Parmentier. Jaargang 13

[p. 47]

Pim Franssen
Odi ergo sum.¹ Waarom Phileine in de film geen echte bitch is

In de recente verfilming van Ronald Gipharts boek Phileine zegt sorry door Robert Jan Westdijk, komt hoofdpersonage Phileine er qua karakter een stuk beter vanaf dan in het boek. Is zij op papier een volbloed bitch, op celluloid krijgt ze plotseling een geweten. ik zal dat uitteggen.²

Eerst maar eens het verhaal: Phileine zegt sorry gaat in het kort over Phileine, een superbitch met een ultracynische kijk op de wereld die zich aan iedereen ergert behalve aan zichzelf. Haar vriendje Max vertrekt naar New York om daar een toneelcursus te gaan volgen. In een opwelling besluit Phileine hem achterna te reizen en in New York komt ze tot de ontdekking dat Max met zijn klas een toneelstuk speelt waarin hij seks heeft met zijn tegenspeelster. Phileine schopt bij de uitvoering van dat stuk een gigantische scène (ze onderbreekt de voorstelling en loopt het podium op om Max de waarheid te vertellen) en geeft Max een koekje van eigen deeg door met de vriend van zijn tegenspeelster het bed in te duiken. Aan het eind heeft ze spijt van al haar acties en beledigingen aan het adres van iedereen en zegt sorry.

Meteen bij het samenvatten van de centrale verhaallijn stuit je op verschillende wijzigingen in het verhaal zoals die in de film zijn doorgevoerd. Zo kondigt Phileine in het boek haar komst naar New York aan bij Max (weliswaar nadat ze het ticket al gekocht heeft maar toch), terwijl Max in de film niets van haar komst afweet. Dit is een typische truc voor het verfilmen van boeken; indikken. Omdat in een werkbaar scenario een pagina over het algemeen overeenkomt met een minuut film en de gemiddelde film vaak niet langer duurt dan anderhalf tot twee uur, kan een scenario maximaal 120 Pagina's bevatten, terwijl de meeste romans toch ten minste 200 Pagina's tellen. Wie een boek wil verfilmen moet dus flink schrappen. En dat is precies wat er gebeurt. De scenarioschrijver brengt het boek terug tot de centrale verhaallijn en vertelt die in chronologische volgorde. Daarmee gaan er vaak details en soms hele verhaallijnen verloren van dat laatste volgt later een niet onbelangrijk voorbeeld).

In dit geval scheelt de indikkinsingreep een telefoongesprekscène in de film. Voor de ontwikkeling van het verhaal maakt het weinig verschil, terwijl het niet aankondigen van haar komst Phileine wèl duidelijk typeert. Twee vliegen in een klap dus. In de film (niet in het boek) betaalt Phileine het ticket overigens met de creditcard van haar nietsvermoedende

1 ‘Ik haat dus ik ben’

2 Ik maak daarbij gebruik van uitspraken van zowel Ronald Giphart als Robert Jan Westdijk, die zij deden in een interview dat schrijver Leon Gommers en ikzelf met hen hadden voor Parmientier. Daarnaast gebruik ik informatie uit een publiek gesprek dat Leon Gommers had met Ronald Giphart, actrice Hadewych Minis (speelt ‘Gulpje’ in de film) en San Fu Maltha (producent van de film) in een programma bij cultuurpodium LUX in Nijmegen, ter gelegenheid van een voorpremière van de film aldaar.

[p. 48]

moeder. Opnieuw een typering van haar karakter als superbitch.

De manier waarop Phileine ontdekt in wat voor toneelstuk Max speelt (een zeer eigentijdse versie van Shakespeares Romeo and Juliet, geschreven als rOmEO-n-jULieT; een karakterisering van het toneelstuk door de typografie die in de film nauwelijks effect heeft) verschilt in de film met die van het boek. In het boek komt ze er pas achter bij de première en maakt ze een scène tijdens de derde opvoering van het stuk (bij de tweede is ze niet aanwezig), wanneer Max zijn tegenspeelster Joanne daadwerkelijk op het podium dreigt te gaan neuken. Tijdens de première bevredigen ze elkaar ‘slechts’ met de hand.

