Parthonopeus van Bloys

(1871)–Anoniem Historie van Partinoples, grave van Bleys, De– rechtenstatus



[pagina 110]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
XIGa naar voetnoot⋆). ..... [van Cretenlande] Hilt hi algader tconincrike; Hoe hoghe was hi en̄ hoe rike, 2805[regelnummer] Ne can ic niet ghesegghen lichte. Dese ioncfrouwe was Uraken nichte, En̄ was daer met haer niewer om el, Dan om merghinghe en̄ om spel, En̄ waren vele ghelieve be[i]de. 2810[regelnummer] Die ioncfrouwe, daer ic af seide, Was harde hovesch en̄ wijs,
[pagina 111]
En̄ was gheheten Persijs, En̄ wiste noyt wat was minne. So eenvoudich was soe in haren sinne, 2815[regelnummer] Dat soe ter minnen niet en coorde, En̄ zweech, daer soere af spreken hoorde. Newaer dickent hilt soe haer spot Met Parthonopeus, die so sot En̄ so ondercomen was 2820[regelnummer] Van mi[nnen], dat hijs cume ghenas. Maer ic hope dat soere af treken Noch sal leeren, en̄ spreken; Want soe was utermaten scone. Dat mach men soeken in Nasone, 2825[regelnummer] En̄ in anderen boeke[n] lesen, Dat vrouwe in gheere wijs mach we[sen] Sonder minne, die scone es. Vele te bet gheloove[n] wi des, Om dat es recht auctoriteit, 2830[regelnummer] Dat van dien vrouwen die scoonheit Entie minne sijn .ii. dinghe, Die niet ne striden onderlinghe, Maer si draghens haers wel over een. Als node als magnes die goede steen 2835[regelnummer] En̄ tijser sceeden [in] .ii. sinne, Also node sce[e]det die minne Van den vrouwen, daer si sijn Scone hovesche en̄ fijn.
[pagina 112]
Bedie segghic met goeder trouwen, 2840[regelnummer] Beede vrouwen en̄ ioncfrouwen, Sijn si scone, si moeten minnen, Sullen si prijs en̄ ere ghewinnen. Sone werken si niet ieghen nature: Beede dat soete en̄ dat sure, 2845[regelnummer] Dies der minnen vele hoort toe, Moeten si oefenen spade en̄ vroe. Die niet ne mint, [s]i wese swart, En̄ hebbe die huut ro en̄ hart. ..... [Maer ic wil nu] Van dien vrouwen die tale vellen, 2850[regelnummer] En̄ van Parthonopeus tellen. Met desen ioncfrouwen was aldus Goede wile Parthonopeus, Met groter bliscap en̄ met spele. Dicken seidense hem vele, 2855[regelnummer] Dat hem bequam, van Melioere. Si wrochten hem mantelsnoere, En̄ huven en̄ aelmoniere Goet, scone en̄ diere, En̄ hemden clene en̄ wit, 2860[regelnummer] En̄ ander cleeder, en̄ dit, Dat hem algader wel sat, Deen wel ghewracht, dander bat. Si doen maken valsce brieve, Als of si quamen van sinen lieve,
[pagina 113]
2865[regelnummer] Daer sine zere met verhogheden; Dat si hem seiden loghenen, Dies sullen si hebben goet pardoen, Want sijt alle in goede doen. So vele haddi sijns willens daer, 2870[regelnummer] Dat hem sijn huut wart weder claer, En̄ hi sine cracht wederghewan. Daer Urake den ionghen man So scone sach wesen utermaten, Ic seg[g]u, ne had soet niet ghelaten 2875[regelnummer] Door hare zuster die keiserinne, Soe hadde aen hem gheleit haer minne. Persijs merkede sine lede, Sine witte huut, sine edelhede, En̄ hoe wel hi was ghescepen, 2880[regelnummer] En̄ wart een lettelkijn begrepen Van siere minnen; dies aen hare Parthonopeus wart gheware, En̄ peinsde: ‘Du best wel ghewroken.’ Scerens dat so[e] te hem hadde ghesproken 2885[regelnummer] Persijs, om dat [haer], di[e] so cranc Die minne makede, [si nu] dwanc. Al had soes toren een lettelkijn, Die souder emmer lettel sijn.
[pagina 114]
In desen ghepeinse bleven sijs 2890[regelnummer] Parthonopeus en̄ Persijs, En̄ hadden meneghe goede sprake. Binnen desen gheviel dat Urake, Te hove tha[er]re zuster soude varen, Want boden [van haer] comen [waren]... 2895[regelnummer] Ne was Persise bor[e] leet; So vro was soes, dat ic wel weet, Al ne keret soe binnen .xl. daghen, Dat soet lettel soude claghen, En̄ merren so langhe nach[t] en̄ dach: 2900[regelnummer] Soe souts hebben scone verdrach. Urake ghereedde haer en̄ voer; Sint datse haer zuster Melioer Omboot, ne wout soe merren niet. Al[s] soe van Parthonopeus sciet. 2905[regelnummer] Was hem tghesceet al ombequame, En̄ bat, dat soe snieme[n] weder quame, En̄ weenden vele harde beede Van groten iammere ten ghesceede: Maer ic weet wel dat tghesceet 2910[regelnummer] Ne was Persise bor[e] leet; Soe soutse spade wenscen weder. Urake hadde wel scone weder, En̄ seilde te Chiefdore aen [t]lant, Daer soe vele vriende vant,
[pagina t.o. 114]
Parthonopeus, blz. 114-117, vs. 2895-2987, Photolithogrephie de Simonau at Toovey, procedes Asser et Toovey.
[pagina 115]
2915[regelnummer] Die ute ieghen hare ghinghen, En̄ [se] met groter eren ontfinghen. Haer suster ontfincse vele eerlike, En̄ leedese wel vriendelike In enen bogaert, die scone was, 2920[regelnummer] En̄ ghinghen sitten op[da]t gras Onder enen appelboom, die daer stoet Scone ghelovert en̄ ghebloet. Daer hoorden si der voghel luut, En̄ roken dat soete cruut, 2925[regelnummer] Dies vele daer stoet scone en̄ groene, Als het in meye pleecht te doene. Alsi dus saten, ten beghinne Soude spreken die keiserinne; Maer so sere weende die vrouwe, 2930[regelnummer] Dat soe ne mochte van groten rouwe Een woort niet ghespreken doe. Teerst dat soe mochte, seit soe: ‘Here God, wats mi van minnen al Leet ghesciet, en ghescie[de]n sal! 2935[regelnummer] Mi rouwet, dat icker noyt plach.’ Mettien sloech soe enen ommeslach: ‘Spreken wi,’ seit soe, ‘van ander sake.’ Te desen woorde sprac Urake: - ‘Vrouwe,’ seit soe, ‘[in hebbe] ghehoort 2940[regelnummer] [Mijns levens dusghedane] woort.’
[pagina 116]
‘[Doch ene sake bevroedic wel] Dat ghi ghepeins hebt zwaer en̄ groot, Tghepeins van minnen; entie noot Dede u weenen, en̄ ghewinnen 2945[regelnummer] Deerste tale van uwer minnen, Dat u die scame helen hiet. Jeghen mi en dorfdijs decken niet. Algader hoet met u steet, Dat es u cont, dat ict wel weet, 2950[regelnummer] En̄ hoet u van minnen stoet.’ - ‘Suster,’ seit soe, ‘ghine doet; Dies es leden menech dach, Dat ic u [ne] sprac no ne sach, Dat ic u vele te wers betrouwe. 2955[regelnummer] Haddu cont ghesijn mijn rouwe, Ghi waert doch een waerf in tlant Hier comen, en̄ hadt mijns ghewant.’ ‘Vrouwe,’ seit soe, ‘ghi seght waer, Dies es leden meer dan een jaer 2960[regelnummer] Dat ghi mi niet ne saghet. Ghi spreect nu en̄ claghet; Twine dincti en̄ peinst om dat, Dat ic weende en̄ u bat, Om Parthonopeus uwen amijs, 2965[regelnummer] En̄ ic ghenade in ghere wijs Tsinen boef aen u ne vant?
[pagina 117]
Ghi bolghes dat ics mi onderwant, En̄ toghet vele quaet ghelaet, En̄ hadt ommare minen raet, 2970[regelnummer] En̄ hiet mi dat ics begave; Al wenende quamics ave, En̄ wouts u niet ghewaghen mee. Sint hebbic ghevaren bi der zee, En̄ hebbe ghesien wel menech lant, 2975[regelnummer] Dat mi te voren was ombecant, En̄ hebbe besocht selke niemare Dies mijn herte es worden zware. Van Parthonopeus es mi gheseit Groten iammer en̄ sericheit; 2980[regelnummer] Over waer es [mi] ghedaen verstaen, Dat sijn welvaren es ghedaen, En̄ hi vele iammerlike levet, En̄ rouwe so groot ghe[had] hevet, Dat hi es comen uut sinen sinne, 2985[regelnummer] En̄ namelike door uwe minne. Dats van hem grote scade, Nemmer en biddic u ghenade.’ Als der vrouwen was doen verstaen, Hoet met Parthonopeus was ghegaen, 2990[regelnummer] Met groter pinen onthilt soe hare, Dat soet hoorde, soene ware
[pagina 118]
Ghevallen in ommacht, daer soe sat. Vele te vroomeleker en̄ bat Gheliet soe hare door Uraken 2995[regelnummer] Met ghelate en̄ met spraken; Newaer soe wart also bleec, Dat aen haer varuwe [b]leec Die grote rouwe entie smerte, Die soe binnen hadde in therte. 3000[regelnummer] Daer dit Urake aen hare vernam, Dat segghic u, dat hare bequam. ‘Urake,’ seit soe, ‘lieve minne, Ic weet wel, es hi uut sinen sinne, Dat hi vele iammerlike levet, 3005[regelnummer] En̄ groot lachter ter werelt hevet. Ne haddi mi niet so gheboset, En̄ minen raet so verroekeloset, En̄ hijs ieghen mi iet hadde verdient Dat ic hem [dus] hout waer en̄ vrient, 3010[regelnummer] Ic soude noch wel doen den raet, Dat hi ghenase, hoet hem staet; Nu moeti also langhe wesen, Eer hi bi mi soude ghenesen. Newaer door uwen wille doch 3015[regelnummer] Soudie u leeren, hoe ghine noch In sinen sin mocht weder bringhen.’ - ‘Vrouwe,’ seit soe, ‘deser leeringhen Ne hebbic te doene niet een twint.
[pagina 119]
Ghi, die hi so sere mint, 3020[regelnummer] En̄ diet hem hebbet beraden al Dit leit en̄ dit ongheval, Gheneesten selve, oft ghi wilt; Hi hadde rijcheit en̄ groot ghewi[l]t, En̄ ere groot ter selver stont, 3025[regelnummer] Doe ghine alreerst minnen begont, En̄ ghine bi loste spuenet toe Dat hi hier moeste comen doe. Dit leit waer hem ghesciet niet. Ne waer hi noch hier comen niet. 3030[regelnummer] So minnedi u, datti wel naer Al[lene] was met u [twee] iaer. Bin dien was hire toe gheraden Van sinen vrienden, diene daden...’ ‘Hevet hire toe en̄........ 3035[regelnummer] Bi sulke[r] sake hi da[n wel mach] Met betren rechte [u anetien] Verranesse, sal me[n willen lien]
[pagina 120]
Die waerheit al, alst hee[ft ghegaen]; Want ghi hebbet hem [so ontdaen], 3040[regelnummer] Dat hi es alre bliscap [ontwent]. Aen sijn vernoy eist goe[t ghekent] Welc uwer andren minde [te waren] Sint ghi u onderkinne[t twee iaren]. Ghine droevets nie [in u ghemoet], 3045[regelnummer] No en aet, no en dronc[t des te min goet], No en wenet een traen [bi tghesceet]. So groot was alle [weghe sijn leet], Dat ic wel hebbe ghe[sien sonder waen] Dat hi drinken en̄ e[ten liet staen], 3050[regelnummer] En̄ alle bliscap hem [was ontgleden], En̄ sine nu alle hate[n en̄ leeden], Diene hadden lief te [voren]. Hem selven hevet hi du[r minne verloren], Entie becocht alre [dierst]. 3055[regelnummer] Wie hevet den ander[en verraden ierst?].’ ‘Ghi moghet u beroe[men nochtan], Ghi minnet enen [weerden man], Die niewer hadde [sijn] ghe[noot]. Hi was edel, stare en̄ [groot], 3060[regelnummer] Goet ten spere en̄ ten s[cilde], Scone hovesch en̄ m[ilde]: Nie minde vrouwe bet[ren baroen], Bet ghescepen no bet [van doen]. Hoe groot scade eest da[n niet]?
