Parmentier. Jaargang 6

[p. 78]

Per Se

De aantekeningen

van Prof. Dr. Van Mierlo in zijn editie van Mariken van Nieumeghen leverden onder meer de volgende opzienbarende bevinding op: ‘In reg. 169 plaatst de moeye de Maas in Nijmegen, terwijl het de Rijn is die daar vloeit, waaruit volgt dat onze dichter hier blijk geeft niet op de hoogte te zijn van de juiste topografie van zijn verhaal.’

Janet Luis

die is pas lachen! In NRC Handelsblad (12-8-1994) trekt zij 264 woorden uit voor het afkraken van Gerrit-Jan Zwiers Kampvuren in de dessa, door haar beschouwd als een verhalenbundel. In een ingezonden brief (9-9-1994) wijst Zwier erop dat hij toch echt een roman schreef. Luis antwoordt: ‘Het is mij niet ontgaan dat in alle vier verhalen, of hoofdstukken, van Kampvuren in de dessa dezelfde hoofdpersoon figureert en dat er een duidelijke samenhang tussen te bespeuren valt. Dat is bij verhalenbundels wel vaker het geval. Maar een dwingende structuur die de vier verschillende episoden tot een hecht geheel smeedt, tot een roman, heb ik niet kunnen ontdekken. Of is het een roman omdat het boek in de flaptekst als een roman wordt aangeduid? Mijn oordeel over Kampvuren in de dessa zou overigens niet anders zijn uitgevallen als ik het wél als een roman had gelezen.’ Dit is bijna broodroof? Zo'n tekstje maakt elke reactie in een rubriek als deze overbodig. Geen ander had deze mix van laatdunkend onbenul en schaamteloos overschreeuwen van eigen stommiteiten nog tenenkrommender kunnen uittekenen. Niemand anders had haarscherper kunnen schetsen wat voor provinciale, zelfverzekerde notabele de prominente critica van een leidend Nederlands dagblad zonder gêne durft te zijn (‘overigens zou mijn oordeel...’). Ik kan er slechts aan toevoegen dat naar mijn smaak De avonden Reves meest overschatte dichtbundel is. [JJ]

Groningen! Groningen!! Groningen!!!

Groningen bezoeken kan plezierig zijn: alom levendige mensen die zichtbaar genieten van het rijke aanbod aan winkels en horeca. De weg erheen is een avontuur op zich: waarschuwingsborden met cryptische teksten maken duidelijk dat men zich spoedt naar een hoofdstad van de poëzie.

De stad kent sinds kort echter een eigenaardig manco. In de directe nabijheid van het station staat een gebouw. Wie Swatch-horloges draagt, zal licht geloven een reclamezuil voor zijn polsmerk te aanschouwen: in éen der talloze kleurstellingen van de talloze gevelpartijtjes ziet hij het ontwerp terug van 't lots of dots-klokkie uit '91.

Het Groninger Museum is geen reclamezuil. Heus niet. Je kunt er komen kijken naar dingen. Of, hoe moet ik dat nou zeggen, is het niet eerder zo dat je er naar kleurtjes kunt komen kijken? Of, hoe moet ik dat nou heel precies uitdrukken, is het niet eerder zo dat je je door een sprookjeskabinet vol glitter en gelukzaligheid geleid voelt? Jazeker, en dat is geen toeval, echt waar niet. De man die het heeft bekokstoofd, meneer Mendini uit Berlusconi's Eftelingstaatje, is tenslotte ook de ontwerper van een Huis van Geluk. Volgens dergelijke bordeelarchitecten kunnen kunsthistorische stijlen, nietwesterse culturen en kitsch even belangrijk zijn.

[p. 79]

De kitsch is dus het belangrijkst.

Het museum trekt waanzinnig veel perfect gekleed publiek. Dat komt ohen en ahen om deze Nieuwe Levensvreugd: Madonna aan de muur, zuurstokvazen, protserige interieuren in goudzwarte dambordmotieven, briljantjes en briljantjes en briljantjes, en schilderijen! Ze zijn soms allemaal precies hetzelfde in verschillende kleurstellingen en passen in elk interieur! Je vervult je geest met blijdschap.

