Vier meter fotokopieën, één meter boek, 1 CD-Rom.
door Jos van Waterschoot
In de kelder van het Multatuli museum staan enkele ladenkasten met daarin het archief van het Multatuli Genootschap. De eerste twee laden bevatten ruim twee meter papier, over het algemeen fotokopieën, van de brieven van en aan Multatuli, die uiteindelijk terecht zijn gekomen in de Volledige Werken. De originelen bevinden zich in de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam, waar de bewaar-omstandigheden optimaal zijn. Daarnaast is er nog een grote hoeveelheid aan kranten- en tijdschriftenknipsels, opgeslagen in zuurvrije dozen, ook opgenomen in de Volledige Werken.
Vijfenveertig jaar lang, met een flinke pauze in de jaren '60, werkten diverse mensen aan de uitgave van Multatuli's werken en brieven. Vanaf de jaren zeventig deden zij dat in de kelder van het Multatuli-museum aan de Korsjespoortsteeg te Amsterdam. Op krakkemikkige stoelen aan oerdegelijke, maar ongemakkelijke bureaus verrichtten Garmt Stuiveling, Berry Dongelmans, Hans van den Bergh en Dik van der Meulen hun monnikenwerk. Steeds als er een deel af was groeide de stapel papier in de archiefkasten met zo'n 20 centimeter, uiteindelijk dus resulterend in vier meter fotokopieën.
Die vier meter fotokopieën werden in boekvorm teruggebracht tot nog net geen meter papier. Maar wie de 25 banden thuis in de kast heeft staan, zal het geheel veel groter, in elk geval veel grootser voorkomen. Midden jaren '90 bezocht een bevlogen Multatuliaan het museum met een wel zeer aangename verrassing voor de conservator: een digitale versie van de eerste zeven delen van de Volledige Werken. In één klap werd het mogelijk met het intikken van enkele commando's op de computer om elk willekeurig woord, of woordcombinatie te zoeken. Urenlang bladeren op zoek naar een bepaalde passage werd hierdoor teruggebracht tot luttele minuten. Op die manier werd het mogelijk op vereenvoudigde wijze bloemlezingen samen te stellen, de keuze van een onderwerp voor scripties en dissertaties te vergemakkelijken, journalisten treffend te laten citeren en dergelijke. De eerste zeven delen passen met gemak op een CD-Rom en daarom werden de Multatuli-encyclopedie en de Bijbel er voor het gemak maar bijgeleverd.
Die eerste zeven digitale delen zijn een begin. Het ligt in de bedoeling alle 25 delen te (laten) scannen. Uitgeverij Van Oorschot beschikt helaas niet over digitale kopieën van de delen 8 tot en met 25, anders zou het werk aanmerkelijk bekort kunnen worden. Misschien dat het in de nabije toekomst gerealiseerd kan worden in de vorm van een al dan niet gesponsord of gesubsidieerd project. Zeker nu het Multatuli-museum via het internet te bezoeken is, zijn de mogelijkheden tot uitwisseling van informatie wereldomvattend, een situatie die uitgebuit moet worden.
Dat betekent niet dat in het Multatuli-museum de 25 kloeke delen van de
Auteursrechtelijk beschermd