Over Multatuli. Jaargang 25. Delen 50-51

[p. 66]

Multatuli-kroniek 2002

Het was een vol Multatuli-jaar. Ruim 180 jaar na zijn geboorte was de Amsterdamse schrijver het hele jaar door in het nieuws. Dat begon met de jaarvergadering in maart, waarover u hieronder meer informatie vindt. Aan het eind van die maand werd de Multatuli-website officieel in gebruik genomen. In het Nederlands en Engels is er informatie te vinden over Multatuli's leven en werk. De website trok onmiddellijk internationale bezoekers, want in het Multatuli Museum kwamen veel buitenlanders op bezoek die de website hadden gezien en er kwamen onder meer reacties en vragen uit de Verenigde Staten en Australië. Maar ook Nederlandse scholieren voor wie de website een praktisch hulpmiddel is bij het maken van een werkstuk of spreekbeurt, weten de website veelvuldig te vinden, gezien de meer dan duizend bezoekers in het eerste jaar.

Iets dichterbij dan de Verenigde Staten en Australië - om precies te zijn in Venetië - had vorig jaar een belangrijke gebeurtenis omtrent Multatuli plaats. Na jarenlang aandringen van enkele zeer betrokken Genootschapsleden, Ida Bunte en Fré Kroese, werd er in maart op de voorjaarsvergadering van dit eerbiedwaardig genootschap een inzamelingsactie gestart voor de restauratie van het graf van Multatuli's eerste vrouw Tine in de Italiaanse lagunestad. Zoals u heeft kunnen lezen in het vorige nummer van dit blad of elders is die actie zeer geslaagd en het graf inmiddels in fraaie staat teruggebracht. Op 15 juni vond de officiële overdracht van het gerestaureerde graf plaats, in het bijzijn van een vijftiental aanwezigen, onder wie de Nederlandse consul-generaal en de vice-voorzitter van het Multatuli Genootschap.

Weer iets dichterbij huis, op het Groningse platteland, vond op 8 juni de manifestatie ‘Boeren en Boeken’ plaats. Het Genootschap gaf ook bij deze gebeurtenis acte de présence door middel van een kleine expositie en een lezing, want zoals bekend had Multatuli veel aanhangers en bewonderaars op het Groningse platteland, onder anderen Derk Mansholt.

Hoogtepunt dit jaar was natuurlijk het verschijnen van de Multatuli-biografie van Dik van der Meulen. Op 12 september promoveerde de auteur met dit lijvige werk aan de Universiteit Leiden. Het boek werd over het algemeen zeer lovend besproken in meer dan twintig kranten en tijdschriften. Die stroom van publicaties heeft nog lang aangehouden. Het

[p. 67]

boek leidde tot een aantal radio-interviews met de auteur, zodat Multatuli weer wekenlang in de media te vinden was.

Naar aanleiding van het verschijnen van de biografie organiseerde de Stichting Literaire Activiteiten Amsterdam (SLAA) in samenwerking met het Multatuli Genootschap in theater De Balie te Amsterdam op 18 september een lezingenavond, gepresenteerd door Chantal Keijsper. Sprekers daar waren Frits Abrahams, Hans van den Bergh, Marion Bloem, Annemarie Kets-Vree, Dik van der Meulen, Gerard Termorshuizen, en Philip Vermoortel. Zij allen berichtten in hun lezingen over een bepaald onderwerp Multatuli betreffend. U treft de lezingen, behalve die van Bloem, aan in dit nummer van Over Multatuli. Tevens werd op die avond de Saïdjah-elegie ten gehore gebracht, een weinig uitgevoerde compositie van Richard Hol die gebaseerd is op het verhaal van Saïdjah en Adinda uit de Max Havelaar.