In de film is sprake van één toneelvoorstelling, de première, en bezoekt Phileine eerst enkele keren de repetities. De scène die ze maakt vindt hier dus plaats tijdens de premiere. Hier opnieuw: tijdwinst. In het boek valt Phileine twee keer van haar stoel tijdens het zien van een voorstelling, in de film is er geen tijd een tijd om de spanning rondom zo'n uitvoering twee keer op te bouwen.

Ook het koekje van eigen deeg is anders. Zoekt Phileine in het boek troost bij L.T. (in eerste instantie slechts reserve-ontbijtweerman bij CBS, maar later, na de dood van de ‘eerste’ ontbijtweerman, zelf de ‘huidige ontbijtweerman van CBS’) in zijn bootje op de Noordelijke Rivier bij Manhattan in de film gaan ze samen naar een luxe hotel. Weer een mooi staaltje van indikkin; in het boek belandt Phileine na het bijwonen van de eerste voorstelling in het bootje bij L.T., na het bijwonen van de derde voorstelling komt ze achtereenvolgens terecht bij Fabian de t.v.-show van David Letterman en in het chique Waldorf Astoria Hotel alleen. Omdat zowel Phileines avontuurtje met L.T. als haar verblijf in het Waldorf Astoria een direct gevolg zijn van het bijwonen van een voorstelling en essentieel zijn voor het verhaal moeten beide in de film plaatsvinden na die ene voorstelling. Die passages uit het boek zijn in de verfilming daarom gecombineerd. Gevolg daarvan is dat er geen plaats meer is voor de verhaallijn met Fabian en dat ook Phileines optreden in de t.v.-show van David Letterman is verdwenen. Nu is dat laatste voor het verhaal niet zo'n probleem, ook al is dat t.v.-optreden in het boek de reden dat Phileine haar verblijf in het hotel kan betalen.³ Het schrappen van het personage Fabian heeft daarentegen grotere gevolgen, omdat daarmee een voor Phileine ‘belastende’ situatie uit het verhaal verdwijnt.

Phileine heeft Fabian leren kennen in het vliegtuig naar New York. Omdat Max altijd aan het repeteren is, belt ze Fabian op om haar New York te laten zien. Tijdens dat uitstapje e laat Fabian weten dat hij slechts door de omstandigheden waarin zij zich bevinden (Phileine heeft Max, hijzelf heeft een vrouw, Lena) nu niet met haar naar bed wil. Onder andere omstandigheden zou hij dat wel graag willen. Hij stelt dan ook voor om een principeafspraak te maken: als de omstandigheden ooit anders zijn, zullen ze elkaar terugzien. Later, nadat Phileine een scène geschopt heeft tijdens de derde toneelvoorstelling van Max, kan ze nergens anders terecht dan bij

3 In de film is dat probleem mooi opgelost door de truc met de creditcard van moeder uit het begin van de film (waar Phileine haar vliegticket ook zo betaalt) voort te zetten. Overigens liet de producent van de film, San Fu Maltha, tijdens het gesprek in LUX weten dat wel geprobeerd is om een scène met David Letterman op te nemen. Dit bleek echter uiteindelijk te duur. Ook dat is een duidelijk verschil tussen boek en film; in een film ben je voor opnamen aangewezen op bepaalde locaties en medewerking van derden. Als schrijver heb je absolute vrijheid in wat je personages doen, met wie, wanneer en, bijvoorbeeld, onder welke weersomstandigheden; zaken die in films een stuk moeilijker te manipuleren zijn. Het maken van een film is dan ook teamwork; zie ook het artikel van Frans-Willem Korsten, elders in deze Parmentier.