[pagina 121]
3065[regelnummer] Ic wane wel dat u v[erdriet] Dat ghijs sijt so verre [comen]; Aen u wenen hebbict v[ernomen], En̄ aen u suchten sulk[e daghen], Dat ghi gherne van hem so[ut vraghen], 3070[regelnummer] En̄ ghi droevet in uwen [sinne], En̄ u van hem gherecht[e minne] Ghedurech noch in t[herte es]. Nemmer ne onderwind[ic mi des]: Hebdi wel ghedaen, u s[ijs te bet]! 3075[regelnummer] Bi Gode en̄ bi miere w[et], In den sin, daer ic nu [in] b[em], Ne biddic nemmermee [voor hem], Voor sulken man, diet so [becocht]. Maer selve hebbes goeden [raet ghesocht].’ ......so...... 3080[regelnummer] ....[Ane]tide dat hi bi hare ..... [a]nxen comen ware, [Diep door t]herte snijt haer die rouwe. ‘[Soen es h]et ni[et,’ s]eit soe, ‘ioncfrouwe, [Ghelijc ghi] hier deviseert nu; 3085[regelnummer] [In ween]e niet, dat segghic u, [Door sinen] wille die[n] ghi meent; [Maer om ander dinc] hebbic gheweent, [Die vele] argher es dan dese. [Hoort mi, i]c seggu wat het wese: 3090[regelnummer] [Hier wa]s ene sameninghe; [Mine gr]aven, mine coninghe, [En̄ al m]ine baroene quamen [Nu een iaer t]en rade hier te samen
[pagina 122]
[Wien te man]ne si mi gheven souden. 3095[regelnummer] [Vele w]aerre die mi wouden [Gheven de]n keiser van Almaenghen, [Som den] edelen coninc van Spaenghen, [Die seer] hoghe es en̄ rike, [En̄ sulc d]en coninc van Vrankerike. 3100[regelnummer] [Het viel al]so dat si tien stonden [Over ee]n ghedraghen niet conden, [Noch mi verhu]wen in gheere wijs; [Van allen] was so groot mesprijs, [Dat si n]e conden ghelegghen lof 3105[regelnummer] [Op coninc ne]gheen, en̄ stondens of. [Als het] hof dus sceden soude, [En̄ der h]eren negheen en woude [Een tw]int bi anders rade doen, [Doe stont] up Ernout van Marberoen, 3110[regelnummer] [Een vr]oet ridder, grau en̄ out, En̄ goet ten spere en̄ bout, [Maer een] ridder van enen scilde. [Si swe]ghen alle als hise stilde.’ - ‘Ghi, he]ren,’ seiti, ‘doet alle wale, 3115[regelnummer] [En̄ hoo]rt een le[ttel] mine tale. [Na dien] dat he[t ghe]scepen staet, [Ine ken]ner toe [ne]gheene[n] raet, [Als een] man van cranken love. [Doch n]es man so hoghe bin den hove, 3120[regelnummer] [Het ne] si sijn ere dat hi ghehoort
[pagina 123]
[Sa]rms mans raet en̄ [si]ne woort [Of hi] bet was hi...ert.... [Dat] hi hovesch w[eder segghe], .... En̄ wapenen hadden..... 3125[regelnummer] [Ghi], seiti, hebt gheseit ....’ ‘Miere vrouwen willie gheraden Tha[er]re vromen en̄ thare[r] eren; Dies en salic mi niet ontkeren, Door te vorderne minen wille. 3130[regelnummer] Nu hoort, ghi heren, en̄ swighet stille: Hiers mijn vrouwe die keiserinne, Scone en̄ edel, van hoghen sinne, Hare merken ligghen wide; Aen haer lant in alle side 3135[regelnummer] Marken hogher liede vele. Als uwer een lievet en̄ wele Dat soe neme die haer best ian, Dat wederseght een ander man, En̄ saghe gherne dat men ghehoorde 3140[regelnummer] Sines raets bet en̄ sine woorde. Mi dinct dat ghire niet toe op vaert, Tonser vrouwen ere[n] waert; Het waer haer vele eerliker Dat wijs alle vriendeliker 3145[regelnummer] Over een droeghen sonder strijt. God moete sijn ghebenedijt! Mijn vrouwe es edel en̄ scone;
[pagina 124]
Daer toe bestaet haer die crone Van al Grieken, daer meneghe poort 3150[regelnummer] En̄ menech scoon casteel toe hoort, Vele dorpen, vele zeesaten; En̄ es so rike utermaten Van dieren stenen en̄ van goude, Dat se wel met rechte soude 3155[regelnummer] Van elken man gaen ter core. Dese strijt, die[n] ic hier hore, Ne dinct mi niet sijn redenlijc, No goet den lande, no nuttelijc. Hets beter dat soe neme 3160[regelnummer] Sulken prinche, dat lant bi heme Ghehouden moete sijn te rechte. Neemt soe man van nederen gheslechte, Groten mesprijs sal soes ontfaen; Al tlant sal bliven ontdaen. 3165[regelnummer] Name soe man door rijcheide; Dat waer altehant dat men seide Dat soet door ghiericheden dade. En̄ nu weten! bi ghemeenen rade Onse vrouwe met eren huwen 3170[regelnummer] Aen sulken man, die[n] wi ghetrouwen Datti tlant berechten moghe!’ ‘Suster,’ seit soe, ‘hets u al cont Van den gonen, die hevet ghewont Mijn herte onsochte binnen, 3175[regelnummer] En̄ ghi spreect van sulker minnen,
[pagina 125]
Daer ic een twint niet af en weet.’ - ‘Vrouwe, seide Urake, ‘in weet, Wien ghi haet, dat weti wale; Seker inc horets noyt tale. 3180[regelnummer] Dies nes mi cont, ooc niet een twint, Wie die gone si, die[n] ghi mint. Mint die[n] ghi moghet, en̄ laet; Parthonopeus hebdi ghehaet.’ - ‘Soete suster,’ seitsoe, ‘in doe, 3185[regelnummer] Ghi spreecter tonghevoeghe toe; So wat men el mach segghen, Minne sal ie nemmer legghen, Sonder aen den gonen, dien ghi wel kint, Dien ic van herten hebbe ghemint.’ 3190[regelnummer] ‘Vrouwe,’ seitsoe, ‘dit es te spade; Ja, eest bi ghemenen rade In tlant ghemaect cont over al, Dat u die gone hebben sal, Die ten tornoye prijs ontfaet.’ 3195[regelnummer] Die vrouwe versuchte en̄ seide, ‘jaet; Maer ic saelt weren al dat ic mach, En̄ peinser omme nacht en̄ dach, Dat die tornoy niet ne werde,
[pagina 126]
[En̄] daer ne [si] nemmer met zwerde 3200[regelnummer] Slach ghesleghen, no spere te broken. So watter toe es ghesproken Sal bliven, hebbies den wille mijn.’ - ‘Vrouwe,’ seitsoe, ‘dan mach niet sijn, Ghine moghet also niet aenvaen; 3205[regelnummer] Die voorworde moet voort gaen, Die ghi ghesproken hebt te doene, En̄ uwe manne, en̄ uwe baroene.’ - ‘Joncfrouw,’ seitsoe, ‘dat ne dochte mi, En̄ ghi weet wel dat hier si 3210[regelnummer] Di[e] termt van den tornoye naer: Suster, dat segghic u over waer, Mi ne ghescieder af nemmer ioye, Het ne ware, dat quame ten tornoye Parthonopeus, mijn soete amijs, 3215[regelnummer] Dat wesen mach in ghere wijs.’ Al wenende seit die ioncfrouwe dat. ‘Wilt ghewinnen enen anderen saen, Desen hebdi doot en̄ sere ontdaen.’ ‘Ay mi!’ seide die vrouwe doe, 3220[regelnummer] ‘Ic hebbe brocht mi selve daer toe. Wel hebbic groot vernoy verdient, Dat ic mijn herte, mijn soete[n] vrient Hebbe bracht in sulker noot, Dat hem beter waer die doot. 3225[regelnummer] Suster, in weet, wat segghen mee,
[pagina 127]
Te mier herten es mi so wee!’ - ‘Vrouwe,’ seitsoe, ‘dats te spade, Dat ghijs mi wilt staen in rade. Nadien dat ic hebbe vernomen, 3230[regelnummer] Sone mach Parthonopeus niet comen Alhier te desen tornoye nu. Ja, staet die core [nemmeer] aen u: Nu selen u uwe manne huwen Bi haren wille, niet bi den uwen: 3235[regelnummer] Ghi moet minnen dat si kiesen. Wel met rechte soudi verliesen, Die bi sanders core minde, En̄ name, dat hi niet ne kinde. Newaer hi kiese, die minnen sal, 3240[regelnummer] Dat waer hier recht en̄ overal. Hier buten sidijs al ghegaen, Nu moet aen uwe baroene gaen, Hebbe die hebben mach tverlies! Hoe dicke was u ghebeden d[ies] 3245[regelnummer] Dat ghi verliet uwen lieve da[s], Dies hi ieghen u mesda[de]ch was. Ghi weet wel, noot breect die wet. [Door dien die coor nu es gheset] Op uwe man, uwe baroene,
[pagina 128]
3250[regelnummer] Radic u haren raet te doene, En̄ te nemene dien te manne, Die hier van den tornoye danne Algader hebben sal den prijs. Ghi moghet merken, ghi sijt so wijs, 3255[regelnummer] Dat ic u segghe en̄ gherade daer toe, Dat ict al in goede doe.’ Alse dese tale was ghedaen, Stonden si op en̄ ghinghen saen, Die ioncfrouwe entie keiserinne, 3260[regelnummer] Tere cameren daert scone was in[ne] Daer hadden si menegherande spraken... En̄ nam orlof aen die vrouwe, Die haer bat op trouwe, Dat soe ten tornoye quame. 3265[regelnummer] Het was Uraken wel ghename, En̄ seide, dat soet gherne dade; Soe saelt ooc doen, bi minen rade. Wat mach icker vele segghen toe? Die ioncfrouwe ghinc ten scepe doe, 3270[regelnummer] En̄ voer weder te Salencen aen tlant, Daer soe Parthonopeus vant, Dien soe wel comen was. Maer ic dar mi wel vermeten das, Dat liever ware Persise, 3275[regelnummer] Dat soe ware binnen paradise.
[pagina 129]
Doe telde Urake den ionghelinc, Weltijt en̄ om welke dinc Die tornoy soude wesen daer. Ooc seide soe hem al over waer 3280[regelnummer] Ene bootscap van Melioere: Hine dade den raet dat hire voere, En̄ ghewonne hi niet den prijs, Soe ne mochte hem werden in gheere wijs. ‘Nu moeter mi,’ seiti, ‘helpe[n] toe 3285[regelnummer] God selve, dat icker so ghedoe Dat haer iet bequamelijc si. Ioncfrouwe, nu moeti beraden mi Wapine en̄ ors, als daer toe doghe.’ - ‘Ionchere,’ seit soe, ‘weset in hoghe, 3290[regelnummer] Ic salre u toe beraden ghenoech. Den besten scilt, die[n] men nie droech, Coverture goet en̄ licht, Goeden halsberch en̄ ghedicht, En̄ een grau ors goet en̄ groot, 3295[regelnummer] Dat men niet vonde sijns ghenoot Negheen onder shemels trone, Gheen so snel, gheen so scone. Ic weet ooc wel dat opten velde Ne sal, onder .v^c. helde, 3300[regelnummer] Comen negheen so wel ghedaen, Als ghi selt sijn, mi ne lieghe mijn waen.
[pagina 130]
Nu pijnt te sine van sulken love, Dat men te lande en̄ te hove Van u met eren mach spreken, 3305[regelnummer] Wapene ne sullen u niet ghebreken, Ic hebbe die beste, waert ghenoech...’ En̄ dede hem tooghen al te samen Die wapine, die hem wel bequamen; Hine vanter aen mesprijs negheen. 3310[regelnummer] Die cousen trac hi aen sijn been; Dat was Persijs die se hem bant, En̄ haer wel goelike onderwant: Soe deder aen wel en̄ hoveschede; Die minne hevet meneghe goede sede, 3315[regelnummer] Soe ne failliert no dach no nacht. Dese cousen sijn so wel ghewracht, Dat mense niet verbetren can. Doc dede hi enen halsberch an. Het gorde hem vaste Persijs, 3320[regelnummer] Die harde hoofs[ch] was en̄ wijs, En̄ bant hem sine ventaillen. Die halsberch was van witten maillen, Van clenen ghewerke scone en̄ goet, Die den ionghelinc wel stoet. 3325[regelnummer] Urake gaf hem sijn helm hier naer, Die scone ghewrocht was en̄ claer. Als soene op thovet hadde gheset,
[pagina 131]
Persijs pijnde haer om bet Te settene, en̄ deder haer toe. 3330[regelnummer] Die hovesce Urake gaf hem doe Een rikelijc en̄ een goet sweert, Dat soe lief hadde en̄ weert; Dat trac hi ute en̄ besaghet. Alse hem gorden hiet die maghet, 3335[regelnummer] Van groten wonder hi hem seinde; Doe vraghede Urake, wat hi meinde. ‘Joncfrouwe,’ seiti, ‘ic hebs noot, Dat ghi seght dinct mi wonder groot; Want mi bat sere Melioer, 3340[regelnummer] D[oe] ic eerst bi haren orlof voer Van hare te Vrankerike weert, Dat ic nemmer ne gorde sweert, Tes ic daer weder come in tlant, En̄ soet mi gorde metter hant, 3345[regelnummer] En̄ soe mi selve ridder dade. Waer comen die tijt en̄ die stade, Dat soet mi gorde aen mine side, So mochtic sijn vro en̄ blide, En̄ mochte varen en̄ keren 3350[regelnummer] Telken wighe met groter eren, Dies willic haer gheleesten trouwe.’ ‘En̄ u swert ghegort aen u.
[pagina 132]
Gort u swert, en̄ lates niet; Hets onwijs, wat u ghesciet. 3335[regelnummer] Diemeer wildi nerenstelike, Ic sal u wel behendelike Dien raet doen, dat soe u gorde, En̄ uwes niet in inne worde, En̄ niet verneme wie ghi sijt. 3360[regelnummer] Daer moghedi ooc, ter selver tijt, Als soe u ridder maect, verscouwen Die grote scoonheit van der vrouwen, Daer uwer herten na langhet sere Nacht en̄ dach en̄ emmermere. 3365[regelnummer] Dus moghedi varen en̄ keren Ten tornoye met groter eren.’ ‘Joncfrouwe,’ seiti, ‘dat kinnic nu, Dat ic leve, dats bi u. Ic wane, man neghene die levet, 3370[regelnummer] Die [u] so vele te dankene hevet, Al[s ic] dies goets, dat ghi mi doet, Dat u God selve lonen moet! Edel ioncfrouwe, nu haest met dien, Dat ghi mi Melioer doet sien, 3375[regelnummer] Die welghedane keiserinne, So dat soe mi niet verkinne.’ - ‘Gherne,’ seit soe, ‘na dat gijt wilt.’ Doe brocht men hem sinen scilt, Als goet, als men wenscen woude; 3380[regelnummer] Van synople en̄ van goude
[pagina 133]
Was hi ghedeelt in .iiii. quartieren; En̄ een der alre scoonster banieren Die noyt met handen wart ghewracht Hechte Persijs aen sinen scacht 3385[regelnummer] Met naghelkine van goude fijn. Die scacht was vast en̄ esscijn. Als hine ghenomen hadde in de hant, En̄ den scilt aen hals, spranc hi te hant Wel lichtelijc op Maroene: 3390[regelnummer] Steghereeps en̄ haddi niet te doene, No en sloech hant aen sadelboom. Hi hurte voort, en̄ opent den toom; [So began] hijs voor die ioncfrouwen. [Daer mocht men] een ors scouwen 3395[regelnummer] [Van sconen ghelate] en̄ van fieren. [Gaet hi weder]....... Daert scone was binnen enen m... Daer ghinc mede Urake; en̄ Persijs, D[i]er hi therte dicken cout als een ijs Hadde ghemaect, en̄ dicke heet, 3400[regelnummer] Haer dochte, daer [h]i voor haer reet, Dat men niewer in ertrike Mochte vinden sijns ghelike. Daer proevedi tors die ionchere:
[pagina 134]
Beede te[n] loope en̄ wederkere 3405[regelnummer] Bequaemt hem utermaten wel, En̄ gheerde gheen in sijn leven el. Doe dedi die wapine af. Urake, die sijns niet begaf, Leider aen wel haer ghedochte 3410[regelnummer] Hoe soe best ghevorderen mochte Bi haren verholenen rade, Datten Melioer ridder dade. Doen beiden si up gheen dinc el; Talreest, dat hem haer vaert ghevel, 3415[regelnummer] So ghinc Parthonopeus te scepe, En̄ voer met lieven gheselscepe, Met Uraken en̄ met Persise, Die hovesch waren en̄ wise, En̄ sijns grote ware namen, 3420[regelnummer] Alsi aen tlant te Chiefdore quamen. [T]was in den scepe een camerkijn, Dat versconet niet mochte sijn, En̄ daer aen een ander so clene, Datter in mochte een bedde allene 3425[regelnummer] Nauwelijc staen, no me no min. Daer sloot soe Parthonopeus in, En̄ ghinghen [op wech allene]; Sine wouden [ghesellen ghene]. Dit was in enen somer [noene] 3430[regelnummer] Dat si door enen bog[aert groene]
[pagina 135]
En̄ in ene camer quamen, Daer si der maghede vele ver[namen], [En̄] slapende vonden soete[like]; Maer si ontspronghen [lichtelike] 3435[regelnummer] En̄ worden[s] gheware daer saen. Doch doe men si wel sach aen, Die maghede waren in slape..... En̄ en wiste[n] h... no cu....... [Wale kinde] bi haren [namen], 3440[regelnummer] En̄ waren alle vele vro, En̄ hietense willecome so [Als] wel es ioncfrouwen sede; En̄ ooc eest grote wijshede [Alsi haer vueren] ter keiserinnen, 3445[regelnummer] [Tere] cameren, daer si was binnen; [Dier si] willecome was, [En̄ d]us elkerlijc anderen das. [Melioer heeft] ghevraecht, hoe si voeren [Soe en̄ de] hare, en̄ soe Melioeren. 3450[regelnummer] [Dus si] spraken ieghen heme [Alse] hoghen vrouwen wel gheteme. [Doe] vraghede hare Urake, [Of] die tornoy, na der sprake,
