Parthonopeus van Bloys

(1871)–Anoniem Historie van Partinoples, grave van Bleys, De– rechtenstatus



[pagina 268]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
XVIGa naar voetnoot⋆). Met derre talen scieden si. Aupatrijs die coninc vri Bleef ombe Gautiere sere vervaert. Die grave voer te Marberoen waert 6470[regelnummer] Wel op gheseten met .x. scaren. In elke si twee hondert waren, Baseleren van hoghen moede. Al met ghemake op hare hoede
[pagina 269]
Seghen si neder in een dal. 6475[regelnummer] Wel stille waest daer over al. Sine makeden daer hu no eri, Onthier en̄ sire quamen bi. Anceloot vernamse teerst: Ernoude, die daer was gheheerst, 6480[regelnummer] Toghede hise ende met dien Al den ghenen, diese wouden sien. Doe sprac Ernout: ‘wi sijn ghedreven Te scerne, want wi sijn beleghen. Ons naken harde felle gaste. 6485[regelnummer] Dats waer, wi sitten harde vaste; Maer dat en can ons niet ghedieden. Dore die ghebrekenesse van lieden Sele wi ghescoffiert wesen.’ Doe sprac Alijs: ‘here, swighet van desen, 6490[regelnummer] Wi moeten slach en̄ stoot wel groot Op hen doen of wi sijn doot.’ Doe sprac sijn broeder Marcioen: ‘Alijs, hets goet met rade doen, Spreken te maten vore dien tijt 6495[regelnummer] Dat gijs wel boven comen sijt.’ Do[e] sprac Dunas: ‘[h]en voeghet niet wale Dese tweerhande tale. Maer of wi nu werden ghescouden Blode, so moets die duvel wouden.’ 6500[regelnummer] ‘Amen, amen, Gode weet,’
[pagina 270]
Sprac Supplices, ‘ic ben ghereet: Varewi die Turke met sconen slaghen Scoffieren en̄ henen jaghen.’ Teerst dat Gautier hadde ghehoort 6505[regelnummer] Dese tale, quam hi voort Van sinen bedde vele bleec En̄ so verbloet, dat hi gheleec Enen doden; maer nochtan Begonste hi spreken alse .i. man: 6510[regelnummer] ‘Wapenewi ons haestelike Dat si ons vinden te ghereke Wel, en̄ varewi op die Ore; Brekewi die brugghe; houdewi daer vore; Die Turke moeten daer ter faelgen 6515[regelnummer] Spelen, eer si die uutbaelgen Met scilde, met spere op ons ghewinnen. Mijn vrouwe sal hierenbinnen Met goude, met selvere, met ghewaden Mule en̄ paerde wel doen laden 6520[regelnummer] En̄ doen hen op die vaert Al heimelike te Chiefdoren waert Met haren cleinen ionghen kinden. Daer sal si Parthonopeus vinden. Wi moete[n] ute trecken te velde; 6525[regelnummer] Eer si ons met ghewelde Helme en̄ scilde so scoffieren, Dat wi dore noot moeten keren,
[pagina 271]
So eest ons een wel mate lachter, Dat wi met staden trecken achter 6530[regelnummer] Binnen onsen barbakaren. So wi[e] soet ons wert te baren, Daer moetewi emmer houden strijt. Maer eert compt ter vespertijt, Sal ons tlantvolc te hulpen comen. 6535[regelnummer] Si selent hebben saen vernomen Dese Turke, dese gaste. Nemmer en slaept ooc so vaste Parthonopeus, hine sal ontspringhen; Want hi noyt in enghenen dinghen 6540[regelnummer] Dore blootheit achter en trac, Noch ons ter noot en ghebrac. Compt Parthonopeus, si sijn ontdaen Dese Turke, dats mijn waen.’ - ‘Dat hi allene beter es 6545[regelnummer] Dan al dit volc, dies sijt ghewes,’ Sprac Anselot: ‘ghi hebt ghelesen Ene ware lesse van desen.’ Na desen raet sijn die heren Ghemonteert met groter eren.
