Over Multatuli. Jaargang 31. Delen 62-63

[p. 2]

[Nummer 63]

[Inleiding]

‘'t Schynt wel dat ik 'n byzondere attraktie op gekken uitoefen, wat de Heer alzoo beschikt heeft om me myn geestelijke eigenwaan intepeperen.’
(Uit: brief van Multatuli aan J.H. de Haas en G.C. de Haas-Hanau, 12 oktober 1882)

In Time Magazine van dit voorjaar stond een artikel van Krista Mahr over voedseltekorten. Het opmerkelijke was dat het nu niet ging over hongersnoden in Afrika maar over Saoedi-Arabië, Zuid-Korea, Koeweit en Qatar, landen die welvarend genoeg zijn om voedsel te importeren maar waar onvoldoende land of water voorhanden is om het te verbouwen. Zij besluiten dat elders te doen. En dat betekent in dit geval dat Qatar bijvoorbeeld contact zoekt met Cambodja, Zuid-Korea een derde van het agrarische land van Madagaskar gaat verbouwen en de ‘Saudi Binladin Group’ in Indonesië rijst wil gaan planten op een oppervlakte van 607.000 vierkante hectare. In het artikel wordt Alwi Shihab, een adviseur van de Indonesische regering, geciteerd: ‘We have large, sizable, fertile land and good water.’ Krista Mahr verwijst naar de tijd van het kolonialisme toen Westerse landen eveneens producten in koloniën lieten verbouwen die in hun eigen klimaat niet konden groeien. Het is niet alleen een economische transactie maar ook en vooral een ethische kwestie. In enkele van deze landen heeft de bevolking zelf onvoldoende te eten. Als de plannen doorgang vinden kan de verzorging van de plaatselijke bevolking gevaar lopen en zullen grote groepen van hun land worden verdreven. Op Madagaskar zijn al onlusten uitgebroken. In diverse andere berichten wordt er ook op de positieve kanten gewezen: modernisering van de landbouwtechnieken, verbetering van het zaaigoed en arbeidsplaatsen. Nieuw kolonialisme? Vertrouwde argumenten met noodlottige gevolgen? En wat vinden schrijvers hier van?

Tweehonderd jaar geleden werd Charles Darwin geboren en Over Multatuli heeft er geen aandacht aan besteed. Multatuli wel, dat wil zeggen aan de levende Darwin, zijn tijdgenoot. Want vrijwel alle in zijn ogen intelligente en beroemde mensen uit en vóór zijn tijd hebben ideeën op papier gezet die hij... Als hij tenminste wat meer tijd had gehad, over voldoende geld had beschikt en niet voortdurend... We verwijzen naar Idee 941. Daar schrijft hij het zelf: ‘Z'n natural selection bestaat werkelyk. Ik heb het Darwinismus niet van Darwin. Indien men my niet had gejaagd en geplaagd als 'n

[p. 3]

wild dier, zou ik lang vóór hem de hoofdeigenschap van z'n stelsel beheerst, geopenbaard hebben.’ ‘Het is pretentieuze onzin’, schreef Tijs Goldschmidt al weer jaren geleden in nrc, ‘maar wie kon er zo geestig bluffen als hij?’ Heeft Goldschmidt gelijk?

Darwin en Multatuli hebben beiden de negentiende en twintigste eeuw overleefd en steeds nieuwe aspecten uit hun werk krijgen aandacht. Bij Darwin is dat nu bijvoorbeeld de relatie tussen schoonheid en evolutie, bij Multatuli vrijwel alles, in overeenstemming met de onderwerpen waar hij over schreef.

Darwin had tijdens een zware ziekte Hugh E. Strickland (1811-1853), een geoloog en zoöloog, aangewezen als de editeur van zijn postume werk. Daar kwam het niet van: Strickland werd door een trein gegrepen terwijl hij in het gruis tussen de rails naar fossielen zocht. Hij zal één van de eerste prominente slachtoffers van de trein zijn geweest. Darwin herstelde van zijn ziekte. Strickland is vergeten.

Wat Multatuli van de trein, het nieuwe vervoermiddel van zijn tijd, vond, beschrijft Tom Böhm in een uitgebreide bijdtage in dit nummer. Verder vindt u een voorpublicatie van de biografie die Gaia Koops-van Bruggen over Maria Frederika Cornelia Hamminck Schepel, beter bekend als Mimi, aan het schrijven is. John Cornelisse behandelt het grote veld van invloed en intertekstualiteit heel concreet in ‘Een zandkorrel in het raderwerk. Michel Massons Le Grain de Sable als inspiratiebron voor Multatuli's Vorstenschool’ en Marianne Braun beschrijft in ‘Wilhelmina Drucker, feminist en multatuliaan’ de rol die Multatuli's opvattingen in de eerste feministische golf rond 1900 speelden.

De redactie