[pagina 136]
[Soet] was ghesproken, wesen soude, 3455[regelnummer] [En̄ men]s volghen soude Ernoude. - ‘[Joncfrouwe],’ seit soe, ‘trouwe[n], jaet; Of [da]t ware der heren raet, Die tornoy sal seker sijn, Dat sere es ieghen therte mijn, 3460[regelnummer] Want ic en caens niet ghewe[e]ren.’ - ‘Ay! vrouwe,’ seit soe, ‘wat mach u de[e]ren? Om twe[e]ren hebbic niet ghevraghet; Maer wes men overeen draghet, Wie die[n] tornoy sal ber[i]den 3465[regelnummer] En̄ begomen in beeden siden.’ Bin desen dat dit Urake sprac, Melioer van haerre herten trac Een suchten, dat soe diepe nam, [En̄ bra]ct ontwee eert vulquam. 3470[regelnummer] [Dat soe] dit suchten ontwee sneet, [Dat wa]s bedie haer was leet, [Alset lude] waert volcomen, [Dat haer] suster hadde vernomen [Haer] ghepeins en̄ haer[en] rouwe. 3475[regelnummer] ‘G[od Her]e!’ sprac die ioncfrouwe, ‘[Wat es d]it? wat beteekent het? [V]rouwe, ic mane u bi uwer wet, [Waerom ne] vulquam niet dit suchten? Ghine derfdire niet aen vruchten. 3480[regelnummer] Mi wondert, waer omme ghijt ieghen mi dect,
[pagina 137]
En̄ ghi [daer toe u] spreken trect Dat [ic u ghep]eins niet can verstaen.’ - ‘Wel met rechte hebbic toren. Wat hebbic ellendich wijf ghedaen, 3485[regelnummer] Dat ic mijn lief sach voor mi staen, En̄ het mi omoedelike bat Ghenade, en̄ ic verhoorde dat; Dat hi weende en̄ carmede, En̄ mi sijns niet ontfarmede! 3490[regelnummer] En̄ so hovesch was en̄ so vroet, So scone, so edel, so milde, so goet! Neware langhe quale en̄ groot Waric weerdich metter doot, Wel sere was ic vermalendijt, 3495[regelnummer] Dat ic niet ne starf in die tijt Doe hi in minen arme lach. Hadde dat ghesijn mijn laetste dach, So waric doot wel in mijn ere! Neen, ic iaghede den ionchere 3500[regelnummer] Henen van mi als een keitijf. Clene kinderkine en̄ wijf Dinken mi ghelijc van desen; Want bi rade no bi rede Niet ne doen [si] quaet no goet, 3505[regelnummer] Newaer dat hem comet in den moet. Suster, haddic ghedaen uwen raet, Parthonopeus dient nu staet Vele onsiene, als u es cont,
[pagina 138]
Waer met mi nu en̄ ghesont, 3510[regelnummer] En̄ waer noch in sinen sinne.’ Mettien beswalt die keiserinne, En̄ waert vele bleec en̄ verweloos; Des iammerde Uraken, die altoos In dien wille was bevaen, 3515[regelnummer] Dat soet haer niet ne liet verstaen Van Parthonopeus den nousten raet, En̄ soere teersten haer baraet, En̄ haer spot mede houden soude; Dat soe dat peinsde, en̄ woude 3520[regelnummer] Dat Parthonopeus was te wraken, Dien Melioer dede overwaken Vele onsochte meneghen nacht. Als die vrouwe was bedacht, Doe sprac die hoofsce Urake: 3525[regelnummer] ‘Vrouwe,’ seit soe, ‘tonghemake Leeddi u lijf, na minen sinne.’ ‘Of ghi dor hem vernoy ghedoghet, Neen ghi; ghi hebt alte waert Enen anderen ghemint, en̄ ghebaert 3530[regelnummer] Of het Parthonopeus ware, En̄ ghelaet u al openbare, Of ghi door hem sout verderven.’ - ‘Suster,’ seit soe, ‘dus salic sterven Sonder troost van u en̄ sonder raet. 3535[regelnummer] Ghi sout sijn al mijn toeverlaet,
[pagina 139]
En̄ ghi hout met mi u spot. Maer moeste noch gheven God, Dat ghi minnet een lettelkijn, Ghi sout mi iet ghenadech sijn. 3540[regelnummer] Maer ghi maghede, ghi en weet niet Wat van minnen al leets ghesciet, En̄ hoe den gonen te moede si, Die mint van herten, en̄ bedi Lacht [g]hi [met mi] en̄ spelet boude 3545[regelnummer] Daer men met rechte weenen soude: Dit es den vrouwen algader cont. Mochtic ghebeiden noch die stont, Dat ic u moeste vrouwe sien, Ghi sout dan soeken, wisti aen wien, 3550[regelnummer] Bi aventuren hulpe en̄ raet, En̄ sout weten hoet nu mi staet.’ ‘Vrouwe,’ seit [soe, ‘d]oor God ghenade! Ic hope, dat ic sal spade Also minnen, als ghi doet. 3555[regelnummer] Maer dat ic seide, seidic door goet, Want der minnen, die ghi ghiet, Ne dordi een twint hopen niet; Want Parthonopeus es verloren. Bedie segghic u te voren 3560[regelnummer] Dat u behoevet te houdene mate, In ghepeinse en̄ in ghelate, En̄ ghene sake el te doene, Newaer dat u uwe baroene Raden entie hoghe heren,
[pagina 140]
3565[regelnummer] Die u selen tuwer eeren Aen dien huwen, die den prijs al Van den tornoye hebben sal.’ Doe weende die vrouwe in haer oghen. ‘Suster,’ seit soe, ‘ic moet ghedoghen, 3570[regelnummer] Dat si mi coren enen here; Newaer dat ne mochte nemmermere [Wesen dat ic hem mine herte gave].’ ‘[In couden asscen beernen scier,] Of ic nemmer worde ghespaen[t] Also te huwene als [ghi] waen[t]. 3575[regelnummer] Parthonopeus es doot bi mi; Dat willic, dat hem vergouden si. Ic sal mi ooc door sinen will[e] Verslaen te doot.’ Doe suchtese st[ille], En̄ beswalt van groten zeere. 3580[regelnummer] Dies ne sprekic ghene eere Urake[n], dat haer int herte So lettel ghinc ha[er]re suster sm[erte]. Dat mach men aen haer merk[en], Dat soe wel hart was en̄ fier 3585[regelnummer] Ieghen dandre, die sulke vr[ouwe] Hebben sach wel groten rou[we], En̄ so van minnen sijn ghebond[en], Dat soe niet ontsach die sonde[n]
[pagina 141]
So vele, dats haer ontfermde [iet]. 3590[regelnummer] Dies ne sijn die vrouwen werdich [niet]. Doe God makede alle creatu[re], En̄ gaf elker haer figure, En̄ hi hem daer toe versinde, Na dien dat hi elke minde 3595[regelnummer] Maectise goet en̄ scone. Het nes onder shemels trone Gheen dine so scone, so wel ghera[ect]. Hine heef[t]se van der erden ghem[aect]; Newaer al dat bestaet den vr[ouwen], 3600[regelnummer] Mindi so met goeder trouwen, Dat hisc van den honeghe formcer[de], En̄ so scone gheviseerde. Om dat dus God die vrouwen [mint], Ne hebbic se te leeder niet een [twint]. 3605[regelnummer] Ic ne roeke nemmer in hemelri[ke] Te comene, in waenre sekerli[ke] Scone vrouwen vinden in: Dus stoet oyt in minen sin. Urake sach die scone vrou[we] 3610[regelnummer] Begrepen met so groten rou[we], En̄ so mesbaren en̄ so carmen, Dat haer een deel begonste o[ntfarmen], En̄ niet so harde, dat soese woude Troosten, als soe met rechte sou[de], 3615[regelnummer] Of iet segghen van haren rade. ‘Vrouwe,’ seit soe,’ door God ghen[ade]!....’
[pagina 142]
- ‘[S]oete suster,’ seitsoe, ‘Urake, [M]aten hoordic van minnen segghen nie, [N]o ne wane dat nemmermee ghescie, 3620[regelnummer] [D]at minne eneghe wile ruste; [N]o bi rade no bi luste [D]oet soe ghene dinc, no bi sinne. [S]o men meer castijt die minne, [S]o soe mee onghemate doet. 3625[regelnummer] [S]uster, seitsoe, bedie eest niet goet, [D]at ghi mi dus so vele so spreket, [W]ant ghire mede mijn herte breket.’ - ‘Vrouwe,’ seitsoe, ‘die dus levet, Ic wane soe selden bliscap hevet. 3630[regelnummer] [I]c wane, die der minnen ontfaert [E]en werf, dat hire nemmer en gaert. [V]rouwe, van dier talen begheven wi; [V]an den tornoy segghet mi, [A]lso als ghijt hebt vernomen. 3635[regelnummer] [V]an dien ruddren diere selen comen, [W]ie sal mettie[n] van buten wesen, [E]n̄ wiere tornieren sal met desen; [E]n̄ op wies vonnesse saelt staen, [W]iet daer best sal hebben ghedaen, 3640[regelnummer] [E]n̄ ocht ghi selt eneghe riddren maken? [B]erecht mi, vrouwe, van desen saken.’
[pagina 143]
[D]oe zweech een stic die keiserinne, [V]an der herten, daer tseer was inne, [B]rac haer een zuchten sere onsachte; 3645[regelnummer] [W]ant soe hadde so lettel crachte, [D]at soe cume mochte van rouwen [Gh]eantworden der ioncfrouwen. - ‘[S]uster,’ seitsoe, ‘die graue, die oude, [D]ie lustich Ernout, bi welcs scoude 3650[regelnummer] [M]en hier eerst den tornoy leide, [D]ies es .xiiii. nacht dat hi seide, [E]n̄ hi mi alle die coninghe telde [D]ie hier dan sullen opten velde [W]apene draghen en̄ tornieren, 3655[regelnummer] [E]n̄ hoe hijt al sal ghevis[i]eren. [E]en deel der ridderen teldi mi: [H]i seide, die soudaen van Persi [S]oude hier met groten volke sijn, [E]n̄ daer toe menech Sarrasijn, 3660[regelnummer] [W]el .xxv. bi ghetale. [H]oghe coninghe sijn si alle. ...... [andere Sarrasine] [En̄ souden gherne Apolline] Begheven door die ere van mi. Vrouwe, daer na noemede hi 3665[regelnummer] .XX. hoochste van kerstinheit, Keisere en̄ conin[ghe], die ghereit
[pagina 144]
Hier sijn te comene sonder waen, Die algader in [sijn] brieve staen, Ghehuwede en̄ onghehuwede beide. 3670[regelnummer] Ic mach u segghen, als hi mi seide: Die onghehuwede selen hier comen, Om dat si hebben daer vernomen, Hoe mijn huwe ghesproken es; Die ghehuwede, die niet achten des, 3675[regelnummer] Selen hier comen bi te stane Haren vrienden, en̄ prijs tontfane, Some om prijs, some om ghewin. Nu [peinsde] Ernout in sinen sin, Datter evel af comen mochte; 3680[regelnummer] Hi seide ooc waer, dat ons dochte (Bedie volgheden wi sinen rade): Of men die heidene buten dade, En̄ dander binnen, daer soude een prijch Groot af comen, en̄ werden wijch, 3685[regelnummer] Entie tornoy waer quaet. Bedie ghedraghet so die raet, Dat die vrede te bet ghedure, Hier in de poort bin den mure Hevet hi ghedeviseert te sine 3690[regelnummer] Den keiser van Rome entie sine, Met hem den coninc van Denemarken, Die[n] van Sweden, [die de] marken Hout tusscen die Curen entie Denen, Entie[n] hertoghe van Ardenen; 3695[regelnummer] Entie hertoghe van Brabant sal met desen,
[pagina 145]
Entie van Sassen, buten wesen, Entie rike hertoghe van Swaven; En̄ daer toe sullen hier hoghe graven So vele sijn, dat ic wel weet, 3700[regelnummer] Dat si mi waren onghereet Te noemene in corter wile[n]: Die coninc van Polye en̄ van Sicile[n], Die moghende es en̄ harde rike, Entie hoochste van kerstinrike, 3705[regelnummer] Sijn hier binnen gheacht te sine. Nu willic die hoochste Sarrasine Die met desen sullen tornieren Alle bi namen devisieren. Dat sal sijn die soudaen van Persi 3710[regelnummer] Met vele riddre[n] die heme wel bi Sullen staen, daers es te doene. Selve es hi stare, groot en̄ coene. Met hem sal sijn die coninc van Mede, Die coninc van Parte en̄ van Bede, 3715[regelnummer] Die rike coninc van Nubia; En̄tie coninc van Armenia,
[pagina 146]
Daert es vele soete allen tijt. Dat seit men ons, dus lesen wijt, Datter Noees arke reste. 3720[regelnummer] Hier sal die coninc sijn van Paleste, Die van Archaya, die van Libiaert, Coene coninghe en̄ onvervaert; Die van Egypten [en̄] dic van Inden: Dit sijn die hem onderwinden 3725[regelnummer] Hoe so si ghedoen die pine Te desen tornoy hier te sine.’ ‘Suster, nu hoort, ic sal u nomen Die hier ieghen sullen comen: Dat es die coninc van Vrankerike, 3730[regelnummer] Die hier comen sal machtelike. Niet ne sal hi comen uut Als hier te halene .i. bruut; Dat es mi wel gheseit te voren. Sinen neve heeft hi bi mi verloren. 3735[regelnummer] Mach hi, dat willi op mi wreken. Van heme hoordic Ernoude spreken, Suster, hi seide dat hine seere En̄ meer duchte dan eneghen heere;
[pagina 147]
Want het ghedraghet die waerheit 3740[regelnummer] Datti selve so hevet gheseit, Dat hi gheen huwelijc hier ne soeket, En̄ miere minnen niet ne roeket, Om sulke sake, dier ic wel lie, Dat ic was sijns neven amie.’ 3745[regelnummer] En̄ als soe Parthonopeuse voort Soude noemen, benam hare twoort Die rouwe die[n] soe hadde groot, En̄ viel op haerre suster scoot Vele iammerlike in ommacht. 3750[regelnummer] En̄ als haer een lettel was ghesacht En mocht soene no[e]men niet noch doe; Newaer al haprende seide soe Vele crankelike: ‘Partho... Partho...;’ En̄ als soe vele dicke hadde also 3755[regelnummer] Dat selve gheseit, doe seitsoe voort: ‘Nopeus,’ en̄ volmaecte twoort. Deus! hoe groot was hare mesquame; Als soe volmaket hadde dien name, Viel soe van iammere stappans weder 3760[regelnummer] In ommacht op haer bedde neder. Ic wane haer therte ghereen dat woort.
[pagina 148]
Als soe bequam seit soe voort: ‘Hier comt die coninc van [Vrankerike] Op mi harde verbolghenlike; 3765[regelnummer] Mettem comen die Gas[conge], Die Anguine, entie Bert[onge], Menich Fransoys, menich Po[tevijn], Die so goet ten wapenen s[ijn], Datter vele es te segghene [ave]. 3770[regelnummer] Hier comet met die rike g[rave] Van Vlaenderen en̄ sine ba[roene], Menich scoon man, menich c[oene]. Het sal die coninc van Inge[lant] Van buten sijn, die wel in [die hant] 3775[regelnummer] Sijn rike hevet beloken [al]. Die riddren die hi bringhen [sal] Sijn gheherdich, licht en̄ st[out], En̄ haren heere van herten [hout]. Dese kerstine sullen bute[n sijn], 3780[regelnummer] En̄ met hem menich Sarr[asijn]. Het sal sijn aen hare side Die coninc van Spaengen, d[ie in stride] Altoes es ieghen dat ke[rstenheit].
[pagina 149]
Suster, dus es mi al gheseit: 3785[regelnummer] Hi sal riddren bringhen [hier] Van hoghen prise en̄ ong[hehier], Die tors sijn utermaten [wel]. Haer orse sijn groot en̄ [snel], En̄ [si] kerense harenta[re]. 3790[regelnummer] Het sal die coninc van Na[vare] Met hem sijn en̄ [van] Plasens[e], Entie coninc van Valenc[e], En̄ van Gallissien en̄ v[an Ariole], En̄ van Grivalien en̄ v[an Duriole]; 3795[regelnummer] Die van Mirce en̄ van [Gernade], Die lustich sijn en̄ goet [van rade]; Die van Varice en̄ van [Arone], Die wighes altoes sijn g[hewone]; Het sal die coninc van Cor[des sijn], 3800[regelnummer] En̄ van Baldach menech [Sarrasijn] Ten tornoye hier [voor] Chie[fdore]; En̄ ooc die van Lamedore, Entie coninc van Cibi[le]. Hier sal sijn die coninc va[n Bile] 3805[regelnummer] Entie coninc van [C]artan[gen],
[pagina 150]
Die van Bare entie van [Arangen], En̄ andre hertoghen en̄ graven, Rike van lande en̄ van haven, Dier namen ic niet al en weet; 3810[regelnummer] Maer Ernout soutse noemen ghereet.’ ‘Suster, ic sal u di[e]den al: [Ochti]c iet varin[c] maken sal [Rid]dren, hebdi mi ghevraghet; [Ja i]c; morghen alset daghet 3815[regelnummer] [Hebbi]c riddren gheacht te doene, [Die] kinder sijn miere baroene, [.C. jo]ncheren ochte meer. [Omme] die iugen vraghedi mi eer, [Die] dien tornoy sullen doemen; 3820[regelnummer] [Die] willic u b[i] namen noemen: [Het] sullen .vii. coninghe wesen [Die] vroet sijn en̄ hebben ghelesen [So v]ele van retoriken, [Dat] sijs node souden ghewiken 3825[regelnummer] [Eneghen] clerc die[n men] kinne. [Si si]jn alle van groten sinne [En̄ telken] vonnesse harde vroet, [En̄] sijn te ridderscape goet.
