de Multatuli Encyclopedie, ‘van half mei tot eind juni 1864 met een onderbreking van achttien dagen in Amsterdam, waar hij overnachtte in het Bijbelhotel. The old Bible, English and American hotel, zoals de officiële naam luidde, was gevestigd aan de Warmoesstraat J. 563. Volgens een mededeling van Mimi zou de waard Multatuli eruit gezet hebben omdat hij geen wijn aan tafel dronk en dus onvoldoende verteerde (VW XI, p. 340).’
Het opschrift ‘Niet in den Handel’ verried onmiddellijk dat het hier om een vrij zeldzaam boekje moest gaan dat vermoedelijk voor de toenmalige gerant werd gedrukt om aan zijn klanten en zakenrelaties uit te delen. Hoewel het boekje ook in de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam aanwezig blijkt te zijn, heeft tot nu toe geen enkele onderzoeker het idee gehad ‘Bible-Hotel’ als zoekopdracht in te geven en zo zijn er lange tijd een aantal onduidelijkheden blijven bestaan die nu kunnen worden rechtgezet.
In het boekje wordt verteld dat het Bible-Hotel het oudste logement van Amsterdam is. Reeds in het begin van de zeventiende eeuw was er op die plek aan de Warmoesstraat een dergelijke inrichting. Het hotel heette tot in de achttiende eeuw de Liesveldsche Bijbel en dankte zijn naam aan een bijbel die in het pand bewaard werd. De Liesveldsche Bijbel was een Lutherse Bijbel die, hoewel verboden, in 1534 gedrukt werd door Jacob van Liesveldt in Antwerpen, een katholiek bolwerk waar de Spanjaarden en de inquisitie nog heersten. Toen de overheid erachter kwam dat deze drukker een verboden boek uitgaf werd hij ter dood veroordeeld en onthoofd. Zijn bijbel was echter inmiddels verbreid geraakt over de Nederlanden en de logementeigenaar Jan Meures, die zijn bedrijf uitoefende in de Warmoesstraat in Amsterdam, bezat een zesde druk van deze bijbel, uit 1542. En blijkbaar was de bijbel van Liesveldt zo befaamd, dat Meures zijn hotel ernaar vernoemde. Het hotel had een goede naam, want belangrijke gasten uit binnen- en buitenland logeerden er voor korte of langere tijd. Het was ook gelegen in een goede buurt. Zo woonde twee huizen verder bijvoorbeeld de zelfs door Multatuli bewonderde dichter Vondel vele jaren.
Nadat het hotel gedurende de zeventiende en achttiende eeuw diverse malen van eigenaar had gewisseld, werd het door verkoop en samenvoeging met aanpalende panden het hotel dat het halverwege de negentiende eeuw was. Op 15 augustus 1848 werd Hermanus Hardenberg (1800-1866) de eigenaar van het pand. Hem kennen we uit VW XI, waar Multatuli zich door hem aanvankelijk ‘prevenant’ behandelt voelt (p. 302). Maar later wordt hij er door dezelfde Hardenberg uitgezet.
Waarschijnlijk was het Hardenberg die vanwege het toenemend aantal Engelse toeristen zijn hotelnaam wijzigde van Liesveldsche Bijbel in ‘The old Bible, English and American hotel’. En ook het adres werd gewijzigd in de negentiende eeuw. De stad werd in buurten verdeeld, die een letter als kenmerk meekregen. De hui-
Auteursrechtelijk beschermd