[p. 49]

Fabian. Ze is dronken en blijft bij hem slapen. De volgende morgen, wetende dat hij haar moeilijk kan weerstaan verleidt ze hem. De enige reden dat ze niet ook met hem het bed induikt (al is het niet helemaal duidelijk of ze dat inderdaad niet doet) is dat ze binnen een half uur naar de t.v.-show van David Letterman moet (uiteraard vanwege haar actie de avond ervoor, waardoor ze hot news is en op de voorpagina van alle kranten van New York staat).

In het boek wordt door deze scène benadrukt dat ze zelf ook geen lieverdje is, zelfs volgens haar eigen maatstaven: ‘Is er een verschil tussen vrijen met een ander dan je broosbeminde en wensen te vrijen met een ander dan je broosbeminde?’⁴ Omdat haar geflirt met Fabian niet in de film zit wordt haar ‘zaak’ daar sterker. Ze verschijnt daardoor in de film minder bitchie dan in het boek.

Maar dat is niet het enige. In het boek loopt de verdenking van overspel van Max met Joanne door het hele verhaal. Ook zonder dat ze weet hoe het toneelstuk eruit ziet is ze vrij snel achterdochtig, omdat ze in Max' kleren de geur van een andere vrouw ruikt die ze even later traceert als de geur van Joanne.⁵ Behalve dit voorval en de natuurlijke achterdocht die ze koestert tegenover mannen, is er in het boek weinig directe aanleiding om Max van overspel te verdenken (afgezien natuurlijk van het feit dat hij ‘het’ op het podium doet met een ander, maar dat is toneel). In de film wordt op die verdenking veel meer de nadruk gelegd door het toevoegen van een scène die niet in het boek staat: tijdens het bezoek van een van de repetities door Phileine (vermomd als James Bond treft zij Max en Joanne in een nogal compromitterende houding aan in de kleedkamer, een houding die nauwelijks meer te verklaren is als ‘repeteren’.

In het boek geldt dat Max' omgang met Joanne wel degelijk verklaard kan worden vanuit het feit dat ze samen in een toneelstuk spelen. Ze maken beiden deel uit van een toneelgezelschap dat Phileine omschrijft als ‘een behoorlijke klets- & knuffelclub’.⁶ Volgens haar voeren ze constant een cabaretvoorstelling oh en Max omhelst haar in het bijzijn van de anderen ‘op een toneelmanier (in de trant van: kijk mij jou hier eens even omarmen, ziet iedereen het goed?)’.⁷ Kortom: het is een stelletje aandachtstrekkers dat nogal close met elkaar omgaat. Dat is de manier van doen in een toneelgezelschap, volgens het vooroordeel van Phileine. Aangezien

4 Ronald Giphart, Phileine zegt sorry. Filmeditie (Amsterdam: Uitgeverij Podium, 2003), p. 68.

5 Idem, pag. 55/56.

6 Idem, pag. 28.

7 Idem, pag. 30.

[p. 50]

Joanne Max' directe tegenspeelster is, is het niet zo vreemd dat die twee vrij close met elkaar zijn. Hoewel Phileine dat gedrag in het algemeen verafschuwt constateert ze wel dat dat nu eenmaal zo gaat.

Daarnaast wordt in het boek sterker verdedigd dat dat wat Max met Joanne doet slechts toneelspel is. De regisseur van het stuk, Reginald, komt in het boek vaker aan het woord om het stuk uit te leggen. Dat maakt Max' Positie in het boek beter verdedigbaar. Zijn gedrag is op zijn hoogst twijfelachtig, terwijl Phileine degene is die duidelijk aantoonbaar ‘fout’ is; zij gaat immers echt vreemd (met L.T. en een tweede keer bijna, met Fabian).