[pagina 151]
[Van] Cartaghen die coninc Cursout, 3830[regelnummer] [Dat] es[s]er een en̄ graeu en̄ out; [Dan]der es die coninc Clarijn, [Die n]iet verlusticht ne mochte sijn. [Van] Bile es hi coninc en̄ here; [Daer he]vet hi rijcheit groot en̄ ere. 3835[regelnummer] [Die] coninc Bernaerd es die derde, [Van] Cretenlande, die groten verde [Hev]et ghemaect bin sinen lande: [Het] ne lust ghenen siere viande [Hem] te doene eneghen toren. 3840[regelnummer] [Die] vierde es coninc van den Moren, [En̄ e]s gheheten die coninc Genors; [Die] .v.^ste dat es die coninc Anfors, [En̄ e]s coninc in Getulen [Daer d]e[r] liebaerde vele sculen. 3845[regelnummer] [Die] .vi.^te es die coninc Sursabre, [En̄ h]oudet rike van Manabre. [Den] .vii.^den heet men Gondebres, [En̄ e]s coninc van Nomedes. [Sust]er, om[me] dese vraghedi. 3850[regelnummer] [Die] selen sijn in den tor met mi. [Het s]al ooc Ernout met ons wesen. [Joncfrouw]e, nu heb[b]ic u van desen, [Die ghi] mi vraghet, die waerheit
[pagina 152]
[Vert]ellet als mi was gheseit.’ 3855[regelnummer] D[oe] antworde haer Urake: ‘[Vr]ouwe,’ seit soe, ‘aen dese sake En hebbic des mesfals niet ghehoort Een twint: Gode beveelict voort. Des es ghenoech; nu dunct mi best 3860[regelnummer] Dat ghi een lettel slaept en̄ rest. Ic hope dat u sal comen teren. Ic wille te[n] scepe wederkeren, En̄ nemen ware hoet daer staet. Morghen als die sonne opgaet, 3865[regelnummer] Sal ic hier weder tote u comen.’ Mettien hebsi orlof ghenomen Soe en̄ Persijs aen die vrouwe, Die si lieten in groten rouwe, En̄ ghinghen beede te handen neder. 3870[regelnummer] Alsi te[n] scepe quamen weder Seiden si Parthonopeus voort Dat si te hove hadden ghehoort. Doe ghinghen si hem verspelen int gras. Ic weet wel dat vele lettel was 3875[regelnummer] Dat si sliepen binnen der nacht. Alsi een stic hadden ghewacht, Eer die dachlime kenlijc opghinc,
[pagina 153]
[En̄] si ghewapent hadden den ionghelinc, Si leidenne danen vaerdelike 3880[regelnummer] Te hove, daer sine verholike In ene camere deden gaen. Daer haddijs stade, en̄ wart saen In slape, en̄ sliep een lettelkijn; En̄ alset was scone morghijn 3885[regelnummer] Quamen die cnapen voor die sale Ghereden en̄ ghewapent wale, Die men riddren soude maken. Ter cameren waert si alle traken En̄ beeten neder vore die dore; 3890[regelnummer] Want si moestenre liden dore, Daer Parthonopeus lach inne. Als Urake deser wort in inne, Dede soe Parthonopeus opstaen. Bin dien heeft soe die dore ontdaen, 3895[regelnummer] En̄ laet die ioncheren in comen, En̄ alsi dore die camer dromen, Gaet Parthonopeus met hen inne. Si gaen staen voor die keiserinne. Het was doe tien tide sede, 3900[regelnummer] So wien so men ridder dede, Dat hem sijn swert aen sinen hals hinc, En̄ hi voor sinen here dan ghinc
[pagina 154]
Al ghewapent staen, tes hijt nam En̄ hijt hem gorde alst hem bequam. 3905[regelnummer] Bedie waersi ghewapent alle. Het quam voor hare bi ghetalle Scoonre cnapen meer dan hondert. Ondanc hebbic ochts mi wondert, Daer Parthonopeus die vrouwe sach 3910[regelnummer] Daer so sere sijn sin ane lach, Dat hi daer omme pensende waert Dat hi wel ries en̄ een groot musaert Te dien tiden was en̄ sin[ne]loos, Doe hi bi siere dompheit verloos 3915[regelnummer] Dat goet dies soe hem vele dede. Sine dompheit en̄ sine ni[e]loophede, Dat hi die bliscap en̄ meneghe ere Hadde verloren, de[e]rde hem so sere Noch doe in sijn herte binnen, 3920[regelnummer] Dat hi welnaer der keiserinnen Was te voete daer ghevallen Ghenade te biddene voor hen allen. Daerne Urake dus sach riesen En̄ sijn ghelaet al verliesen, 3925[regelnummer] Niesde soe, omme dat soe woude Dat hi haers ghedinken soude,
[pagina 155]
En̄ [tot hem selven weder comen]. Sniesens heeft hi niet vernomen, Want hine merkes niet een tw[int]. 3930[regelnummer] Hi ware stappans daer bekint Bi den ghelate dat hi dede, Maer die ionhere[n] daer hi mede Daer in die camere comen was, En conden hen niet onthouden [das], 3935[regelnummer] Dat si haer saghen, sine verloren Tghelaet, dat si hadden te voren: So wale was al haer lijf ghe[daen]. Op ene banc was si ghestaen Van yvorie ghemaect wale. 3940[regelnummer] Alle die waren in die zale Leidenre herte en̄ oghen an; Die scoonheit en mochte nemm[er man] En̄ tghelaet der scoonre vrouwen Te vollen sinne niet ghescouwen. 3945[regelnummer] Si staet hoghe en̄ oppenbare, En̄ heeft enen mantel omme [hare] Van di[e]ren pelne, scone ghewra[cht], En̄ was ute[r] heidenesse[n] bra[c]ht. Die vedere was wit hermer[ijn],
[pagina 156]
3950[regelnummer] En̄ die lijste, bruun sabelijn, Die slaet te haren borsten ned[er]; Haer sorcoet es sonder veder Ghelaten, dore die grote hitte, Dat sijs te coelre sta en̄ sitte. 3955[regelnummer] Van dieren porpere was hare sor[coot], Wel ghescepen, lanc en̄ groot; Die lijstekine, diere toe hoorden, Dat orfrout, die goutboorde[n] Die gimmen en̄ die diere stene, 3960[regelnummer] Diere in stonden grote en̄ clene; Die suete witte mouwekine Wel staende ane hare ermeki[ne], Die si hadde recht en̄ lanc: Si was so scone, al sonder wa[nc], 3965[regelnummer] Dat menre vele mochte ave segg[hen]. Wat mochtic prijs so groten legg[hen] Ane hare cleder, sint ic wel w[eet], Al ware si in enen sac ghecleet, Dat si met ha[e]rre scoonheit ver[wonne] 3970[regelnummer] Alle die vrouwen onder die sonne. Sine dorste nemmer in spieghel sie[n]; Sine ware ooc nemmer vonden in[dien] So onbegaet, so onghemaect, Hadde si gheslapen, hadsi ghewaect, 3975[regelnummer] Men mochtse te wondre scouwen an. En̄ datse ooc nu die jonghe man, Parthonopeus, so hadde besien, Di[e]se mint, en dorvedi niet [tien]
[pagina 157]
Te wondre en̄ te scerne tellen, 3980[regelnummer] Want tselve hadden alle sine ghesellen. Hi scamede hem en̄ sloech thovet neder, Doe hief hijt op, doe sloech hijt weder, En̄ quam vore alle dandre ghegaen. Noch vruchte hi dat sijt soude verstaen 3985[regelnummer] Bi sinen ghelate wie hi ware; En̄ alse hi was ghestaen voor hare, Dede si den sede van den lande, En̄ nam sijn swert in hare hande, En̄ gordet heme om sine side, 3990[regelnummer] En̄ maectene riddre. Doe was hi blide, Doe ghinc hi danen. Met dien kere Dat omme droech die ionchere, En conde hijs heme onthouden niet Hine versuchte, alse hi van hare sciet, 3995[regelnummer] En̄ sach weder en̄ weende. Der vrouwen wonderde wat hi meende; Hadde siere iet omme ghepenst een twint, Bi sinen ghelate hadde sine bekint. Neen si, sine moede sijns niet daer, 4000[regelnummer] Want hare gheseght was over waer Dat hi alles verloren ware. Si sprac te Uraken en̄ toghet hare: ‘Joncvrouwe,’ seitsi, ‘siedi desen? Mi wondert wattet moghe wesen; 4005[regelnummer] Dese wale ghewassene, die hier gaet, Toghede voor mi soghedaen ghelaet...;
[pagina 158]
Alse hi sceden soude van mi En̄ hi enwech ghinc, versuchte hi....’ Nemme[e]r en sprac si niet een woort. 4010[regelnummer] Maer wedersiende ghinc hi voort. Noch heeft hi thovet gheslaghen neder. Welna hadde sine gheroepen weder, Hen ware dat hare ghedachte der minnen Daer hare therte af bernede binnen, 4015[regelnummer] En̄ hare waert verneuwet die rouwe. En hadde hare die scone vrouwe Onthouden niet met groter cracht, Si ware ghevallen in ommacht. Al wedersiende gaet hi noch; 4020[regelnummer] Verblidet es hi een luttel doch, En̄ harde in sinen sin ghesterct, Dat si so wel sijns hadde ghemeret: Hi hadde groot recht in miere wijs. Al waric nu int paradijs, 4025[regelnummer] En̄ die soete daer buten ware,
[pagina 159]
Die mijn herte heeft met hare, [En̄ si mi wincte], daer ic door doghe, Waert met vingre, waert met oghe, Si ne mochte mi lichte niet ont[scie]ten. 4030[regelnummer] Nu mach mi vele sere verdrieten Der langer tijt, sijt nacht, sijt dach; Dies es so lanc dat icse en sach. God Here! ochtic emmer ware, So waer so si es, met hare! 4035[regelnummer] Parthonopeus streec uter zele, Ter gherre wedersiende vele, Die heme sin herte hadde gherooft. Hi quam tere stat, daer hi sijn hooft
[pagina 160]
Vele sere verdolt neder leide. 4040[regelnummer] Daer pensde hi wonder, en̄ seide: ‘God Here,’ seit hi, ‘van hemelrike, Ja, en̄ gaet die tijt wel traechlike; Mi lanct so sere, dat ic verdoye, Na dien dach dat ic ten tornoye, 4045[regelnummer] Om prijs te hebbene [mi sal begheven]. Ay God! ochtic mochte ghe[leven], Dat ic dore die soete moeste In den tornoy doen ene joeste, En̄ hebbense, ochticse wonne! 4050[regelnummer] [H]en es riddre onder die sonne, Die daer ieghen [mi] gheduren sal: God helper mi toe, en̄ gheve gheval, Want ict daer doen sal alre best. Ic sal altoes sijn wale gherest, 4055[regelnummer] Dat sal daer sijn oppenbare. Sint ic pensende werde om hare, Die so edel es en̄ so fijn, En mochtic nemmer ghelovech sijn. Bedie en salic nemmer ghecessen. 4060[regelnummer] Hoe mochtse mi bi vonnesse[n]
[pagina 161]
En̄ bi rechte wesen ontwijst, Die so harde sal sijn [gheprijst].’ [Daer hadden si vele groot jolijt], Nacht en̄ dach en̄ alletijt 4065[regelnummer] Hadden si dachcortinghe ghenoech; Newaer dat Parthonopeus versloech Hem selven, mettien dat die dach So vaste in sijn ghedochte lach, Dat die tornoy wesen soude, 4070[regelnummer] Daer hi wapene draghen woude. Daer aen haddi den sin ghesleghen En̄ ghereedde hem daer ieghen. Dit es tmeeste dat hi droevet; [H]ens gheen dinc dat hem behoevet, 4075[regelnummer] Dat men hem laet hebben breke. Sdonredaghes voor die cruceweke, Na den etene eist so heet, Dat Urake niewer ne gheet Haer merghen, des soe plach altoos; 4080[regelnummer] Op een bedde, dat soe vercoos, Ghinc soe nederligghen slapen; So daden rudderen en̄ cnapen, En̄ die ioncfrouwen alle ghemeene.
[pagina 162]
Newaer Parthonopeus alleene 4085[regelnummer] Ghinc hem merghen buten mure. Dat wart hem sint sere te sure, En̄ hads vernoy en̄ toren groot. [Bi den oever vant hi eenen] boot, Daer ghinc hi [in] en̄ vinc ten riemen, 4090[regelnummer] En̄ voer wech dats hem en halp niemen, En̄ voer uter havene boude. Hi waende keren als hi woude; Neen hi niet, [h]en conde[m] niet ghescien: Het hief cort en̄ onversien 4095[regelnummer] Een storm en̄ een wint so groot Dat hem ontweldicht wart die boot, En̄ wart gheworpen aen een eilant, Dat hem was al ombekant. Teerst datti lande, wart hi ghevaen; 4100[regelnummer] Daer men doe leedde, moesti gaen, Besorghet wat men soude doen. Dat eilant hiet men Tenedoen. Daer was here een wreet tyran, Een groot duvel, en̄ hiet Herman. 4105[regelnummer] Een starc ridder en̄ fel,
[pagina 163]
Die noyt minde gheen dinc el, No bliscap, no spel, no ioyen, Newaer datti va[c]rde tornoyen. Ghesteken ofte slaen doot; 4110[regelnummer] Dan loech hi en̄ hadde bliscap groot. Dat segghic u, so wie[n] hi vinc, Dat hi [nie] ghere[i]meert danen ghinc. Dese[n] duvel, dese[n] fariseus Was ghelevert Parthonopeus. 4115[regelnummer] Vreesselike siet hi op heme, En̄ gheboot dat men neme En̄ stappans in den karker doe. Doe spronghen sine seriante toe, En̄ leidene in siere vancnesse[n]. 4120[regelnummer] Als die ioncfrouwen sijns ghemessen, Persijs en̄ die hovesce Urake, Si sijn in groten onghemake, En̄ doen soeken op en̄ neder, Haer en̄ daer, voort en̄ weder. 4125[regelnummer] Soudict vertellen, het waer te lanc, Haer hantslach, haer hantghewranc, Haer groot [verdriet], haer groot wee;
[pagina 164]
Ic hebbe vele te doene mee. Aldus gheduerde dese[n] twee[n] 4130[regelnummer] Tote bi tSinxen groot [ghe]wee[n], Van dien daghe dat hi hen ontfoer. Hier binnen ontbootse Melioer, Dat si comen te ha[er]re feesten, En̄ si dies haer trouwe gheleesten. 4135[regelnummer] En̄ si varen teerst dat si moghen; Newaer, dat si so lettel hoghen, En̄ so droevelijc ghebaren, Waent Melioer dat si van [den] baren, En̄ van der vloet, die si daer saghen; 4140[regelnummer] Bedie ne wil soet hem niet vraghen Of hem mescomet eneghe sake. Dus beiden si met onghemake Stornoy[s, en̄] met groten zere, Dat si driven om dien ionchere. 4145[regelnummer] Herman, die hem hadde in sijn ghewelt, Quam te Ciefdore op tvelt, Ten tornoye prijs tontfane; Hi hadde onder sine vane .XX. ridderen stare en̄ stout. 4150[regelnummer] Wat waen[di], hoe groot onghedout Parthonopeus bin dien dreef In der vancnesse[n] daer hi bleef. Maer Hermans wijf gaet te trooste....
[pagina 165]
...... ‘[den tornoy, daer] Miere herten na langhet seere, 4155[regelnummer] Sone magghic verhoghen nemmermeere.’ So vele spraken si harentare, En̄ so vele bat hi up hare, En̄ doghede en̄ carmede, Dat der vrouwen sijns ontfarmede. 4160[regelnummer] ‘Soete vrient,’ seit soe, ‘ghi weet wel, Dat Herman wreet cs en̄ fel, En̄ die overdadichste die nu levet, En̄ hi mi u bevolen hevet, En̄ dat moet op mijn ere staen; 4165[regelnummer] In[e] dorste u niet laten gaen, Om dat hi van d[i]en seden es, In ware des seker en̄ ghewes, Dat hi u vande als hi quame, En̄ hi mijn leven niet ne name.’ 4170[regelnummer] - ‘Ay! vrouwe,’ seiti, ‘door God ghenade! Hoe gherne ics sekeringhe dade, Bede met trouwen en̄ met eden, Talree[r]st dat die tornoy es leden, Dat ic hier [weder] comen sal, 4175[regelnummer] Mi ne lette [doot] of ongheval. In weet u wat te ghisele gheven, Maer behout mi God mijn leven, Ic sal u staen al minen tijt Te dienste, des ghi wel waerdich sijt.’