[pagina 272]
6550[regelnummer] Die oude Ernout sachse varen. Hi dankede Gode van diere scaren, En̄ sende hen, dat wet voorwaer, Selke .xx. knapen naer Van sinen lieden, die wel scoten 6555[regelnummer] Met boghen en̄ met gaveloten En̄ die wale conden striden. Die saten alle op starke rossiden Wel te ghereke; si waren stout. [H]et had[se] die oude Ernout 6560[regelnummer] Op ghehouden al[le] gader, Alse of hi hadde gheweest haer vader. Des gheve men ere sulken man, Die dus sijn dinc besetten can Te poente wel, en̄ dit so saen; 6565[regelnummer] [H]en hadde eer grave niet ghedaen. Deus! hoe wel es dat goet Bestaet, dat men den goeden doet: [Hi weet] dat[tet] moet betalet sijn. [Dat] wert in desen wel in scijn. 6570[regelnummer] Nu hevet Ernout ghevlucht van ghinder Sijn wijf en̄ sine cleine kinder En̄ meneghertiere ander goet. Sere verdroevet es sijn moet,
[pagina 273]
Maer om Beatrisen alre meest. 6575[regelnummer] Hi voer met haer in dat foreest En̄ doen hi van haer soude sceeden, Was daer gheweent van hen beeden. Hi seinese ten wederkere En̄ bevalse Onsen Here. 6580[regelnummer] Nu en waende die edele Beatrijs Hare vrouwe in enghere wijs [Nemmermeer] scouwen noch Ernoude; Dus [es si bleven in] den woude. Ernout voer ten sinen weder. 6585[regelnummer] Eer hi daer quam, so was ter neder Die brugghe gheworpen van der Ore. Daer hilden alle de sine vore. Daer mochte men sien een stare pongijs En̄ meneghen turc ababijs 6590[regelnummer] Van dien kerstinen, die daer waren. Mettien quam Ernout inghevaren. Hi riep wel lude: ‘Marberoen!’ Ernout es comen, en̄ sijn doen Hevet sijn volc sere vertroost.
[pagina 274]
6595[regelnummer] Hi hevet ghenomen een pongoost Op Hermanne van Yfenijs. Dat es een Turc, een out, een grijs. Dien stac hi dore met sinen spere. Dat saghen alle, die waren int here, 6600[regelnummer] Dat Herman was te doot ghesteken. Dit willen twee ghebroedere wreken, Maltan en̄ Marcabers: Dese waren beide, dies sijt ghewes, Binnen enen daghe gheboren. 6605[regelnummer] Maltan hevet Anceloot vercoren. Dien stac hi al dore den scilt Op die corie, dat hi onthilt Met groten pinen dat ghereide. Dit wrac Ales sonder beide, 6610[regelnummer] Want hi Maltanne van den orse Daer neder stae in die porse, Daer hi onder die voete lach. Alse dit Marcabers ghesach, So ane riep hi sinen God 6615[regelnummer] Apoline, niet dore spot. Hi sloech met sporen en̄ stae Alesse daer neder en̄ wrac Sinen bruder op dien ionchere. Van dien steke en̄ van dien kere 6620[regelnummer] Waren alle die Turke blide. Si dronghen voort met groten nide. Nu es verloren sekerlike Ales, hine roepe ghetrouwelike
[pagina 275]
Op Gode, dies wi eighen sijn, 6625[regelnummer] Die van den watre makede wijn; Maer Ernout riep ghereckelike Op Onsen Here van hemelrike En̄ voer daer in; [h]et wart hem suer: Hi wart den Turken een quaet ghebuer. 6630[regelnummer] Nu sijn die Turke in alre wijs Sere verstormet in dat pongijs En̄ sijn van Alesse ghekeert. Maltan es weder ghemonteert; Maer Ales wrankene weder van den orse. 6635[regelnummer] Als die kerstine die grote porse, Die [hi daer moeste] doghen, saghen, En consten si langher niet ghedraghen, Sine daden achter die payiene. Alesse wa[s]set vergaen onsiene. 6640[regelnummer] Hi was meshandelt en̄ mesvoert. Met pinen bleef hi, hine ware ontfoert. Doe keerden weder die payine Met erren m[oede] op die kerstine.