Ze doen ook andere dingen: ouwe kunst, bij voorbeeld. Hoewel, gezien de moderne afdeling zal het wel een postmoderne pastiche wezen. Vandaar natuurlijk dat al dat majestueus uitgestalde oosterse porselein niet of nauwelijks wordt toegelicht. In Groningen ga je tenslotte naar een museum om uit de regen te wezen.

Bedenk: Groningen is niet voor ieder naast de deur, maar haalt je uit de sleur. Korte tijd waren musea zwaarwichtig en gevaarlijk, nu kan iedereen er heen: er is niets te zien. Boze tongen beweren dat je binnenkort wel in het juiste tenue moet arriveren. Wie niet in het interieur past, komt er niet meer in. Toevallig zag ik de kermisbaas, Haks geheten: zwartwitte schoenen, zwartwitte bril, oranje-beige kabeltrui, wijde bruinsige broek. Kledingtip. Een dichteres uit Groningen beveelt wel het restaurant aan. Je schijnt daar vreselijk eigenaardige attracties te kunnen krijgen. Ik was al ziek.

Misschien vervangen ze die borden langs de snelweg door brokstukken museum. Hoelang gaat een Swatch mee? [Lucas Hiisgen]

Sinds kort

kan niemand meer ‘herfst’ laten rijmen op ‘kerst’ of ‘Willem Kuipers’ op ‘gluiperd’. Want met de Ooievaareditie van Jaap Bakkers Nederlands rijmwoordenboek binnen handbereik kan iedereen beter weten. Het boek hoort in iedere boekenkast. Leuk geprijsd (f 10,-) en aardig getimed, zo vlak voor de rijmelmaand. Je zou denken: daar is over nagedacht. Maar het lijkt toch eerder een haastklus te zijn geweest. Had nu niemand de slordigheden van vorige edities kunnen wegpoetsen? Zetfouten als ‘schoolokalen’, ‘wegteeer’; spelfouten als ‘homosexualiteit’ en ‘transsexualiteit’ (maar wel gewoon ‘seks’), ‘koejeneren’ (koeioneren), ‘toast’ (toost); vergissingen als ‘originelen’ bij vier- in plaats van vijflettergrepige woorden, ‘recordaantal’ bij de rijmklank ‘al’ (terwijl ‘aantal’ daar - terecht - weer niet voorkomt) en onjuiste rijmcombinaties als ‘data/Agatha’ en ‘Yamaha/Omaha’. Daar heb je toch een redacteur voor.

Wat de auteur moet worden aangerekend, is dat hij de juiste uitspraak van het Nederlands soms aan zijn laars lapt en in plaats daarvan een spraakgebrek tot norm verheft. Hoe men in Amsterdam spreekt, zal me worst zijn, maar in het Nederlands rijmt ‘kachelen’ niet op ‘waggelen’, ‘Tsjechen’ niet op ‘zeggen’ en ‘goochel’ niet op ‘kogel’. Maar, schrijft Bakker in zijn inleiding: ‘Hier en daar moesten knopen worden doorgehakt.’ Want ‘kleine controverses bestaan er nog wel’. Om goed te praten dat ‘lachen’ aan ‘vlaggen’ wordt gekoppeld, duikt Bakker de geschiedenis in. ‘In de vorige eeuw twistte men nog hevig over de vraag of “meid” wel rijmde op “nijd” [...] Tegenwoordig is er over ei/ij geen discussie meer mogelijk’. Een vergelijkbare redenering geldt kennelijk voor ch/g.

Ik vraag me alleen af: als we dan nu honderd jaar vooruit moeten kijken en dus Amsterdams rijm accepteren, hadden er dan niet ook rijmcombinaties moeten worden opgenomen als: ‘CDA/Appelscha/boerenparta’, of: ‘gapers/slapers/voddenrapers/Willem Kapers’? Daar is vast iets leuks mee te doen. Ken je laggen! [KvdH]