[pagina 166]
4180[regelnummer] Mettien viel hi op haren voet; Sine scone woort en̄ soet Daden die vrouwe int herte like Weenen, ende vele haestelike Hief soene op, en̄ seide: 4185[regelnummer] ‘Ic sal u op u edelheide Ten tornoye laten varen, En̄ wille uwer sekerheit ombaren; Dat wedercomen staet aen u. Een deel siere seden kindi nu: 4190[regelnummer] Herman es so putertiere, Hine vinde u hier, hi sal mi sciere Versinken of verbernen doen. Het ne quam nie binnen Tenedoen Beter wapine, dan ic u sal 4195[regelnummer] Te desen tornoye beraden al; En̄ trikelijcste ors, dat ghi noyt saghet, Wit en̄ scone en̄ ghedaghet, [St]aet u ghereet, als ghi wilt.’ ‘Ic sal u leenen een rikelijc swaert, 4200[regelnummer] Dat bi wilen vonden waert In een haghedochte bin enen mure.
[pagina 167]
Gave u God sulke aventure, Dat ghi ghesont mocht weder keren, Ic soude noch, behouden mier eren, 4205[regelnummer] Dies ghedoen dat ghi saen Uter vancnessen soude[t] ontgaen. Ghevielt ooc dat ghi daer doot blevet, So haddic al minen tijt ghelevet; Herman soude mi verslaen. 4210[regelnummer] Bedie moghedire bi verstaen, Dat ic grote dinc door u doe.’ Uten karkre halp soe hem doe, So hoet hem daer na vergheet. Al sine wapene waren ghereet, 4215[regelnummer] En̄ hi scepede aen eer aven[t]stonden; Bin den scepe hevet hi vonden
[pagina 168]
Van al ghenoech, dies hem behoevede; Maer dat hi van ere dinc droevede: Dat scip ne mochte niet seilen doe. 4220[regelnummer] Doe moesti riemen legghen toe, En̄ royen wech so hi ierst mochte; En̄ het gheviel so, datti sochte Derdes daghes metter dag[he]raet Een havene, die van Chiefdore staet 4225[regelnummer] Acht milen [verre] ofte mee. Parthonopeus trac uter zee Sijn ors, en̄ doet sine wapene an. Mettien sit op die edel man, En̄ rijt wech sinen hoghen telt. 4230[regelnummer] In sijn riden hi hem versnelt, Om datti langhe hevet ghemerret; Dies hi hem selven sere erret, Want sijn die scouden waren meest. Mettien quam hi in een foreest, 4235[regelnummer] Daer hi grote merghinghe [vr]oe Hadde ghehat; hi kennet noch doe. Daer hi in desen ghepeinse vaert, En̄ hevet thooft ghesleghen nederwaert, Comet ghereden enen anderen pat 4240[regelnummer] Een ridder, die in sinen sadel sat Ghelijk enen coenen deghen;
[pagina 169]
Blont en̄ grau tusscen ghesleghen Hevet hi thaer om sijn oren. Ghereden op sijn teldende paert. 4245[regelnummer] .LX. cnapen die voor hem riden, Saten alle op star[ke] rossiden. Elc voerde enen scacht lanc en̄ groot, Van cynopre ghevarwet root, Aen elken scacht een baniere, 4250[regelnummer] Bleckende root ghelijc den viere. Daer na quamen die sciltknechte, Die elken hoghen man met rechte In tornoye dienen mochten, Die .v. scoon orse gheleet brochten 4255[regelnummer] Met ghereiden ghevarwet root. Behaghel sijn si en̄ groot Enen roden scilt voerde elkerlijc. Dus comet die ridder deghenlijc, En̄ hevet Parthonopeus ghesien 4260[regelnummer] Peinsende comen, en̄ mettien Rijt hi aen hem vele vaerdelike, En̄ queddene harde hovescelike.
[pagina 170]
Na dien queddene seidi voort: ‘Rudder, ic biddu dat ghi hoort, 4265[regelnummer] En̄ segghet, eer ghi mi lijt, Wanen ghi comet en̄ waer ghi rijt, Oft bi uwen wille mach sijn.’ Parthonopeus sweech een lettelkijn, Want hi hem gherne hadde bedect; 4270[regelnummer] Maer eer hire loghene toe hadde ghetreet, Eer waer hi stappans bleven doot; Doch liecht men dicke door die noot. - ‘Here gherne,’ seiti, ‘hoort na mi: Ic ben van verren; maer hier bi 4275[regelnummer] Comic ghereden van Tenedoen, En̄ soude gherne, mochtic[t] ghedoen, Te desen tornoy wapen draghen. Minen name salic u saghen: Parthonopeus bem ic gheheten; 4280[regelnummer] Nu woudic gherne den uwen weten.’ - ‘Bi Gode,’ seghet hi, ‘so moghedi wale; In makes nemmer langhe tale: Ic heete Gaudijn, en̄ hebbe ghesien Ruddren dicke volghen en̄ vlien. 4285[regelnummer] Van minen gheslachte moghedi horen; Van heidene Spaenghen bem ic gheboren, Een heidin rudder was mijn vader, En̄ heidin mijn gheslachte algader.’ ‘Tlant was doe in we[rre al]. 4290[regelnummer] Te Toers in St. Martijns [kerken],
[pagina 171]
Dies hebbic noch in goe[t te merken], Dedic mi doopen na der sede En̄ na de[r] wet van kerste[nhede]. Oyt sedert scuwedic om da[t] 4295[regelnummer] Mine maghe, die mi sijn g[hehat], En̄ hebbe al gheleeft bi so[ude]; Ic en poghe no en houde; Dat ic winne es saen verte[ert]. Nu varic te desen tornoy[e weert] 4300[regelnummer] Om ghewin en̄ om prijs to[ntfane]. Om dat ghi hebt so goede ghe[dane], Hebbic u vele te meer [besien]; Ghi dinct mi vele ghelijc d[ien], Die op tvelt prijs hebb[en overal], 4305[regelnummer] Het en doe groot ong[heval]. In weet oftu iet cont hie[r si]; Ic mane u en̄ biddu de[s bedi], Dat ghi herberghe met m[i kieset]. Ic ware gherne, of ghi v[erkieset], 4310[regelnummer] Hoe so wandelt die ave[nture], Als langhe als dese torn[oy ghedure], Uwe ridder, en̄ ghi dan sijt, Mijn gheselle, gheweerde[t ghijt].’
[pagina 172]
- ‘Here,’ seiti, ‘dat lone u Go[d]; 4315[regelnummer] Ontseidic dit, so waric s[ot]! Dat ic u hier ghemoet [heb nu] Dat was gheluc; ic w[ille bi u] Herberghe[n], dat u bequa[me si], En̄ wille u staen met tr[ouwen bi], 4320[regelnummer] En̄ ghedooghen evel en̄ go[et] Met u, daer ghijt mi weder [doet].’ Aldus [spraken] si te sam[en]. Si reden woch en̄ quam[en] Te[r] herberghen daert scon[e was], 4325[regelnummer] In een dal daert groen[e gras] Stont met bloemekin[en ghemanc]. Daer mochtensi horen groo[t ghesanc] Van den voghelen en̄ gr[oot gheluut], En̄ roken menech s[oete cruut], 4330[regelnummer] Dies daer vele stont scone e[n̄ groen]. Bin enen sconen pauwel[ioen], Hadsi des hem behoev[ede al], Scone bedde en̄ paerdest[al]. ..... [in enen woude] [Cort bi] daer men tornieren soude.	[tekstkritische noot]Vs. 2803. Hi, de koning van Milete en Creta, vader van Persijs (Persewis) Urakes jonge nicht. 2804. Zoo, en niet hi was, blijkbaer omdat hi voor de arsis te zwak was. 2807. Daer, op het eiland Salence, dat Melior aen hare zuster geschonken had. voetnoot⋆) XI^ste fragment. Vglk. Crapelet, vss. 6210-7860. - Verblijf van Parth. in het eiland van Salence, waar hij door de liefderijke zorg van Urake en van hare jonge nicht Persijs binnen weinige maenden zijne gezondheid, zijne vorige krachten en schoonheid wederkrijgt. Urake begeeft zich intusschen naer Chiefdore bij Melior. Gesprekken en beraedslagingen tusschen de twee zusters over Parthonopeus, dien Urake aen Melior voorstelt als van verdriet zijn verstand verloren hebbende, en over het aenstaende onvermijdbaer tornooy. - Berouw, klagten en wanhoop van Melior. - Urake keert naer Salence terug, waer zij en Persijs Parthonopeus in staet stellen om met eer in 't steekspel te verschijnen. Alle drie varen naer Chiefdore. Voorwaerden, reglement en regters van den kamp. Optelling en namen van de voornaemste strijders zoo christenen als heidenen. Parthonopeus wordt van Melior, zonder van haer gekend te zijn, ridder gedaen, en zeilt met Urake en Persijs naer Salence weder. Korts dacrna in de handen gevallen van Herman van Tenedos, wordt hij door dezes vrouw op zijn woord vrijgelaten, van peerd en wapenen voorzien, en komt nog bij tijds met Gaudijn, een' braven ridder, dien hij onder weg leert kennen, te Chiefdore aen, waer de nieuwe wapenbroeders te samen eene goede herberg betrekken die Gaudijn zich had doen bereiden niet verre van de strijdplaets. [tekstkritische noot]Vs. 2813. Cod.: minne: sinnen. 2815. Cod.: coerde = bekoorde, verzocht, lokte. Vglk. becoren. 2821. Treken, slimme trekken. 2826. Cod.: vrouwē. 2828. Cod.: geloeve wi, sic, zonder aenlening. Vglk. 1786. 2834. Als node, alzoo noode, dat is ongeerne. Deze vergelijking staet in 't fr. niet, zoo min als het naest volgende. Hoe .II. sinne alleen hier te verstaen zou zijn, weet ik niet, noch welke zinteekens hier passen zouden. Om er wat klaerder in te zien, voeg ik er [in] bij. Zin is hier weg, rigting. - Magnes is magneetsteen. [tekstkritische noot]Vs. 2844. Cod.: suere. 2845. Dies, waervan, te weten van 't zoete en van 't zure; het volgende oefenen staet voor beproeven, smaken. 2847. Cod.: hi weset, tweemael dommelijk bedorven. 2848. Sic Cod. ro = ruw. 2860. En̄ dit zal toch het zelfde als ons dit en dat, allerlei, niet zijn? Liever: en zulks zoo, dat, enz. Geheel deze plaets is zeer fraey. [tekstkritische noot]Vs. 2865-2866. Het vrijere rijm kunnen verhoghen, praesens (zie vs. 2669), en loghen, indecl., verbeteren. In Cod. staet ook Daer si hem; ik schrijf Dat si h. 2875. Cod.: d' hare = der h. 2883-2888. Deze laetste verzen van een der schoonste plaetsen van het gedicht zijn deerlijk mishandeld. Ik zal ze trachten uit te leggen en te verbeteren. De apostrophe Du best, enz., zijn de woorden van Parth. tot zich zelven. Scerens (de kopist krabbelde Soerens) is al schertsende, spotswijze, en eene herinnering aen vss. 2817-20, en het volg. dat = omdat. Hij achtte zich gewroken, omdat Persijs, die met hem gespot had, nu zelve verliefd was. Voorts staet in Cod.: om dat soe di so cranc die minne makede en̄ dwanc, zonder zin. Van meer gissingen die zich aenboden, heb ik de ligtste in mijnen tekst opgenomen. Door cranc versta men zwak, krachteloos; door si of soe, de minne; makede is schold. 2888. Die ziet op toren, maer Dat zou de zaek zelve begrijpen. [tekstkritische noot]Vs. 2889. Versta: zij dachten niet verder. 2895. Cod.: Partise bor; en vs. 2910 Parcise bor; zonder ander verschil dan in den eigennaem; maer de maet wil bore, dat de kopist overal verminkte. 2889. Cod.: nach. 2900. Soe souts, zij (Urake) zou des. - Verdrach, vergiffenis. 2902. Sint dat, met causale beteek. = daer, dewijl. 2913. Cod.: Cief de Oire an lant. De bepaling der plaets maekt, mijns inziens, het artikel noodzakelijk. [tekstkritische noot]Vs. 2916. Het pronomen se kan wegblijven gelijk si vs. 2907 en op honderd plaetsen: maer ik wil de kritiek mij laten bewijzen dat het hier, na En̄, moest wegblijven. 2922. Cod.: gebloyt. De dichter kende het oude bloeden = bloeyen nog. Zie daerover Halhertsma op Maerl., blz. 68. Aen de verbasterde spelling stoit voor stoet is niet te denken, zoo min als aen eene assonance. 2923. Cod.: vogel luut (sic). 2933. Cod. na Here God herhaelt nog eens onbedachtelijk seit soe. 2937-38. Cod.: van anderen saken. Ik heb het rijm (: Urake), en de maet geholpen. 2940. Van dezen regel blijft alleen nog wort en eenige topjes van lange letters over. Ik kon ook Mier daghen en veel anders gissen. De volg. regel is geheel van mij, ik spreek alleen goed voor den zin. [tekstkritische noot]Vs. 2944. Ghewinnen = vinden, beginnen. 2954. Dat = zoo dat, dies, waerom. - Wers, minder, slechter. 2957. Hadt mijns ghewant. Ik kan van ghewant met den genit. hier niets anders maken dan ghewaent, om het rijm verkort = acht genomen, indachtig geweest. 2962. Cod.: dinct u en̄. 2966. Cod.: bouf. Vglk. vs. 840. [tekstkritische noot]Vs. 2967. Bolghes = belgdet (u) des. 2968. Cod.: toeget, syncope van togedet, toondet. 2869. Hadt, sic Cod. 2970. Hiet, geboodt. 2971. Cod.: quamicx. 2979. Cod.: Groten. Vglk. Christina, blz. 145; elders heb ik de verbuiging op en als eene versterking van toon aengezien; doch niet als den casus emphaticus van Bild. 2983. Cod.: En̄ rouwe so grote ghehebt hevet, zeer duidelijk; mijne wijziging moet de liefhebbers niet beletten te onderzoeken wat de dichter waerlijk geschreven had. 2991. Cod.: Dat; voor ons zou Doe, Daer of terwijl minder vreemd zijn. Vglk. de constr. hier met vss. 683-86. [tekstkritische noot]Vs. 2993. Cod.: droeveleker, tegen den zin. Ik zet wat zich tevens het minst van de letters verwijdert. 2996-97. Ik meen dat de dichter bleec, adject. met bleec, verbum, had doen rijmen. Cod.: leec. 3000. Cod.: An hem, tatstbare fout. 3005. Cod.: grote. 3008. Cod.: niet harde verdient. Die les zou in den volg. regel een grooter wijziging vereisschen, die ik anderen overlaet. 3016. Cod.: mochte. [tekstkritische noot]Vs. 3020. Cod.: hevet. De derde persoon laet zich bij onzen kopist gemakkelijker uitleggen dan verdedigen. Ik herstel den tweeden. Vglk. Ferguut, vs. 2337. 3021. Leit, leed. 3023. Gewilt, geweld. Vglk. vs. 4096. 3026. Cod.: bi loste spuenet, dat is bi luste of liste; en inderdaed, daer heeft eerst luste gestaen, maer de zelfde hand heeft de u onder en boven tot eene o omgehaeld. Spuenet = spoenet, verlengde vorm van spoent, vs. 852, imperf. van spanen. Vglk. vs. 2697, de Aenteek. 3029. Sic Cod. Wien het rijm mishaegt, schrijve: Ne waer hi noyt hier comen iet. Doch vglk. vss. 304, 1936, enz. 3031. Cod.: Al was, sic, zonder meer spatie tusschen de woordjes. Cod. heeft verder een iaer; ik schrijf twee iaer, dat juister is. Vglk. hier boven, vs. 2261, en Crapelet, vss. 6410-11, waer ook mijn allene bevestigd wordt. 