[pagina 276]
Dat was Maltan, dies wel behaghet. 6645[regelnummer] Een ors dat dinge hadde ge.aget......	[tekstkritische noot]Vs. 6465. Scieden si. Si, namelijk de graef Marcabers en coninc Aupatrijs, twee oversten van 's sodaens leger. 6473. Uitg.: Almet. voetnoot⋆) XVI^de Fragment, tweede van Jena, zonder verband met het voorg.; bij Massm. blz. 59-65. Over de fransche uittreksels die hij blz. 187-200 mededeelt, zie mijne Inleiding. - Marcabers rukt met tien scharen ieder van twee honderd man tegen Marberoen aen. Anceloot ontwaert ze het eerst en wijst ze Ernout, die dadelijk erkent dat zij belagerd gaen zijn. Alijs wil dat men strijd levere; zijn broeder Marcion raedt hem minder driftig te wezen, maer Dunas en Supplices spreken moediger. Als de (door Eupatrijs) zwaer gewonde Gautier het geschil verneemt, verlaet hij bebloed en tevens doodbleek zijn bed en begonste spreken alse een man: men zal zich ijlings wapenen, de brug der Ore afbreken en terwijl men daer den vijand tegenhoudt, Beatrijs met hare kinderen en al het goed heimelijk naer Chiefdore brengen, waer zij Parth. vinden zal die haer en hun allen zonder uitstel zal te hulp komen. Daerop stijgen zij te peerd, en Ernout die ze ziet varen, zendt hun twintig wel gewapende knapen na. Nu vlugt hij met vrouw, kinder en goed naer het bosch, waer hij met veel tranen en zegeningen afscheid neemt van Beatrijs die hem nooyt meer meent weder te zien. Ernout begeeft zich van daer bij zijne zonen die de brug reeds afgeworpen en een hevigen kamp met de Turken begonnen hebben. Ernout laet zijn wapenkreet ‘Marberoen!’ hooren en doorsteekt Herman van Yfenijrs, dien twee gebroeders, Maltan en Marcabers, op Anceloot en Ales willen wreken, enz. Ales komt in groot gevaer, maer Ernout blijft de Turken zwaerlijk drukken en de worsteling duert zoo met afwissellende kans zonder dat wij er het einde van zien. [tekstkritische noot]Vs. 6479. Uitg.: gehirst, eigenaerdige schrijfwijs van 't Hs. voor gehierst, geheerst = gheëertst, superl. van gheëert. 6485. Wi sitten vaste, wel versterkt, op 't kasteel van Marberoen. 6494. Vore den tiit, dat is tot den tijd, en meer eigentlijk: zoo lang de tijd niet gekomen is; en om dat eenigszins voelbaerder te maken, schrijf ik dien in plaets van den. 6497. Uitg.: Dese tuierhande tale, dit geschil, deze woordenwisseling betaemt niet. [tekstkritische noot]Vs. 6505. Jkblt. had hier zeer juist in 't Hs. quam hi gelezen, maer Massm., die geen goeden bril schijnt te hebben, zag er alleen pian hi in, dat hij stout drukken liet en tot viermael toe (Aent., Gloss., Errata, enz.) tegen quam staende hield. 6512. Te ghereke, gereed, wel bereid en toegerust. 6513. Massm. teekent hier uit het Hs. die tore, en verder, vs. 6586, den lore aen. 6514. Ter faelgen spelen, mislukken, verliezen. - uutbaelgen, voorste paelwerk. 6521. Hs.: vaert: wert. 6526. Hs.: scoffiren: keren. [tekstkritische noot]Vs. 6529. Met staden, bij tijds. - Uitg.: brecken, maer in 't Err. verbeterd. Ik heb hier de afstipping van Massm. veranderd. De verzen 6525-6529 hangen door den zin te samen en mogen door geen punctum achter vs. 6527 vaneengescheiden worden. Gautier zegt: Wij moeten de vijanden te gemoet trekken; maer eer zij ons door hunne overmagt zoo overvallen dat wij door nood moeten vlugten, kunnen wij zonder onneer bij tijds en in goede orde naer ons kasteel terugwijken, waer wij in alle geval, hoe zich de zaek ook voordoet, ons zullen te verdedigen hebben. 6530. Hs. en Jkblt.: barbakaren, doch Uitg.: barbiskaren. 6531. Wert te baren, zich vertoont, voor ons opdoet of verwezenlijkt. 6532. Hs.: imber, elders ember, in andere Hss. immer of emmer; eigentlijk: altijd, hier het zelfde als ons immers, zekerlijk. 6535. Selent = selen het, voor selen se, te weten deze Turken en hunnen inval, en misschien had de dichter selens met apocope geschreven. Vglk. overigens vs. 3303, 6448-6450. Zoo echter iemand van Dese Turke het subjekt van selen maken wil en het in accus. van 't landvolk verstaen, ik heb er niets tegen. 6549. Uitg. en Hs.: met groten eeren; ik herstel het miskende enkelvoud dat nauwkeuriger schijnt. [tekstkritische noot]Vs. 6559. Uitg.: Et hadde die o.A. Is se enkelijk uitgevallen, of was het eens hadse? ik zet hadse. 6560. Uitg.: al gader. 6562. Uitg.: Des gunne hem ere. Eer geven is juister dan gunnen, en bij het onzeker geschrift verkies ik het. - Zonder hem in men te verbeteren zou gunne een imperat. sing. worden. 