In de film wordt door de toegevoegde scène met Max en Joanne in de kleedkamer en door het ontbreken van extra uitleg door Reginald veel meer verdenking op Max gelegd. Hij komt er in het boek dus beter vanaf dan in de film en Phileine een stuk slechter. Dat heeft te maken met Westdijks interpretatie van Phileine. Hij wilde niet geloven dat Phileine echt zo'n bitch is als ze in het boek wordt neergezet. Op een aantal plaatsen in het boek laat Phileine inderdaad ook wel degelijk een gevoelige kant van zichzelf zien, verschuilt ze zich niet achter een scheldkanonnade of een cynische opmerking. Dat was voor Westdi1jk aanleiding om haar in de film evenwichtiger te maken.

Het probleem daarbij is dat de passages waarin Phileines kwetsbaarheid aan de oppervlakte komt grotendeels overdenkingen zijn, momenten waarop ze terugkijkt op haar leventje en bijvoorbeeld bedenkt hoe het ooit was met haar vriendinnen en dat ze dat langzaamaan alleenaal kwijtraakt. Dat soort passages zijn een crime voor een filmmaker. Personages die nadenken zijn oninteressant, want saai om naar te kijken. Don't tell them, show them, luidt het adagium van de filmmaker. Hoe het personage zich voelt, wat voor persoon het is, hoe zijn of haar karakter eruit ziet, moet blijken uit handelingen, uit actie. In een boek heb je veel meer ruimte om dat soort zaken te beschrijven, bijvoorbeeld aan de hand van het verleden van een personage. Boeken zitten dan ook vaak vol flashbacks. In een film heb je geen tijd om het verleden van een personage uit te werken en bovendien raak je door veel flashbacks in een film sneller de draad van het verhaal kwijt dan in een boek. Waar Phileine in de papieren versie dus voortdurend in gedachten teruggaat naar het verleden en naar haar vriendinnen in Nederland kent de film maar één flashback.

Om toch de kwetsbare Phileine uit die overdenkingen naar voren te laten komen, past Westdi1jk een opvallende truc toe: hij smelt de romanpersonages Lala en Kim, twee vriendinnen van Phileine samen tot één ‘film’-Lala en laat die overkomen naar New York. Deze gecombineerde Lala neemt de belangrijke acties van zowel Lala als Kim voor haar rekening. Zo is de reden voor Lala om naar New York komen dat haar vriendje, Christiaan (in het boek het vriendje van Kim, maar niet bij naam genoemd, in de film een vriend van Max), een filmreportage maakt over Max' acteercarrière. Een vrij suffe reden natuurlijk, maar Westelijk heeft hem nodig om in één scène duidelijk te maken dat het niet goed zit tussen Phileine en Lala en dat Phileine daar oprecht van baalt. Die scène is een gesprek tussen Phileine en Lala (Kim), die rechtstreeks uit het boek komt. Lala legt daarin uit dat liefde en vriendschap beide een verbond

[p. 51]

zijn, dat zijzelf genetisch maar tot één verbond met iemand in staat lijkt te zijn en dat liefde een sterker verbond is.⁸ Kortom, einde vriendschapsrelatie met Phileine.

In het boek vindt dit gesprek ‘een paar jaar geleden’ in Nederland plaats. Westdijk gebruikt Christiaan om dat naar het ‘heden’ te halen. Zo beperkt hij het aantal personages in de film boekt veel tijdwinst en vermijdt flashbacks, terwijl hij de gevoelige kant van Phileine behoudt.

Hieraan is ook duidelijk te zien dat Westdijk geprobeerd heeft zich zoveel mogelijk aan het boek te houden; de veranderingen die hij wel doorvoert, baseert hij direct op het boek. Zo komt ook Gipharts ‘snelle’ en luchtige stijl, met veel gebruikmaking van citaten uit de Nederlandse en wereldliteratuur, op een filmische manier terug. De film krijgt vaart door een snelle montage en, mede voor het luchtige effect stapt Phileine met enige regelmaat uit de film om zich direct tot het publiek te richten. Een van Gipharts grapjes is letterlijk overgenomen: zonder verdere aankondiging gaat Phileine er in het boek op een bepaald moment ‘heel even uit voor een mededeling van de sponsor’, waarna een kleine advertentie voor uitgeverij Podium is opgenomen.⁹ In de film komt plotseling Ronald Giphart in beeld, die verkondigt dat de film toch eigenlijk veel beter is dan zijn boek, waarna hij het boek weggooit.