3032. Cod.: verraden, gewis van den afschrijver. Na diene daden moest, voor den zin, volgen: U sien. Het overige van de gaping dat ik niet aenvullen wil, zie men in 't fransch vss. 6414 en volg. 3035-3079. Het laetste gedeelte van deze vijf en veertig regels is weggesneden. Mijne aenvulsels dienen alleen om den samenhang en den gang der rede aen te wijzen; het staet iedereen vrij iets beters uit te denken of mijne letters door stippen te vervangen. Al wat niet tusschen haekjes staet is de getrouwe les van 't Hs., en ik verbied dat men er een letter van verandere, omdat die nauwkeurigheid mij veel moeyte gekost heeft. - 3035. Cod.: sulke. [tekstkritische noot]Vs. 3042. Cod.: ander (and'); het lidw. den blijft dikwijls weg. Z. Ferguut, vss. 1878, 2384, 4796, enz. 3047. Na alle stond misschien in Cod. ti.. of te.. en niet w.. 3053. Daer ik geen letter van den tekst, die ook gebrekkig kan zijn, verwaerloozen of wijzigen wil, ben ik bij du, vs. 3053, en bij entie, vs. 3054, bijna steken gebleven, als 't welligt aen de aenvulling blijkt. Het zelfde geldt van so..., vs. 3069, enz. 3055. Lees: heeft den andren. 3961. Cod.: hoveschs. 3062. Minde. In 't fransch, vs. 6434, honir, bijtender. [tekstkritische noot]Vs. 3072. Cod.: geduerech. 3074. Mijn u sijs te bet zou ik in 't fransch vertalen: bien vous en avienne. 3079. Hebbes, hebt ghi des. 3081. Cod.; ..nxen comen (sic). [tekstkritische noot]Vs. 3095. Waerre = waren er. 3109. Doe of so is mij onverschillig. - Cod.: Membrioen of Mambrioen. 3112. Ridder van enen scilde. Het fransch zegt: Si n'a de fief que cinq escuz. Hij was een leenman van de keizerin. Naer mate dat een leen welk een ridder van den vorst hield, grooter of kleinder was, moest hij hem in tijd van oorlog met meer of minder schilden dienen. 3113. Stilde, met de hand stilzwijgendheid verzocht, als die spreken wilde. [tekstkritische noot]Vs. 3129. Door te v., Om te doen gelden. 3133. Merken, palen, bezittingen. 3136. Cod. schrijft lievet met eene samengestelde ie die ook aen de l raekt, zoo dat er bijna blevet schijnt te staen. - Wele, om het rijm, voor Wille, als in de X Plaghen, vs. 1869, of misschien van het mij anders onbekende welen, dat Halbertsma (op Maerl., blz. 200) door verkiezen uitlegt? 2140. Men merke het dubbel regimen van ghehoorde. [tekstkritische noot]Vs. 3148. Daertoe, bovendien. 3155. Gaen ter core. Letterlijk het fransch, v. 6522: Qu'à cois peut aler de mari, haren keus hebben en volgen. 3156. Cod.: Desen strijt die. 3161. Cod.: moeten. 3168. Weten! = welaen! Vergelijk vs. 1528. 3169. Ik had eerst in mijn Cod. Onser vrouwen gelezen, en verder Een man, en dacht daerbij aen Ferguut, vs. 5558! - Het rijm is onberispelijk. [tekstkritische noot]Vs. 3177. Dit vers en de zes volgende zijn door den afschrijver herwerkt en bedorven. Zie hier wat ik meen dat de dichter omtrent had kunnen schrijven: ‘Vrouwe,’ seide Urake, ‘in weet [hoet steet]; Wie die gone si dien ghi mint, Dies nes mi cont niet een twint: Seker ine horets noyt tale; Wien ghi haet, dat wetic wale. Mint dien ghi moghet, of laet; Parthonopeus hebdi ghehaet.’ Ik heb zoo weinig als mogelijk veranderd. - 3179. Cod.: inne. - Horets = hoorde des. [tekstkritische noot]Vs. 3202. Bliven, achterblijven, niet geschieden. 3205. Cod.: Vor worde = voorwaerde. 3207. Cod.: Met uwen manne, met uwen baroene. De kopist was welligt een schooljongen. 3208. Dochte, condit. van doghen, voor ons zou deugen. 3210. Termt, bestemde tijd. Naer, nabij, aenstaende. 3220. Cod.: selven. 3225. Cod.: meer. [tekstkritische noot]Vs. 3228. De zin is onverkenbaer deze: dat gij wilt dat ik u daerin raed geve. Het is een latinismus of wat de Franschen een que retranché heeten: dat gij mij wilt u daerover (des) in raed staen. De genitivus objecti neemt allen aenstoot weg. In rade staen is het correlatief van te rade gaen. Nog verschillig daervan is, vs. 2028, in iemands raed staen, zich er aen houden, hem volgen. 3232. Cod.: core nu an u; onzin. 3235. Dat si kiesen, dien zij k. 3236. Soudi = moet hij. 3244. Cod.: gedenden d..., waer men ook geraden van maken kan. Het fransch zegt fustes requise. 3245. Verliet, vergaeft. 3246. Cod.: mesdach. 3247. Cod.: node breecti die wet. De kopist kende dat axiom niet, en heeft verder den volgenden regel overgeslagen. Ik vul hem aen, en wel zoo, meen ik, dat de dichter er niets zal aen verloren hebben; ook laet ik hem ondanks zijn haekjes meê tellen. [tekstkritische noot]Vs. 3267. Versta: en daerin (met te komen) zal zij wel doen. Onze dichter, gelijk de fransche, plaetst er geerne zijn woordje tusschen. Deze zegt hier: je crois bien qu'elle si fera. Merken wij nogtans dat het de trouvère is die zich tot zijne toehoorders wendt. 3271. Cod.: Daer soe den ioncgelinc vant. 3272. Cod.: wel comen, zigtbaer gesplitst. Vglk. vs. 1289, willecome. 3274. Persijs had Urake liever in den hemel gewenscht. [tekstkritische noot]Vs. 3277. Weltijt, ligtere uitspraek voor welc tijt, wanneer. 3281-3283. Versta: Zoo hij het besluit niet uitvoerde van daer heen te varen en den prijs niet won, zoo kon zij de zijne niet worden. Cod.: Sone mochte hem. - Hem dativus = Sijns genit. of sijn, sine (de zijne), possess. 3287 en 3290. Beraden, bezorgen, verschaffen. 3291. Cod.: die - drouch. 3292. Cod.: couverture of converture, ijzeren net die, onder den helm, het hoofd tot aen de schouderen dekte. 3295. Ghenoot, gelijk, zeide zich zoo wel van zaken als van persoonen. 3299. Het fransch zegt: cinq cent mil. 3301. Cod.: selt sien. De scholier die hier sien schreef, heeft alleen naer den klank der woorden geluisterd die men hem voorlas, zonder op het verband van den zin te letten. [tekstkritische noot]Vs. 3306. Waert ghenoeg, van grote waerde. 3310. Die cousen. Het fransch zegt: les cauces de fer; de schoenen en scheenplaten, die met riemen toegeregen werden. 3313. Wel en̄ hoveschede, vglk. vss. 1515-1516. 3320. Cod.: hoefs. 3322. Vglk. 2202, en zie bij Kil. malien-koller, dat is fr. collier de mailles. Anderen schrijven dommelijk kolder. [tekstkritische noot]Vs. 3335. Hi hem seinde. Hij zegende zich, maekte een kruis. Bij Crapelet staet thans vs. 6832: Mais ne puet muer, ne s'en faigne; maer onze dichter had zonder twijfel eene betere les voor zich: ne s'en saigne of seigne, die hij getrouw vertaeld heeft. - Wonder, verbaesdheid, niet om het sweerd, maer om het onverwachte voorstel van Urake. 3336. Cod.: Doe vrage Urake. Maer de kopist had eerst Doe Urake willen schrijven, en heeft na de drie letters Ura zich hervat, als 't geschrift getuigt. De letters U en V verschillen in 't begin der woorden niet van vorm. 3340. Cod.: Dat ic ierst. 3343. Cod.: Des ic d'wed'; maer zeer duister, gelijk al deze regels. [tekstkritische noot]Vs. 3354. Deze regel is in kleiner schrift, maer van de zelfde hand, op den kant aengevuld. 3355. Cod.: Dimer = diemeer, nogthans. - Nerenstelike, ernstelijk. 3361. Cod.: Also. 3363. Uwer herten, dat., onpers. constr. 3369. Moest ik man negheen es of nes schrijven? 3370. Cod.: Aldies goets. 3379. Als goet = alse of also goet. [tekstkritische noot]Vs. 3381. De quartieren zijn hier van het blazoen, van de vierdeelige afteekening met goud en groen te verstaen. 3386. Cod.: esschijn. 3389. Maroen, naem van het peerd, van zijne kleur ontleend; in 't fransch heet het Vairon, dat is gespikkeld grijs; zwarte peerden hieten noiron, morel, enz. 3393. Began hijs. De genitivus verdedigt began, dat hier anders te onbepaeld kan schijnen: hij begon met het peerd te beschrijden, dat hij tien verzen verder beter beproeven zal. Ontgan mogt de schrijver niet zeggen; maer er zweefde hem zoo iets voor de gedachte. Beran staet er seker niet. Dit geheel blad is van het slechtste perkement en bovendien van rotheid verkrompen, roestig en vereten. 3397. Ik hoop dat niemand mijn komma-punt achter Urake bevreemden zal. 3400. Cod.: dari vor. Heeft de kopist waerlijk onder iemands voorlezing geschreven? Vglk. vs. 3301. [tekstkritische noot]Vs. 3304. Cod.: te loepen. 3419. Cod.: waer. 3420. Cod.: Alsi an dlant. 3421. Cod.: Was in den scepe. Ik heb er de T, die zeker uitgevallen is, voor gezet: Twas = het was, ons daer of er was, en de afstipping daer naer ingerigt. 3426. Cod.: sleet, duidelijk. 3429. Ik zet hier stout noene, omdat mij vs. 3433 te verstaen schijnt van den middagslaep in 't heete van den somer. Vglk. Crapelet, vs. 7606, en in onzen tekst, vss. 4077-4083. De jongvrouwen hadden 's morgens vroeg 't schip verlaten. [tekstkritische noot]Vs. 3433. En̄ heb ik er bij gevoegd. 3435. Cod.: worden geware, duister gelijk deze vijf regels achter een, maer toch leesbaer. Erger is dat het geenen goeden zin geeft en door den kopist bedorven schijnt. De dichter schreef misschien worden in vare; ik voeg er een s tusschen. 3439-3482. Van deze vijf en dertig verzen, die eene gansche kolom beslaen, is er niet een in alle deelen leesbaer; het perkement is door de rotheid verteerd en de inkt verdwenen. Ik wijs door haekjes aen al wat voor het oog het meest twijfelachtig gebleven is. 3449. Ik versta: en soe (zij, Urake) heeft wederkeerig aen Melior gevraegd hoe het met haer stond. 3450. Sproken (sic Cod., niet spraken) is leesbaer en iegen heme is nog duidelijker, maer het valt mij lastig. Jeghen iemand spreken is gewoone tael; niet zoo ieghen heme, in den zin van ieghen elkander; doch het staet er. [tekstkritische noot]Vs. 3456. Cod.: Trouwe. Vglk. vs. 2359. 3462. Cod. schijnt Om dweren (sic) te hebben; het is het antwoord op niet gheweeren, vs. 3460. 3464. Cod.: bereden, duidelijk, maer tegen het rijm dat beriden wil. Dit berijden of berijden schijnt hier zoo van ridders gezeid te wezen, gelijk men in 't algemeen begaen voor doen en uitvoeren zegt, en begomen in den volg. regel is dan ter harte nemen, deel nemen. Van de regters is hier nog geen spraek. 3479. Cod.: derf dire niet an (sic) vr.; doch vglk. vs. 3557. [tekstkritische noot]Vs. 3487. Het komma-punt achter dezen regel dient om te beletten dat men het volgende er onmiddelijk meê verbinde. Men merke ook na het (mijn lief), vs. 3486, de hervatting met het masc. hi. Vglk. vs. 3629. 3508. Vele onsiene, onsienelijc, zeer leelijk, slecht, hagchelijk. Vglk. vss. 4375 en 4400, als mede Huydec. op Stoke, I, blz. 104-6. [tekstkritische noot]Vs. 3516. Nousten, nieuwsten, laetsten en besten. 3519. Dat soe, omdat zij. 3520, In te wraken, is de invloed van het rijm zigtbaer, maer ik weet waerlijk niet of het voor te wreken of voor ghewroken staet, of voor beide: peinsde wil het een, woude wil het ander. De lezer beslisse. 3523. Bedacht, tot haer selve gekomen. 3529. Ghebaert, houdt en gedraegt u. [tekstkritische noot]Vs. 3537. Moeste = mogte. 3547. Ghebeiden, beleven. 3548. Vrouwe (dame), hier tegenovergesteld aen maghet of joncfrouw; versta: waerlijk minnend. 3552. Door G. ghenade! Vglk. vs. 1810. 3557. Cod.: ne dor di en twint. 3559 Cod.: sec ic ute v. [tekstkritische noot]Vs. 3572. Deze regel heb ik naer den zin hier tusschen haekjes ingeschoven. Hij telt in de rij niet meê. 3572^bis. Van dit vers blijft slechts de onderste helft der letters over. Ik laet het meê tellen, al zijn 't maer uit tittels samengestelde woorden. Maer daer is niets anders van te maken, en zoo heeft er wel gestaen. 3574. Cod.: als si waen, dubbele fout, die uit den twijfel van den kopist ontstaen is, want hij voelde dat hij ghi schrijven moest, terwijl hij eerst gereed was waenen (wanen) overeenkomstig met si te schrijven. Hij heeft achter waen de plaets opengelaten. [tekstkritische noot]Vs. 3595. Cod.: maect hise. 2602. Cod.: diviseerde. Vglk. vss. 47, 995, 3655, 3689, als ook 3708. Het oudfr. schrijft meestal deviser 3613. En̄ niet, versta: Doch niet. [tekstkritische noot]Vs. 3617. Cod. schrijft seit so; maer het is wel soe (zij), Melior, die tot Urake spreekt. 3624. Onghemate, subst., het zelfde als ommate, buitensporigheid. 3628. Antwoord van Urake. In den volg. regel merke men soe (Cod. so), alleenelijk op de vrouw ziende die dus levet, en, vs. 3631, hi (hire), masc., in 't algemeen van den mensch gezeid. Moge dit beletten dat een kritikaster er de hand aen steke. 3631. Hire, der minnen, in genit. geregeerd door gaert, begeert. 3632. De zin is: zwijgen wij daervan. Vglk. vs. 2849, die tale vellen. 3640. De interrogative vorm heeft hier eene kunstige verscheidenheid, waer niets aen te veranderen is. 3641. Cod.: van deser saken. Vglk. de Aent. op vs. 3464. [tekstkritische noot]Vs. 3649. Cod.: Elmouts, als fransch met s verbogen. 3655. Cod.: deviseren. Ik schrijf nog eens gheviseren, overleggen, schikken, inrigten. Vglk. vs. 3602. 3660-61. Sic Cod.: getale: alle; voorts coningen. 3662. Van dezen regel is de bovenste helft der letters geheel weggeknipt, gelijk als van vs. 3572^bis. De twee woorden, andere Sarrasine, die in den voorgaenden regel vallen en niet meê tellen, helpen den zin en volmaken het rijm, dat mij zeker schijnt. 3666. Cod.: en̄ coninc. [tekstkritische noot]Vs. 3673. Mijn huwe, zoo Cod., klaer, niet huwen. 3679. Cod.: evele. 3687. Cod.: verde. - Dat, opdat. 3689. Cod.: gediviseert. Vglk. vs. 3655. 3691. Cod.: de coninc. 3692.: Cod.: Sweden entie marken. Het fr. noemt hier de Sweden niet, maer de Sclaven. [tekstkritische noot]Vs. 3700. Wij zouden thans zeggen: Dat het mi ware onghereet hen te noemen. 3701. Cod.: in corten wile. 3702. Cod.: Palye (fr. de Puille). - 2703. Hier begint het eerste fragment van Groningen, wiens varianten ik met Gr. of Gron. beteeken, terwijl ik voortga met die van mijne fragmenten door Cod. aen te wijzen. Zie mijne Inleiding. 