Multatuli was ook in een ander theater te vinden. In de Nes, waar Multatuli zelf graag de vaudevilletheatertjes bezocht die zich daar in de negentiende eeuw bevonden, werd in september in het geheel gerenoveerde theater De Engelenbak het stuk Multatuli & Ik door de amateurtheatergroep Toetssteen opgevoerd. Het werd geschreven door scenario- en toneelschrijver Ger Beukenkamp en gaat over Multatuli's vrouw Tine die aan het einde van haar leven terugdenkt aan haar samenzijn met Multatuli.

Maar niet alleen op de planken, ook op het witte doek keerde Multatuli terug. Het Filmmuseum te Amsterdam startte in oktober een programma met films uit en over Nederlands-Indië. Ook de Max Havelaar-film van Fons Rademakers ontbrak niet. Speciaal voor deze gelegenheid had het Filmmuseum een nieuwe kopie van de film laten vervaardigen zodat de inmiddels 27 jaar oude film als het ware weer van het scherm af spatte.

Uiteraard is er is ook wat te melden uit Multatuli-kringen. Op zaterdag 2 maart, Multatuli's verjaardag, sprak de Leidse historicus Willem Otterspeer tijdens de jaarvergadering van het Multatuli Genootschap over Willem Frederik Hermans en Multatuli (zie Over Multatuli nr. 49). Deze lezing werd voorafgegaan door de overhandiging van een aantal brieven, dat tientallen jaren verloren was gewaand. Het gaat om zeventien brieven en briefkaarten van Herman Neubronner van der Tuuk aan uitgever R.C. Meijer. Ze hadden al die jaren in een bureaula gelegen op het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde (kitlv), waar ze gebruikt waren voor een publicatie over leven en werk van Van der Tuuk.

Op de najaarsbijeenkomst op 19 oktober sprak Elsbeth Etty. Zij meldde in haar lezing dat ze haar bewondering voor Multatuli deelde met haar grootvader, die ooit een leidraad heeft geschreven om Multatuli te lezen. U treft de lezing in dit nummer aan. Bij diezelfde gelegenheid werd biograaf Dik van der Meulen geïnterviewd door Over Multatuli-redacteur en neerlandicus Jaap Grave.

[p. 68]

De tentoonstelling in het Multatuli Museum ging dit jaar over Multatuli en het recht. Het motto van de tentoonstelling was afkomstig uit een brief van Multatuli aan Willem Paap van 4 april 1882: ‘Niet verzet tegen de wet, maar tegen het schenden van de wet.’ De tentoonstelling liet zien hoe Multatuli zich mengde in geruchtmakende rechtszaken in zijn tijd, hoe dat hij zich enerzijds afzette tegen de advocatuur, maar er anderzijds bij zijn jonge vriend Paap erop aandrong rechten te gaan studeren. Multatuli's rechtsgevoel, zo gekrenkt in de Lebakzaak waarin hij zich de enige achtte die zich strikt aan de regels hield, bleef zijn verdere leven lang voor hem een constante bron van ergernis en inspiratie.

Het bezoek aan het museum was nagenoeg gelijk aan dat van vorig jaar: 937 bezoekers in 2002 tegen 933 in 2001. Het aantal Genootschapsleden bleef rond de 300 leden schommelen.

Vier belangrijke Genootschapsleden overleden dit jaar. Allereerst was dat Gerke Postma, voormalig uitgever en één van de oprichters van Over Multatuli. In nummer 49 van dit tijdschrift trof u een In memoriam aan. Vervolgens G.W. Huygens, Genootschapslid van het eerste uur en tientallen jarenlang bestuurslid. De door hem bezorgde Max Havelaar-uitgave is een van de meest verkochte aller tijden. De derde naam die genoemd dient te worden is die van A.L. Sötemann, die beroemd werd met zijn proefschrift De structuur van de Max Havelaar waarin voor het eerst de ingewikkelde structuur van het boek nauwgezet ontrafeld werd. En tot slot overleed Harry van Waterschoot, die zeven jaar lang als vrijwilliger het Multatuli Museum bemande en ongelooflijk veel werk verzette achter de schermen, waardoor het Multatuli-onderzoek in de toekomst gemakkelijker en gestructureerder kan verlopen.

Jos van Waterschoot