Net als Giphart citeert ook Westdijk, maar dan uit de filmgeschiedenis. Zo begint de film met Phileine als James Bond (overigens ook overgenomen uit het boek, waar Phileine zich op een gegeven moment voorstelt als ‘Phileine... James Phileine’.¹⁰ is er een scène met Phileine en Max op de fiets die bijna precies is overgenomen uit de legendarische verfilming van Turks Fruit, schiet Phileine als een soort van Superman of Abeltl je door de plafonds van een flatgebouw de ruimte in en zweeft ze op een Weense wals door het heelal (uit 2001: A Space Odyssey). Verder lijkt personage L.T. in de film op een Clark Kent/ Superman met Dracula-tandjes en heeft Jules veel weg van Andy Warhol. Twee gelijkenissen die wellicht voortkomen uit een uitspraak die Phileine in het boek doet over Lala: ‘Lala kan namelijk niemand zien zonder zich hilarisch wanhopig af te vragen op welke bekendheid hij of zij j lijkt.’¹¹

Hoewel Westdijk het boek dus behoorlijk nauwkeurig heeft gevolgd (zelfs zo precies dat hij het boek beter kende dan Giphart zelf: op het moment dat Giphart tijdens de opnamen zijn gezag wilde laten gelden en riep dat sommige zaken zo niet in het boek stonden, kon Westdijk hem zijn eigen boek onder de neus drukken om te laten zien dat het er wel degelijk in stond alleen bijvoorbeeld op een net iets andere plaats), verschilt de film toch op een belangrijk punt fundamenteel van het boek. Een onderscheid dat deels te verklaren is uit het verschil tussen de disciplines film en literatuur, maar dat deels ook voortkomt uit een verschil in opvatting tussen Westdijk en Giphart over personages in het algemeen en Phileine in het bijzonder. Phileine is voor Giphart puur taal. Hij denkt bij het schrijven niet in persoonlijkheden van personages; alsof Phileine een eigen karakter

8 Idem, pag. 70.

9 Idem, pag. 141.

10 Idem, pag. 93.

11 Idem, pag. 21.

[p. 52]

zou hebben waardoor ze bepaalde dingen in het boek wel of niet zou kunnen doen. Giphart is in zijn boeken degene die uitmaakt wat er gebeurt, die manipuleert en als het in het verhaal past om een bepaald personage iets te laten doen dan dóét het personage dat. Of dat bij zijn of haar persoonlijkheid past is nicht im Frage. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld oost Zwagerman, die, volgens Giphart, over diens personage Lizzy in Vals Licht zoiets kan zeggen als: ‘ik weet niet of Lizzy dat zou doen’. Een dergelijke uitspraak over een van zijn personages is voor Giphart ondenkbaar. Ze bestaan op geen enkele manier buiten zijn boeken.

Voor Westdiljk daarentegen moeten personages in de film iets menselijks hebben, anders staan ze te ver van het publiek af. Om de kijker te raken moeten ze echte emoties hebben. Westdijk wilde, gesteund dus door een aantal gevoelige passages in het boek, Phileine niet puur als gewetenloze bitch neerzetten. Vandaar misschien ook maar dat is mijn interpretatie, de keuze voor Kim van Kooten als Phileine. Van Kooten is wat mij betreft veel te lief om een echte bitchie Phileine te zijn. Zij zet door haar manier van acteren en door haar uitstraling automatisch al een evenwichtiger personage neer. Dat siert haar misschien als actrice, maar dat levert niet de irritante Phileine uit het boek op. En dat is volgens mij ook niet helemaal de Phileine die Giphart voor ogen had toen hij het boek schreef (al staat hij volledig achter de keuze voor van Kooten, zo liet hij weten). Volgens hem is Phileine wel degelijk een echt irritant kutwijf (Christiaan en dus de gevoelige scène met Lala, had voor hem bijvoorbeeld ook helemaal niet in de film gehoeven).