3704. Gron.: En̄ die hogeste van den keiserrike; bedorven; het moet kerstinrike zijn, gelijk in mijn Cod. 3705. Cod.: gehacht. Vglk. vs. 1884; Gron.: siin hir b. geacht. 3706. Gr.: hogeste. 3707-08. Gr.: selen torniren: divisiren. 3709. Gr.: sal sin die soltaen. 3710. Gr.: Met vele riddre. Ik zet riddren, niet als dativus afhangende van met; maer als gewoonen uitgang des meervouds van dat woord in mijne fragmenten. Hier is 't de genit. en hangt af van het adv. vele. 3711. Gr.: selen - te done. Dit en de vier voorgaende verzen zijn in mijn Cod. weggesneden, maer ik ontleen ze aen het Gron. fragm. met sommige wijzigingen hier onder de Varianten aengeteekend. 3712. Gr.: starc en̄ cone; beter ware groot voor starc en̄ coene geplaetst. 3713. Gr.: Met heme sal sin. 3714. Cod.: Parce of Perce; Gr.: En̄ d.c.v. Parte en̄ Bede. 3715. Gr.: conincge. 3716. Gr.: En̄ die. [tekstkritische noot]Vs. 3717. Cod.: Daer eist soete alle t.; Gr.: Dart es vele sote a. tiit. 3718. Gr.: segt m.o., oec lesewiit. Vglk. vs. 1786. 3719. Cod.: Noels. 3720. Gr.: Hir sal siin die c.v.P. 3721. Cod.: Archiarke; Gr.: Archania - Biliart. 3722. Gr.: Cone c. ende onverwart. 3723. Gr.: en̄ die; in mijn Cod. ontbr. en̄. 3724. Gr.: sin die hen. 3725. Cod.: Hoe so si doen; Gr.: Hoe si gedoen. 3726. Gr.: Tesen tornoie hir. 3727. Cod. en Gr.: hort - nomen, beide met enkele vokael. 3728. Gr.: hir - selen. 3729. Gr.: Vrancrike. 3730. Gr.: hir - vele crachtelike. 3731. Gr.: Niet en - ut. 3732. Gr.: Alse hier te halene ene bruet; Cod.: te hebbene, minder keurig. 8733. Cod.: Dats; Gr.: Dat es mi wale gesegt. 3734. Gr.: heft; Cod.: hevet. 3735. Gr.: Mah hi dat wille hi. 3736. Cod.: Van desen hoerdic; Gr.: heme hordic. 3737. Gr.: Suster seitse dat hine sere; verwarring van woorden en zin. 3738. Gr.: En̄ meer onvruchte. In mijn Cod. ontbreekt En̄, wiens kracht en nadruk de kopist welligt niet verstaen heeft. De zin is: seer duchte, ja, en meer dan, enz. [tekstkritische noot]Vs. 3739. Gr.: Want et - warheit. 3740. Gr.: Dat hi s. dat heft g. 3741. Gr.: engenen huweleec hir soket. 3742. Gr.: En̄ mire m.n. en roket. 3743. Gr.: Ombe s.s. diric; Cod. heeft selke van de tweede hand, eerst was 't sulke. 3744. Gr.: sins n. 3745. Cod.: also; Gr.: Ende (sic) alse si P. vort. 3746. Cod. en Gr.: nomen - dwort. Vglk. vs. 3751. 3747. Ontbreekt in Gr.; den acc. masc. sing. die, voor dien, treft men duizend mael aen in de Hss. 3748. Gr.: En̄ si viel op harre sust...., voorts is 't onleesbaer. Cod.: in hare. Ik schrijf op; onze dichter zegt zelfs overal: op iemands voet of voeten vallen. 3749. Gr.: iamberlike - ommaht. 3750. Gr.: En̄ alse hare een luttel w. gesaht. 3751. Gr.: En mohte sine nomen n. noh d. In mijn Cod. ontbreekt En. 3752. Gr.: Mar al happende. 3754. Gr.: En̄ alsi dicke. Cod.: vele d. hadso also. 3755. In mijn Cod. ontbr. doe. Gr.: seidse vort. 3756. Gr.: En̄ volmakede dword. 3758. Gr.: Alse si volm. 3759. Viel si van iambre, gelijk elders ombe, ember, enz. 3760. Cr.: In ommaht op hare bedde. 3761. Gr.: hare therte. Dit en de vier voorgaende verzen (3757-3761) zijn in mijn Cod. weggesneden. - Ghereen, impf. van gherinen, aenraken, treffen, beweghen. [tekstkritische noot]Vs. 3762. Cod.: Also beq. sprac so; Gr.: Alse si b., doe seide si v. 3763. Gr.: Hir compt d.c.v. Vrancrike. 3765. Gr.: Met heme c.d. Gaschonge. 3766. Gr.: Aggevine, die B. 3767. Gr.: Meneh Fransoes, meneh Po[tevine]. 3768. Gr.: sin. 3769. Gr.: secgene. 3770. Gr.: Hir compt met heme die r. gr. 3772. Gr.: Meneh scone man en̄ cone. 3773. Gr.: Et sal. 3774. Gr.: Van b. sin. 3775. Gr.: Sin rike heft. NB. Van hier af aen zal ik de eigenaerdige, thans genoeg bekende, spelling van het Gron. Hs.: sin, hir, meneh, noh, enz., niet afzonderlijk meer aenteekenen. Men zie de Inleiding. 3777. Gr.: Siin gehertech, luht. Over ghehertech zie men Halb. op Maerl., blz. 194; ik behoud gheherdich van mijn Cod., en leid het van herden, doorstaen, standvastig zijn, af. Heden roemt men hunne soliditeit. 3779. Gr.: kerstene selen. 3780. Gr.: En̄ met hen meneh hoge Sarrasiin. 3781. Gr.: Et sal sin ane h.s. 3783. Gr.: ieghen tkerstenheit. [tekstkritische noot]Vs. 3784. Gr.: dus eest mi ges. In mijn Cod. is een scheur, maer de korte s bewijst dat er nooyt est gestaen heeft. 3785. Gr.: Hi sal bringen riddre hir. 3786. Mijn Cod. snijdt af na ong..., waervan ik noodwendig onghehier maekte; waer de g er niet bij geweest, zou ik overfier gegist hebben. In Gron. staet na prise: starc en̄ fir. 3788. Gr.: Hare ors siin. 3789. Gr.: En̄ kerens hare en̄ thare. Mijn Cod. biedt hier een' nieuwen term aen: En̄ bekerich haer en̄ta... Dit bekerich, van paerden gezeid, verdient nogtans opmerking; men voelt dat de kopist wist wat hij schreef. 3790. Gr.: Et sal d.c.v. Avare. 3791. Gr.: Palense; van ontbr. in mijn Cod. 3792. Gr.: En̄ die. 3793. Gr.: Van Galissien, zonder En̄; voorts Furiole. 3794. Gr.: Van Grivalien, zonder En̄. 3795. Gr.: En̄ van Mice, verder onleesbaer. 3796. Gr.: listeh siin en̄ vroet. 3797. Gr.: van Baise. 3798. Cod.: wijchs sijn alt. g. 3799. Gr.: Et s.d.c.v. Bordes sin. 3800. Gr.: Baldac meneh Sarrasin. 3801. Cod.: hier Cie....; ontbr. voor. Gr.: hir vore Chifedore. 3802. Cod.: Lamedoire. 3803. Gr.: En̄ die - Sibilie. 3804. Gr.: die coninc sin. 3805. Gr.: En̄ die. [tekstkritische noot]Vs. 3806. Gr.: En̄ v. Luken en̄ v. Ar. 3807-3811. Deze vijf verzen zijn in mijn Cod. weggesneden, ik herstel ze naer Gron., col. 3, vss. 15-19. Het verschil van spelling is aldaer naer gewoonte: Dire voor Dier, Mar voor Maer, nomen voor noemen, diden voor dieden. 3812. Cod.: iet varen, waer men ook bijna baren zou kunnen lezen; maer het is wel varen, kwalijk geschreven voor varinc, dat is welhaest; en de proef daervan is dat in Gron. iet snime (= sniemen) staet, dat volstrekt den zelfden zin heeft. Wat de zaek zelve betreft, vglk. vs. 3663. 3814. Gr.: margen. 3815. Cod.: gemeent te d.; Gr.: geacht te done. 3816. Gr.: kindre sin mire. 3817. Cod.: en̄ meer. Ik volg. Gr. 3819. Gr.: Die den tornoi selen domen. 3821. Gr.: Et selen .vij. conincge. 3822. Gr.: siin, en volg. r.: Soe, en Cod.: rector. 3824. Gr.: sis - wiken, 3825. Cod.: ....ge clerc die nu kinne. Gr.: Enegen cl. die si nu kinnen; beide bedorven. Gr. heeft voorts sinne (sic). 3828. Gr.: En̄ sin ten ridd. Mijn Cod. schrijft geerne te voor ten of ter; zie vss. 1224, 1301. enz. [tekstkritische noot]Vs. 3829. Gr.: Van Cartagere. 3830. Cod.: ...eser een graeu en̄ out. Gr.: eser een en grau en out, sic, en zonder streepjes op en. 3832. Gr.: niet en mohte verlistiht (door list bedrogen) sin. 3834. Gr: Dar heft hi riicheit. 3835. Gr.: Bernart dat es. 3836. Cod.: Criteilant (sic), die grote v.; Gr.: Creten l. 3837. Gr.: Heft g. binnen s.l.; Cod.: bin desen l. 3838. Gr.: En lust engenen sire; Cod.: lust geen s. 3839. Gr.: Heme te done. 3840. Gr.: virde es die c. 3842. Gr.: vifte es. 3844. Cod.: .. e liebaerde. 3845. Gr.: Cursabre. 3847. Cod.: Goradredes. 3849. Gr.: ombe die vraghedi mi; Cod.: om dese vr., zonder mi. 3850. Gr.: Dese selen in d. torre; ontbreekt sijn. 3851. Gr.: Et sal. 3852. Cod.: u met desen, = met deze te noemen, of mettesen woorden? [tekstkritische noot]Vs. 3854. Gr.: Vertelt alse si mi. 3855. Gr.: antwerde hare. 3856. Gr.: seit si ane d.s. 3657-61. Deze regels zijn afgeknipt in mijn Cod. Ik volgde dus Gr. 3862. Cod.: te scepe; z. vs. 3828, Aenm. 3864. Gr.: Margen eer d.s. 3865. Gr.: Salic hi (= hier) weder. 3866. Gr.: Met dien heft si orl. Cod.: Mettien heeft orl. Ontbr. si. 3867. Gr.: Si - ane. 3869. Gr. Ontbr. beede. 3870. Cod.: te scepe. 3872. Gr.: Alsoe al siit haddent gehort. 3873. Cod.: hem mergen. Gr.: hen versp. 3874. Gr.: dats v. luttel. 3876. Gr.: Alse si een stucke dsages (sic, l. sdages) hadden gewaht, Eer die dachlime kinlike opging, Hadden gewap. den jong., En̄ leidenne danen werdelike; Cod.: Alsi een stic hadden gewacht, Entie dachlime kenlijk opg., Alsi gewapent hadden den joncg., Si leedden danen vaerdelike, enz. - Dachlime, schoon woord, verwant met glimmen. [tekstkritische noot]Vs. 3879. Z. de voorgaende aenteekening met den samenhang der varianten. 3880. Gr.: verholenlike. Vglk. vs. 2101. 3881. Gr.: daden g. 3882. Afgesneden in Gron. 3884. Cod.: als set (sic). 3885. Gr.: cnape vore d.s.; Cod.; cnapen vor salae (sic). 3886. Versta: wale ghereden (bien montés) en̄ ghewapent. 3887. Gr.: riddre, elders doorgaens riddren, gelijk hier mijn Cod. 3889. Gr.: beten. 3890. Cod.: moesten l. vore. Ook Gr. schrijft vore; een der eerste kopisten heeft dus het rijm, dat hem gebrekkig scheen, willen verbeteren. 3892. Gr.: Alse U. derre wart. 3893. Cod.: op staen. 3894. Gr.: Binnen dien heft si. 3896. Cod.: dor. Gr.: dore d. camere. 3897. Cod.: met inne, niet kwalijk. 3898. Cod.: Hi gaet staen. Gr.: vore. 3899. Gr.: Et w. doe te dien tiden. 3900. Cod.: En̄ so wie men ridd'. Gr.: riddre. 3901. Gr.: heme sin sw. ane. [tekstkritische noot]Vs. 3903. Gr.: tote dat hiit nam. 3904. Gr.: hiit heme - heme beq. 3905. Gr.: waren si. 3906. Gr.: Et quamen vore hare. Beide lessen zijn goed. 3907. NB. Van hier af aen tot vs. 4063 ontbreekt het vervolg in mijn Cod.; maer het Gron. eerste fragment heeft nog die 146 verzen, welke ik mutatis mutandis en met wijziging van deszelfs eigenaerdige spelling er uit overneem. Daer deze overal de zelfde blijft en den lezer reeds genoegzaem bekend is, zal ik hem dien aengaende met geene aenteekeningen meer lastig vallen. 3916. Gr.: niloephede, het tegengestelde van gestadigheid en trouw. Z. bij Blomm. Van der Feesten, vs. 425 en volgg., het adj. nuweloep naest het subst. nieweloepheit, dat er tweemael achtereen staet. Z. nog onzen tekst vs. 4531. 3920. Gr.: wel nar. 3924. Ghelaet, houding; vglk. vs. 3931, waer men (een) ghelate doen leest. Z. ook vs. 3936. [tekstkritische noot]Vs. 3927. Van dezen regel is slechts het eerste woordje leesbaer; het overige is weggesneden. Ik heb hem tusschen haekjes aengevuld. 3930. Gr.: dar bekint. 3934. Gr.: das ontbr. 3935. Gr.: sine sagen. Ik schrijf si haer s., te weten Melior. Wie de sissende letter bemint, moge sise saghen zetten. 3937. Gr.: hare lijf. 3942. Gr.: nemb..... 3944. Gr.: Te vollen sinen. Versta: zoo dat hij zijnen zin (wil) er aen voldoen kon. 3948. Gr.: ute heidenesse. Uter heidenessen, uit den vreemde. 3949. Vedere, pels- of bontwerk; ik zou geerne voeder of voedering zeggen, gelijk de Franschen fourrure, maer ik meen dat veder en voeder oorspronkelijk verschillen. Het oudfransch zeide insgelijks penne of pene, gelijk hier nog bij Crapelet, dat niets anders dan de vertaling van ons veder is, en geenszins van pannus, gelijk men wil, maer van penna afgeleid is. Het eerste kostelijk bontwerk werd welligt in 't Noorden van zwanen- en andere zeevogels vel gemaekt, van waer ook de eider dons (fr. édredon of duvet) gekomen is. Vglk. Kil. Voederer en Peltier. [tekstkritische noot]Vs. 3952. Gr.: vedere. 3959. Gimmen, naest diere steene, perels? Ik schrijf het met g, en niet met gh. 3963. Gron.: reht. 3965-66. Gr.: mohte ic, mohtic; secgen: lecgen. 3967. Sint, dewijl, daer. 3969. Gr.: harre. 3973. Ombegaet, onopgeschikt. 3975. Gr.: Men mohse = Men ne m. 3978. In Gr. ontbr. tien. - Dorvedi, vglk. vs. 3557. [tekstkritische noot]Vs. 3982. Gr.: hoef. 3986. Gr.: vore. 3999. Moede, vermoedde. 4001. Alles, adv., geheellijk; eigentlijk genit. object.: ten opzigte van al. 4004. Gr.: wat et. 4006. Gr.: vore, gelijk immer. De kopist schijnt in dit en de volgg. regels de afgebroken woorden van Melior kwalijk verstaen en met die van den dichter verward te hebben. Soghedaen ghelaet, zulk eene houding en zonderling voorkomen..., is eene aposiopesis door een toon van verwondering (Z. vs. 4004) aen te vullen, waer de twee volgg. regels de reden en de uitlegging van geven. De derde regel, zoo als de kopist hem schreef: Nemmer en sprac hi niet een wort, en dien hij nog aen Melior toekent, is niet van den dichter, die niet Nemmer en sprac hi (Parthonopeus), maer Nemmeer en sprac si (Melior) geschreven had. Zie hier zijn verhael. Nadat Melior Parth. ridder geslagen heeft, wendt zij zich tot Urake, en op den jongeling wijzende, deelt haer met halve woorden haren indruk mede: ‘Ziet gij dezen? Als hij voor mij stond, hield en geliet hij zich op eene zeer wonderlijke wijs..., en als hij wegging, zuchtte hij!’ Dit zei ze, en sprak geen woord meer. De jongeling zag ondertusschen nog eens om, en verwijderde zich met neêrgeslagen hoofde. Melior was op het punt van hem terug te roepen, zoo niet, enz. Zie daer de uitlegging van de geheele plaets en tevens de verbetering die ik zonder meer omslag in mijnen tekst opneem; maer de keus en het plaetsen van de zinteekens blijft aen ieders smaek overgelaten. [tekstkritische noot]Vs. 4009. Gron.: sprac hi niet. 4010. Gr.: weder siende, gesplitst, als mede vss. 4019 en 4036. 4013. Gr.: En ware - gedahte, onpers. constr.: het gedacht haer. 4020. Gr.: verblichet. Heeft de kopist hier de hem bijna vreemde ch in eene d gezien? De zin is niet twijfelachtig. 