen. Het zit vol gaten, aangevreten door de rupsen, en binnen een paar weken zal er helemaal niets meer van over zijn, en ik denk er ook over na dat alles wat er nu is eens voorgoed zal verdwijnen als je er niets van kunt vastleggen. Zoals de kleine beek achter ons huis, die al meer dan twee weken blijkt te zijn opgedroogd zonder dat we het weten, niemand heeft het ons verteld, en tegelijk komt me de onmogelijkheid voor om alles vast te leggen: hoe moet je in woorden uitdrukken wat niet onmiddellijk te begrijpen valt? En hoe kan ik later weten wat ik nu denk? Het is een van die lange zomeravonden waarop het net zo licht blijft als overdag. Alle ramen staan wijd open. In de onverlichte kamers vliegt het verdriet in het rond in de vorm van een verontruste vogel - ik spreid mijn armen, alsof ik zelf zou willen vliegen - een keer een lange zweefvlucht maken, net als dat dunne blad dat op mijn knieën ligt.

Grootmoeder

In de tuin, waar het gras is geplet door de mannen die de kist hebben gedragen, wordt een lange tafel gedekt. Het tafelkleed van elke dag is te klein, onze moeder heeft twee beddenlakens uit de kast gehaald. Grote schalen met broodjes en vlees, flessen jenever en bier wachten op de gasten.

Iedereen eet. En al heel snel begint het lachen. Dansen. De ogen glanzen, alsof er grondwater in stroomt, dat donkere grondwater uit de graven. Wij drinken onze limonade, tussen onze lippen is het bodemloze, het einde van het leven.

Het ligt aan de pijn, dat onze grootmoeder is gestorven, maar wie zal het zeggen?

We wilden haar schort verbranden, zo stonk dat. ‘Kunnen we dit schort hier verbranden?’ Dat is toch niet wat we zeggen willen.

Als de hakken van haar schoenen niet zo scheef waren geweest - als ze ze haar hoed niet zo achter op haar hoofd had gezet - als ze niet in grootvaders hoofd had gekeken met haar gezicht tussen de nagels van zijn grote handen - als ze ons niet zo onverhoeds bij de hand zou hebben genomen dan zouden wij onze hand niet terugtrekken als zij die wilde aanraken.