Hoewel dit verschil in opvatting tussen Giphart en Westdijk gedurende de film op een aantal plaatsen zichtbaar is, komt het nergens zo goed tot uitdrukking als aan het eind. Het boek eindigt met een toespraak van Phileine op een AIDS-benefietfeest. Zij klimt ongevraagd het podium op, grijpt de microfoon van zangeres Gloria Gaynor, die begrijpelijkerwijs niet in de film voorkomt) en begint, aangemoedigd door het publiek, aan een zes pagina's durende schuldbelijdenis, waarbij ze uitweidt over de toestand van de wereld, over haar relatie met Max en over ‘het fascinerende grensgebied tussen trouw & ontrouw, liefde & verraad’¹² in het algemeen (waarbij zelfs de liefdeswetten van de Mesopotamiërs aan bod komen). Ze houdt een pleidooi voor een samenleving waarin iedereen aardig is voor elkaar. Ze zegt zich te realiseren dat ze nogal onuitstaanbaar was, de laatste paar dagen in New York en dat zij dus de eerste is die zich haar woorden moet aantrekken. Dat doet ze dan ook en ze verontschuldigt zich tegenover Max, en meteen ook maar tegenover de hele wereld; het spijt haar dat ze zo'n bitch is en uiteindelijk verontschuldigt ze zich zelfs voor het feit dat ze überhaupt bestaat. Bij het lezen van het boek, met de aankomende verfilming in het achterhoofd, zag ik juist in dit fragment een prachtige Hollywood-achtige filmscène; een dramatische toespraak voor een volle zaal, waarbij het publiek elkaar na afloop huilend in de armen valt, een groteske catharsis, waarbij iedereen elkaar de voorgaande gebeurtenissen vergeeft en eind goed al goed is.

Enigszins tot mijn verbazing bleek het einde van de film heel anders te zijn. Phileine klimt ook hier op het podium, maar bepaald niet onder

12 Idem, pag. 209.

[p. 53]

luide toejuichingen van het publiek. Ze wordt hardhandig door security van het podium verwijderd. Dan, staande voor het podium, zegt ze met heel veel moeite uiteindelijk sorry tegen Max en begint daarna heel hard te lachen, waardoor het heel even lijkt alsof ze Max toch weer voor de gek houdt. Ten slotte verschijnt echter ook een traan in haar oog die duidelijk maakt dat ze het wel echt meent.

Het eindshot is een typisch filmshot: Phileine en Max pakken elkaars handen vast en draaien om elkaar heen, terwijl ze heel hard ‘AAAAHHH’ in elkaars gezicht roepen. De camera zoomt hierbij ronddraaiend uit naar boven. (Aan deze beschrijving is duidelijk te zien dat het om een typisch filmshot gaat: een dergelijke uitroep komt in tekst totaal niet over. Je moet het zien en horen.)

De aanklacht van Phileine tegen de wereld is in de verfilming geschrapt. In de film zegt ze ook alleen sorry tegen Max, niet tegen de rest van de wereld. Het gevolg is dat, wat mij betreft het laatste zinnetje uit het boek, ‘sorry dat ik besta’, in de film niet goed overkomt. In het boek krijgt die uitspraak veel meer betekenis omdat ze daaraan voorafgaand haar hele leven analyseert en dat relateert aan de wereld om haar heen. De hele toespraak krijgt daardoor een soort van existentiële lading die uitmondt in een excuus voor haar eigen bestaan.