4023. Gr.: in mire wiis. Bij Crapelet: ce m'est avis. Wat de verbuiging betreft, vglk. het zoo gewoone in alre wijs. [tekstkritische noot]Vs. 4026-4030. Gr.: Die min herte heft metter hare, tegen de tael; want metter zou het possessief harer of haerre (herten) vereisschen. Ik zet met en het pron. personale, dat ook beter met den zin overeenkomt. De vier volgg. verzen zijn nog erger bedorven en onverstaenbaer. Zie hier de les van 't Gron. Hs.: Dar ic pine dore doge Wart met vingre, wart met oge, Sine mohte mi lihte niet ontwiten, Nu mah mi vele sere verdriten Der langer tiit, siit naht, siit dah, enz. Het fransch zegt (vs. 7514): Car se j'estoie en paradis, Et la bele m'acenast fors Que j'aim plus que m'arme et mon cors, U de chief, u d'oel, u de doi, Tost m'en feroit venir à soi. Het is klaer dat onze dichter het fr. acenast dat hier staet, en waer de gansche zin van afhangt, noodzakelijk vertaeld had, en welligt door winken (: acenast fors = naer buiten winkte), en tevens hoogst waerschijnelijk, dat dit winken onder de hand van den kopist tot het vreemde ontwiten (of ontwiken?) aenleiding gegeven heeft. Voor hem die de plaets door gissing eens zou willen herstellen, voeg ik er bij, dat de spelling ontwiten: verdriten in 't Gron. Hs. onwieten: verdrieten geldt, waer bijna immer de enkel vokael den tweeklank vervangt. Van mijnen kant, na de les van 't Hs. op mijn best te hebben doen kennen, neem ik de vrijheid mijnen tekst naer vereisch van den zin in te rigten. Men zal mij die pooging gemakkelijk vergeven, zoo mijn ontscieten (daer ze hem wenkt) verschooning vinden mag. 4034. So waer so komt nog elders bij onzen dichter voor. Vglk. v. 3900. [tekstkritische noot]Vs. 4039. Gr.: verdolt, dat ik liever behoud dan verdoolt of verdooft te schrijven. Wat het zeggen wil, volgt: hij peinsde en zeide wonder. 4041. Gr.: Got, en zoo meermaels. - Seit hi is hier eene herhaling gelijk vs. 2933, en mogt misschien even zoo goed veranderd worden. 4042. Gr.: Ja, en (schrijf en̄) gaet, enz. Voor en̄ vglk. vss. 1608, 1999 en vooral Christina, blz. 236. - Verdoye. Dit wkw., dat verder nog tweemael voorkomt, moet zooveel als uitteeren, verkwijnen beteekenen. 4045-46. Gr. alweêr vrij rijmend: Ombe prijs te hebbene moge riden. Ay Got ochtic mohte gebieden, enz. 4051. Gr. ontbreekt mi. 4054. Gerest, zoo 't Hs.; maer de eigen beteekenis van 't woord? uitgerust = gereed? Vglk. vss. 5101 en 5327. 4056. Gr.: ombe hare. - Sint, als, zoodra. 4058. Gr.: geloveh, zie vs. 2560. 4059. Gr.: getsessen = stil blijven, rusten. 4060. Gr.: Ho, en voorts vonnesse. Zelfs zonder het rijm is het meervoud gepaster. [tekstkritische noot]Vs. 4062. Het rijmwoord geprijst, waermeê de laetste regel van het eerste Groningsche fragment hier sluiten moest, ontbreekt. Het verband was: mi die so harde sal sijn gheprijst. 4063. Deze regel van mijn Cod. wiens les nu hier volgen zal, is alweêr in de lengte doorgesneden, maer laet zich uit de halve letters herstellen. - Daer, dat is in Urakes eiland Salence, waer Parth. en de twee jonkvrouwen teruggekomen zijn. Zie Crap., vs. 7579. 4066-67. Versloech hem selven, kwelde zich en maekte zich zelven ongelukkig. 4873. Dat hi droevet; vglk. vs. 4218: droeven van. 4075. Zou ik hier niet beter en meer in overeenkomst met het oud taelgebruik Des men geschreven hebben? en kan die vraeg ook gelden voor dat in de twee voorgaende regels? 4076. Bij Crap.: Huit jors enprès l'Asension. [tekstkritische noot]Vs. 4088. De kopist heeft zich op deze plaets door het rijm laten verleiden en het spoor verloren. De regel dien hij ons hier aenbiedt: Dat hem ontweldicht wart die boot (sic), komt acht verzen verder (4096) andermael voor, waer hij op zijne plaets staet, terwijl hij hier slechts onzin baert. Ik zou het regt hebben van hem eenvoudig te verwerpen; maer om de volgorde van mijne kantcijfers niet te breken, heb ik hem liever naer den zin van het verhael gewijzigd en mijne herstelling tusschen haekjes geplaetst. Het zelfde zal ik straks nog te doen hebben. 4093. Mijn Cod. is hier gedeeltelijk onleesbaer; mij dunkt echter dat er staet: Neen hi niet en conden niet gescien. De drie laetste woorden zijn de zigtbaerste gebleven, maer conden is mij verdacht, om dat het in den zin niet past, ten zij men het als eene verkorting van conde hem aenzie. Het voorgaende en moet dan voor hen = het en genomen worden. Wat daer ook van zij, ik meen mijnen tekst naer mijne gissingen en verbeteringen te mogen inrigten, zonder iemand die de manier van onzen schrijver kent, te stout te schijnen. 4096. Hier heeft Cod. duidelijk ontwildicht, niet, als hooger, vs. 4088, ontweldicht. 4097. Cod.: heylant, en zoo meermaels. [tekstkritische noot]Vs. 4110. Cod.: louch. 4112. Cod.: geremert, geredimeerd, vrijgekocht. Nie of noyt ontbreekt. 4119. Cod.: En̄ leedene in sine vanenesse. Ik schrijf leidene van legghen. De kopist had leiden in den zin. Vglk. vs. 4152 en vooral vs. 4206. 4120. De kopist heeft bij het volg. vs. ingesneden en aen Persijs eene groote roode kapitaelletter gegeven, die beter hier staen mogt. 4121. Cod.: ende hovessce (sic), beide onnauwkeurig. 4127. Cod.: Haer groet haer grote wee (sic), zonder gaping in den regel; en dan volgt letterlijk: Aldus geduerde dese twee Ik hebbe vele te doene mee Tote bi tSinxen groet wee Van dien dage dat hi hem ontfoer. Ik heb al dat broddelwerk hersteld en verbeterd in mijnen tekst; men vergelijke dien. [tekstkritische noot]Vs. 4136. Cod.: Ne waer dat, enz. Maer omdat ze zoo klein vreugd toonen. 4137. Cod.: droevelike varen, is dat gelijk wij wel of kwalijk varen zeggen? Daer onze kopist nog elders twee gelijke woorden niet geerne samen laet rijmen, vermoed ik dat hij bij den dichter so droevelike baren of ghebaren gevonden had. Aen waren, met droevelike als adj., mag men niet denken. Ik volg mijn vermoeden. 4138. Dat si = dattet si, dat het voortkomt. 4140. Cod.: hem, voluit. 4150. Cod.: Wat waen hoe gr. ongewout (het latijnsche animi impotentia?); ik schrijf onghedout, ongeduld. 4153. Sic Cod., het regimen indir. volgde, anders mogt men hier gaettem lezen. [tekstkritische noot]Vs. 4156. Harentare, vglk. vs. 1427. 4157. Merk up iemand bidden. Vglk. vs. 4180. 4175. Cod.: Mine lette en̄ of ongheval; maer de kopist heeft zelf en̄ doorgeschrabd. Mijne eerste gissing, om den zin en de maet te voltrekken, was dat ik er de woorden die doot moest bijvoegen; maer de zegging zonder die is in 't gemeen gebruik en juister voor de maet. - Lette is belette. [tekstkritische noot]Vs. 4180. Op iemands voet vallen is bij onzen dichter de gewoone uitdrukking. Vglk. vs. 3748. 4182. Cod.: Int hertelike weenen (sic), waer herte like in twee woorden moest geschreven zijn. De zin is: deden de vrouw in haer hert schier weenen, zoo goed of zoo veel als weenen. Like is lijk, dat bij Kiliaen staet, in 't latijn en in 't fransch quasi, in gansch Limburg lek of glek, scherp en kort uitgesproken en levendiger dan zijn synoniem bijna of bijkans. 4183. Cod.: ende, voluit. 4187. Cod.: ōberen, tegen het rijm. 4190. De dichter had welligt quadertiere geschreven; het woord dat in den tekst staet kon alleen een kopist Hermans vrouw in den mond leggen. 4191. Hine, enz. Ten zij hij u hier vindt. 4195. Beraden, bezorgen; vglk. vs. 2356. 4197. Ghedaghet, uitgerust. 4200. Bi wilen in plaets van wilen alleen, adv., ons wijlen of weleer, is mij verdacht, en de dubbele melding van eene haghedochte (grafkelder, in 't fr. sarqueu) en van eenen muer, neemt den aenstoot niet weg. Misschien had de dichter iets anders geschreven, en heeft de kopist, die waerschijnelijk den beroemden wapensmid Wielant der oude duitsche mythologie niet kende, deszelfs naem hier onderdrukt. Bi wilen althans valt mij lastig; maer het komt verder, vs. 5226, nog eens in de zelfde regels voor. [tekstkritische noot]Vs. 4204. Behouden mier eren, dat is mijne eer behouden zijnde of blijvende, zonder mijne eer te kwetsen. Genitivus adverbialis, waer voor men ook kortaf behoudener eeren zou kunnen zeggen, gelijk gewapender hand, bloots hoofds, mijns dunkens, enz. 4205. Cod.: Dien gedoen. Ik schreef liever Dies dan Dinc of iets anders. 4206. Vancnessen soude, sic Cod.; vglk. vs. 4119. 4207. Cod.: gevelt. 4212. Cod.: karkre, sic. 4215. Cod.: hi scepede ā(an) eer avenstonden. Hier bieden zich eenige vragen aen, die ik aenwijzen maer niet beslissen zal. Staet scepede hier absoluet voor scheepte zich in, gelijk vs. 822, waer ik dan beter geen [in] ingelascht had, of moet men hier scepede an samenbinden en zelfs ā voor eene misstelling van in aenzien, en dan verder eer in ter veranderen? Dat alles op zich beschouwd is min of meer verdedigbaer, maer het best zal wel zijn te bekennen dat de reflexive beteekenis van sceepte, vs. 822, en van ons scepede hier, door de herhaling genoegzaem vast staet, en dat an (aen) als voorzetsel van tijdsbepaling niet behoeft vervangen te worden door in, daer beide zich even gemakkelijk door binnen of omtrent laten uitleggen en even goed den dativus eer (eener) aventstonden regeren kunnen; aen den avond, aen den morgen zijn nog gewoone spreekwijzen. De verbuiging van avenstonden als dat. sing. zou men aen het rijm kunnen toeschrijven; maer ik durf niet beweeren dat die zwakke flexie aen het oude fem. stonde niet eigen geweest is, en dat ons van stonden aen er niet een overblijfsel van is, waer de volgende vokael de n beschermd heeft. Ook vermoed ik dat op veel plaetsen, waer wij thans tien stonden in plur. lezen, onze oudste schrijvers den sing. tier stonden gebruikt hadden. [tekstkritische noot]Vs. 4222. Sochte, denk er bij: en vond, dus ons bezochte, in sensu praegnanti, gelijk Halb. zeer wel zegt blz. 77 op Maerl. 4223. Derdes daghes, genit. van tijd. 4230. Versnelt, haest, spoedt. 4232. Hem selven erret, op zich zelven gram is. 4235. Cod.: merginge io (sic) Hadde gehadt. Het geschrift is zeer duidelijk en al de woorden van elkander wel onderscheiden. De zin is niet minder klaer, al is men gedwongen tegen het zonderlinge io in 't voorbijgaen op te zien. Ik meen dat de dichter vroe geschreven had in den zin van vroeger, over lang, bij zijne eerste aenkomst in dat land (z. vss. 1112-1144), en dat de kopist het woord niet heeft kunnen lezen. Het geen volgt: hi kennet nog doe bevestigt mijn vermoeden, daer men er noodwendig bij aenvullen moet: al was het lang geleden. [tekstkritische noot]Vs. 4242. Crap., vs. 7764. A cheveus blois, entrechenus, door onzen dichter netjes vertaeld. In Cod. is tusscen geslegen gesplitst, hetgeen ik behoud, omdat het alleen op grau ziet, en Gaudijns haer niet tusschengeslagen blond en grauw was, maer blond met tusschen geslagen (als geweven) grauw. Hij was blond (Gaudins li Blois), maer begon reeds grijs te worden. Welke schakering van kleur ons blond en dat der Franschen, naest hun blois, eigentlijk was, blijft gelijk meer dat de kleuren betreft, nog onzeker. De beteekenis heeft, gelijk de kleuren zelve plegen, den invloed van den tijd ondergaen. 4245. Cod.: .LX. cnapen. De tekst van Crap. vergenoegd zich met cinq meschin en bevestigt dit cijfer twee verzen lager: Et portent cinq lances letrées. Ik denk dat de dichter ix (sic, in cursijfschrift) gezet had, en dat de kopist het eentje tot een l (vijftig) verlengd heeft; vijf was te weinig voor zes heeren (Gaudijn en zijne schildknechten), gelijk zestig te veel is. 4246. Cod.: starc. 4262. Queddene, quedde hem, groette hem, sprak hem toe. Het volgende queddene, is de als subst. verbogen infinit. - Cod.: hovesscelike. [tekstkritische noot]Vs. 4279. Cod.: bem ic, voluit, en zoo nog vs. 4286. 4289. Tlant, Frankrijk. 4290. Met monster kon ik niet rijmen; of het met kerken (dat. sing.) beter gelukt is weet ik niet. [tekstkritische noot]Vs. 4293. Cod.: na de wet. 4295. Die mi sijn ghehat, die mij haten. vglk. vs. 2296, ghevee. 4297. Is dit een soort van hendiade voor ic en poghe niet om te houden, om te bewaren, om te sparen? of beteekenen de twee wkwoorden hier dat hij geen leengoed houdt en tot nut brengt? 4307. Het overblijvende de...maekte de aenvulling moeyelijk. 4310. Ik zoek te vergeefs een ander rijmwoord, maer onze dichter mijdt dat niet en de v staet er. 4311. Cod.: desen torn. 4313. Condition. constr. In Cod. staet geweerde en dan een halve d als beginsel van een volgende woord. Het is welligt zoo iets geweest gelijk Massm., blz. 117, vs. 20, naer de fragmenten van Jena heeft laten drukken: gewerdet dijt; maer in mijn Cod. staet alleen geweerde d..., zonder t er tusschen. Daer M. zijne les uitlegt door gewerdet gi het, vermoed ik dat de t van hem is, en dat er ook alleen in zijn fragm. stond: gewerdedijt, in een woord, = gewerddijt, gelijk wij elders saghedi voor saghet ghi lezen. Met dijt zonder aenleening te schrijven kan men er nooyt het meerv. ghi in erkennen. [tekstkritische noot]Vs. 4315. Cod.: Onseidic. 4316. Mijn Cod. begint dezen regel met eene groote roode letter, die ik voorbij ga. 4318. Dat = opdat, indien. 4322. Cod.; quamen si, dat eene onoplettendheid van den kopist is. 4329. Cod.: scon.... Ik zet soete; al dat schoon kan van den dichter niet komen. Vglk. vs. 2923-24. 4334. Dit vers, waer ik mijn bijvoegsel naer het fransch aen vastmaek, behoort wel tot de volgende brok perkement, maer is, als deel van het verhael, met het voorgaende verbonden. Daerom stel ik het hier niet als aenvang van een nieuw fragment, dat op zich zelf een geheel vormen zal.

Vorige Volgende

XIGa naar voetnoot⋆).