Vogels -
Toen ik in 1989 Gunnar Brusewitz' studie Guldörnen och duvorna las, over vogelmotieven in het werk van August Strindberg, vroeg ik me af of Multatuli soms iets met vogels heeft. We denken in de eerste plaats natuurlijk aan de kanarie die Multatuli in zijn Auf der Steig-villa te Nieder-Ingelheim hield, luisterend naar de naam Van Speyk. (→ Kanarie) Maar verder? De Word-zoekfunctie bewijst Multatuli's aandacht voor vinken, kraaien, eksters, kalkoenen, tortels, vlasvinken, winterkoninkje, kasuarissen, vinken met ogen, blinde vinken, kanarievogels, zwarte, groene en gele, zeventien soorten van duiven, papegaaien, kaketoes, lijsters, kippen, raven, pauwen, eenden, ganzen, korhoenders, struisvogels. Op een aantal plaatsen gebruikt Multatuli vogels om beeldspraken de lucht in te krijgen, zie bijvoorbeeld de Ornis-gelijkenis in ‘Een treffende vogelhistorie’ (Idee 438). Of als het gaat om het formaat van de dadels van Hassan in de ‘Negende geschiedenis van gezag’ (Minnebrieven, 1861): ‘Er was namelyk in de stem des vogels iets dat de lucht deed trillen op een wyze, die invloed had op de straalbreking. De dadels groeiden, groeiden...’ Baanbrekend in de ornithologie was Histoire naturelle des oiseaux van Buffon (1770-86), met 973 ‘planches enluminees’ door François Martinet. Het vogelmotief bij Multatuli is een onderwerp dat in een toekomstige, definitieve Multatuli-biografle beslist niet mag ontbreken, net zomin als de invloed van Buffon op Multatuli's oeuvre. Mocht deze invloed niet bestaan, dan dient dit te worden vermeld. Heel opmerkelijk.
Atte Jongstra
Auteursrechtelijk beschermd