Ze zegt in de toespraak in het boek ook letterlijk dat haar eerste idee was om op het podium te klimmen om Max naar voren te roepen en hem, voor het oog van de hele zaal, haar liefde te verklaren. Maar op het moment dat ze het podium daadwerkelijk beklom kreeg ze een andere ingeving, namelijk dat ze een daad wilde stellen. Die daad heeft betrekking op de hele samenleving en haar excuus dus ook.

Juist dat existentiële aspect aan haar toespraak zorgt er in het boek voor dat het einde zo over the top is dat je het niet meer gelooft. Je zou nog kunnen meegaan in het feit dat ze zich publiekelijk bij Max en de anderen wil excuseren voor haar gedrag, maar om daar dan meteen de hele wereld bij te betrekken... Ze wordt daarmee plotseling zo schaamteloos gevoelig en plat, dat je verwacht dat ze elk moment in lachen uitbarst omdat ze iedereen opnieuw voor de gek gehouden heeft.¹³ En dat gebeurt inderdaad dus ook in de film. Het boek eindigt echter op het moment dat ze sorry heeft gezegd. Of ze daarna wel of niet begint te lachen en of ze het dus wel of niet meent wordt in het midden gelaten.

Volgens Westdijk zou het in de film echter onmogelijk geweest zijn om Phileine niet serieus te laten zijn, hoewel dat door die lach wel even wordt gesuggereerd. Het publiek schrikt even en denkt: ‘het zal toch niet waar zijn?!’. Daarna komt die traan en kan het publiek weer gerust achterover in de stoel zakken: ‘Gelukkig, ze meent het echt ze is uiteindelijk toch niet die bitch die ze lijkt te zijn.’ Zonder die traan zou het een anticlimax geworden zijn. De enige manier om haar niet serieus te laten zijn zou

13 Zoals ze ook een keer doet bij L.T.: ze doet alsof ze heel erg geraakt is door wat ze gezien heeft tijdens de toneelvoorstelling en doet het voorkomen alsof ze in huilen uitbarst. Op het moment dat L.T. haar heel lief probeert te troosten, lacht ze hem in zijn gezicht uit.

[p. 54]

een potsierlijke kunnen zijn, maar daarmee zou le het personage ridiculiseren en dat is iets waar Westdijk, volgens eigen zeggen niet van houdt.

Door de aanpassing van het einde laat Westdijk het karakter van Phileine dus definitief omslaan naar ‘menselijk en aardig’, waardoor ze zeker de uiteindelijke sympathie wint van de kijker. Deze omslag wordt voorbereid door een aantal ingrepen in het verhaal dat Max in een kwader daglicht stelt en de gevoeligheid van Phileine beter doet uitkomen. Die ingrepen waren veelal nodig om een film te maken van het boek, maar Westdijk heeft er handig gebruik van gemaakt om van Phileine ‘zijn’ personage te maken.

Overigens zit er nog een klein addertje onder het gras: Als u de film nog moet gaan zien, beste lezer, zorg er dan voor dat u tijdens de aftiteling nog heel even blijft zitten. De in zwart leer gehulde Bond-Phileine neemt daar wraak op haar in AIDS-benefiet-galajurk geklede en sorryzeggende alter ego door haar een behoorlijke mep te verkopen. Zou de bitch dan uiteindelijk toch overwinnen?¹⁴¹⁵

14 Tijdens het interview met Giphart en Westdijk kwam ter sprake dat Phileine op de dvd tijdens de aftiteling alsnog de zes pagina's lange over the top-toespraak volledig zou moeten voorlezen, om haar uiteindelijk toch duidelijk haar eigen bitchie karakter terug te geven. Ik ben benieuwd!

15 Met dank aan Leon Gommers, Ronald Giphart, Robert Jan Westdijk, San Fu Maltha en Hadewych Minis.