Parmentier. Jaargang 3

[p. 23]

Sander Stols
De popularisering van de openbare bibliotheek

Toen ik twintig jaar geleden veel tijd doorbracht in de leeszaal van de openbare bibliotheek in de provinciestad A., vond ik in het statige pand een schitterende collectie literatuur, alsmede een grote hoeveelheid naslagwerken. Sommige romans waren al twintig jaar in de bibliotheek aanwezig, ook als ze weinig of soms een heel jaar niet werden uitgeleend. De leeszaal blonk uit door de grote diversiteit in het aanbod aan kranten en tijdschriften. Verder heerste er een devote stilte in het gebouw en gingen de gebruikers op een beschaafde manier met elkaar en met het personeel om.

Voor mij was die openbare bibliotheek annex leeszaal een goudmijn. Ik kon er contact leggen met de wereld buiten de provincie, met een wereld die groter was dan mijn stad en groter dan mijn land. Ik kon er kiezen. Ik was er vrij.

De nieuwe tijd

Maar de jaren '60 lieten zich ook hier gelden. De nieuwe bibliotheekmedewerkers waren niet langer boekenliefhebbers en -lezers, maar welzijns- en buurtwerkers. De bibliotheek moest haar tempelachtige atmosfeer kwijt en het volk moest over de drempel gesleurd worden, of ze wilden lezen of niet. En de bibliotheekwerkers wisten wat wij wilden en wat goed voor ons was.

Om te beginnen gingen dus alle elitaire dag-, week- en maandbladen eruit. Die waren toch alleen voor mensen die genoeg geld hadden om ze aan te schaffen. Wat overbleef, waren de welzijnsbladen, de voetbalmagazines, de planten- en doe-hetzelftijdschriften en de populaire periodieken voor het volk als Panorama, Nieuwe Revue, Libelle, Margriet, Viva, Story, Weekend en Privé. Het krantenaanbod werd verschraald tot een plaatselijk dagblad, De Telegraaf en de Volkskrant. Een enkele zeer liberale OB handhaafde ook NRC Handelsblad, al zou dat een vast item worden op het jaarlijkse aanschafoverleg. HP en VN volstonden bij de andere weekbladen (en in veel gevallen was éen van die twee ook al voldoende).

De speelhoek

Maar dat was allemaal nog lang niet het ergste. Niet alleen moest het gehele volk de bibliotheek in, ook hun jongen moesten er vanaf de eerste dag gedropt kunnen worden. Dus kwamen er speelhoeken, met blokken, driewielers, spelletjes en allerlei andere attributen die niets meer met leesbevordering van doen hadden. Wel handig zo'n crèche, voor moeders die lekker de roddelbladen willen lezen. Dat de blagen wegens gebrek aan toezicht tussen de rekken met boeken doorraceten en oorverdovend gekrijs produceerden, was alleen maar gezellig. Het volle leven.

Maar kleine kinderen worden groter en ook dan heeft de nieuwe OB een boodschap aan hen. Om ze maar binnen te houden, wist men van gekkigheid niet wat aan te schaffen en uit te lenen. Spelletjes, veel spelletjes, want daar hebben de kansarmen, de analfabeten en de allochtonen behoefte aan. En strips, want strips mógen sinds de jaren '60. Dus puilen de kasten nu uit van de Joop Klepzeikers en de Lucky Lukes. En grammofoonplaten en cd's natuurlijk. Muziek, altijd muziek. In sommige OB's heerst zelfs muzak! Leesbevordering. Cultuurspreiding. Herverdeling van kennis en macht.

[p. 24]

De bibliotaria

De moderne openbare bibliotheken bevinden zich minimaal in vijfvoud en een aantal bibliobussen in elke middelgrote provinciestad. De bibliotheek komt naar je toe! De filialen worden bij voorkeur gevestigd in winkelcentra - zo dicht mogelijk bij de cafetaria's en automatieken - en het assortiment is in ieder filiaal identiek: bestsellers (vaak in vijf of tien exemplaren), populaire kranten en tijdschriften, veel hobbyboeken, spelletjes, strips, rondslingerend speelgoed, en uitrekselboeken in plaats van literatuur.

De mensen komen er niet meer om te lezen. Ze eten er hun twaalfuurtje, kijken de Voetbal International in, leggen er een kaartje, of drinken er hun meegebrachte blikjes pils. Pubers schuilen er tegen hun ouders en de regen en verroken er hun landerige vrije middagen.

En de welzijnswerkers zijn gelukkig. Het volk, en daarmee de subsidies, het geld!, zijn binnen. De OB is een crèche geworden voor kansarmen en dubbelgehandicapten. Mij zul je er niet meer zien. Ik ga wel naar de Bruna in het eerste het beste achterlijke dorp. Het is er rustig, het assortiment is er groter, en als je wilt, mag je gerust een kwartiertje wat lezen. Kom daar nog eens om, in een bibliotheek.