6565. De zin is: Een rijke en magtige graef (Ernout was slechts een arm ridder) zou meer tijd daertoe noodig gehad hebben. 6567. Uitg. twijfelt of hij Best[a]et of Best[e]et lezen moet. De spelling van 't Hs. en de tael zelve laten beide toe. 6568. Uitg.:..... dat en moet bestadet sin. Zie in den tekst hoe ik de gaping in 't begin aengevuld heb. Hs.: dat en (of bat en?) met gewijzigde n; ik herstel dattet. Wat bestadet aengaet, het is niets dan eene onbedachtheid van den kopist dien het eerste woord van den voorgaenden regel nog in de ooren zat. Ik meen niet dat mijn betalet, erkend, vergeld, meer verdediging noodig heeft. [tekstkritische noot]Vs. 6574. Uitg. en Hs.: om Diatinen, wel zeker verschreven, gelijk Massm. vermoedde, voor Beatrisen, dat er paleographisch onder schuilt. 6578. Seinese, in 't Hs., van jongere hand seinesd, door verwarring van de twee vormen seinese en seinedese. 6581. Uitg.: Hare vrouwen, kwalijk verbogen voor hare vrouwe, dat is Melior, de keizerin. 6582. Uitg.: (Met ogen). Ik vervang dat aenvulsel door Nemmermeer dat door den zin vereischt wordt. 6583. Uitg.: Dus.....en in den woude. - De vier laetste verzen heeft een domme hand, met ze te willen klaer wasschen, voor de helft onleesbaer gemaekt. 6589. Ababijs. Massm. meent dat het van 't fr. abatus afkomt. Burguy leidt het met meer regt van abaubis en dit van balbus, stamelend of stamelaer af; het beteekent bedwelmd, verschrikt. 6591. Uitg.: Met dien. Ik schrijf om meer redenen Mettien, in den zin van op dat oogenblik. 6593. Ernout es comen, na quam ingevaren, twee regels hooger, is eene soort van tautologie, maer dat is geen reden om door 't plaetsen der guillemets, Ernout zelven dat te doen zeggen, gelijk Massm. doet; ik versta er liever dus of dan bij: Ernout is also comen, enz.; ten zij iemand liever comen in coene veranderde, hetgeen de reden van 't volgende bevatten zou. [tekstkritische noot]Vs. 6595. Pongoest, verwrongen vorm van pongijs, steek, aenval. 6602. Marcabers, maer om het rijm door metathesis Marcabres te lezen. Vglk. vs. 6632. 6609. Hs.: vrac. 6621. Hs.: met groten nide, met groten drift. 6623. Hs.: getrowelike; maer het is niet geloofbaer dat zoo de dichter hier aldus geschreven heeft, het zelfde woord hem vier verzen verder, in geheel de zelfde omstandigheden, nog eens zal uit de pen gevallen zijn. Ik schrijf het op de tweede plaets aen den kopist toe, dien het door het voorgaende als in de hand gegeven scheen terwijl hem 't woord dat hij in zijnen tekst vond, misschien vreemd viel. Ghereckelike dat ik in de plaets aenbied, wensch ik dat men op den eersten oogslag niet verwerpe. [tekstkritische noot]Vs. 6628. Hs.: et wart hem sur, waer hem niet van Ernout te verstaen is, maer van de Turken, in dat. plur. 6634. Hs.: vrankē, it. orsse, en zoo meermaels. 6635-36. Deze twee regels zijn bij Massm. dommelijk verdorven: Ales die kerstine die grote porse Die si hem dogen sagen, enz. Men zie in mijnen tekst wat hij met een weinig kritiek daer van maken kon. 6638. Hs.: Si daden̄ (sic) achter die pauine, met eene noot van Massm.: paiine? paien? péon (fuozgengel)? Dat pauine in meer Hss. payine, payiene of paiene is, moest hij toch weten. 6639. Onsiene, leelijk. Vglk. vs. 3508. 6643. Uitg.: Met erren moet ende die bertine. Wat het Hs. aenbiedt weet ik niet meer; maer alleen, dat men het verkeerd gelezen en bovendien welligt nog kwalijk geschreven heeft. Ik wil met dit laetste getuigen dat ik vermoed dat in 't Hs. niet ende die, maer en̄ die staet, waerdoor de verbetering zelve onzekerder wordt. Zoo er ende staet, en ik rekening houd van 't getal der letters, dan zal ik er tegen van maken; maer staet er en̄, zoo moet het op worden; en daer bertine zigtbaer eene misstelling voor kerstine is, zullen wij tusschen de twee lessen: keerden weder die Payine Met erren moede tegen die kerstine, of Met erren moede op die kerstine, te kiezen hebben; de laetste schijnt mij de beste. [tekstkritische noot]Vs. 6644-45. Dat was Maltan, enz. Deze twee verzen laet ik gelijk ze Massm. gelezen en geschreven heeft. Wat zou het baten er een paer woorden in te verbeteren? Ik zal nogthans zeggen dat in 't Hs. dinge uit dicke herschreven schijnt. De uitlegging die Massm. blz. 202, midd., van deze regels geeft, is louter inbeelding. 6646. Uitg.: Nem(e)t minen dienst, enz. De soudaen aenroept den God der kristenen (en van Melior) en belooft zijne wet aen te nemen en een boetveerdig leven te leiden.

Vorige Volgende

XVIGa naar voetnoot⋆).