Over Multatuli. Delen 36-37

[p. 82]

Jos van Waterschoot
Kroniek

Het jaar 1995 moest weer een echt Multatuli-jaar worden. De schrijver werd 175 jaar en de Volledige Werken zouden voltooid worden. Deel 24 rondt 1887 af en bevat nagekomen materiaal, deel 25 bevat eveneens nagekomen brieven en dokumenten, alsmede het register van W.L. van Duijn. De jubilerende uitgeverij G.A. van Oorschot organiseerde op 5 maart een groot feest in de Stadsschouwburg te Amsterdam. In aanwezigheid van leden van het Multatuli Genootschap, boekhandelaren en relaties van de uitgeverij werd het eerste complete exemplaar van de Volledige Werken door Hans van den Bergh uitgereikt aan kroonprins Willem Alexander van Oranje. Verder omvatte het programma voor de pauze een welkomstwoord van Wouter van Oorschot, een rede van Willem Frederik Hermans en een kort interview van Olf Praamstra met Hermans. Na de pauze werden enkele fragmenten uit het werk van Multatuli ten tonele gebracht.

Het register op de Volledige Werken is hoofdzakelijk een personenregister, een leemte die door critici werd gesignaleerd. In deze leemte werd gedeeltelijk voorzien, toen in juni de langverbeide Multatuli-encydopedie verscheen. Het eerste exemplaar werd op 28 juni in het Scheepvaartmuseum te Amsterdam aangeboden aan de minister van ontwikkelingssamenwerking, J. Pronk.

Belangrijk was ook het verschijnen van de Multatuli-biografie van Hans van Straten: Multatuli, van blanke radja tot bedelman. Deze biografie beoogde de aanvulling te zijn op de biografie die door Paul van 't Veer indertijd werd begonnen. De ontvangst van deze biografie door de pers was nogal wisselend en een discussie-avond, die naar aanleiding van de verschijning op 19 april in De Balie te Amsterdam werd gehouden, leverde geen eensluidend positief of negatief oordeel op.

Er verschenen dit jaar nog diverse andere boeken over Multatuli. Allereerst van Philip Vermoortel De schrijver Multatuli. In ruim 100 pagina's leert de lezer de denker en schrijver Multatuli kennen, terwijl er relatief weinig over Eduard Douwes Dekker wordt vermeld. Tristan Haan publiceerde als deel 8 van de reeks De Nieuwe Engelbewaarder het boekje Multatuli's legioen van Insulinde. Marie Anderson, Dek en de anderen. Nog net in 1995 verscheen als nieuwjaargeschenk van de Veen Uitgevers Groep het boekje Ongefrankeerd. Post van Multatuli, bezorgd door Johan van Minnen. Dit boekje, dat voor een groot deel bestaat uit brieven, schenkt aandacht aan de Duitse Multatuli.

In de Universiteitsbibliotheek te Amsterdam werden van 17 februari tot 31 maart twee tentoonstellingen georganiseerd. Muiter van gisteren, held van vandaag was een kaleidoscopische tentoonstelling waarin Multatuli biografisch en

[p. 83]

bibliografisch aan het publiek werd voorgesteld. De tentoonstelling werd samengesteld door Jos Biemans, conservator van de Handschriftenafdeling van de Universiteitsbibliotheek te Amsterdam, geassisteerd door Liesbeth Eyl, en ondergetekende. De tentoonstelling Ik mag geen ogenblik suf zyn, samengesteld door Chantal Keijsper, gaf weer hoe intensief Multatuli zich bezighield met de typografie van zijn werk. Met behulp van een aantal handschriften en enig drukwerk werden voorbeelden gegeven van deze bemoeienis. Overigens liep deze tentoonstelling in afgeslankte vorm door in het Multatuli Museum, onder de titel Schryven als weerzinwekkende noodzakelykheid. Bij de twee tentoonstellingen in de Universiteitsbibliotheek verscheen een set van 5 briefkaarten, met daarop karikaturen en een portret van Multatuli. De kaarten en het begeleidend tekstboekje door schrijver dezes, werden gedrukt door De Ammoniet in een oplage van 275 exemplaren.

In november verscheen van mij een boekje met een Multatuli-wandeling door de binnenstad van Amsterdam. Aan de hand van citaten loopt de lezer langs plekken in Amsterdam die in leven en werk van de auteur een rol gespeeld hebben. De titel, Helaas, ik ben 'n Amsterdammer is een citaat van Douwes Dekker. Overigens is de wandeling gebaseerd op een reeds bestaande, kortere wandeling die door de Multatuli-Genootschapsbestuursleden Gert Jan Johannes en Dik van der Meulen was samengesteld. Bedoeling is dat vanaf het komende voorjaar deze wandeling onder deskundige begeleiding gemaakt kan worden vanuit het Multatuli Museum.

Op 23 en 24 mei organiseerde de faculteit der letteren van de Rijksuniversiteit Leiden bij gelegenheid van het lustrum van de universiteit een conferentie met zestien sprekers onder de overkoepelende titel De geest van Multatuli. De tekst van de voordrachten zal eerlang in boekvorm verschijnen.

De 35e aflevering van Over Multatuli werd op initiatief van de onvolprezen uitgever Gerke Postma op 21 oktober feestelijk gepresenteerd in Arti.

De privé-bibliotheek van Multatuli, zoals die staat tentoongesteld in het Multatuli Museum, heeft een zogenaamde eerste hulp-actie ondergaan. Het komt erop neer dat het verval van een groot deel van deze boeken is gestopt. Het wil beslist niet zeggen dat de boeken zijn gerestaureerd. Ze zijn schoongemaakt, losse onderdelen zijn vastgezet, de leren banden zijn in een dressing gezet, zodat ze niet verdrogen en scheuren. Papieren omslagen zijn, waar nodig, hersteld met behulp van zeer stevig, maar nauwelijks zichtbaar Japans papier. Het hele project heeft enkele maanden in beslag genomen en is uitgevoerd door de restauratrice Ada Teitler. De kosten voor deze actie waren hoog en geld is er nooit genoeg, dus het museum heeft een kleine inzamelingsactie georganiseerd. Mensen konden een boek ‘adopteren’ voor f 25,-. Uiteindelijk werden er 77 boeken geadopteerd door 36 bezorgde ‘adoptieouders’. Naar deze mensen gaat uiteraard onze hartelijke dank uit.

In samenwerking met de Handschriftenafdeling van de Universiteits-

[p. 84]

bibliotheek werden in oktober op een veiling van Van Gendt te Amsterdam oude notulenboeken van de Vereeniging het Multatuli Museum teruggekocht, die sedert de jaren twintig spoorloos waren. Vermoedelijk zijn ze in de privé-verzameling van een toenmalig bestuurslid terecht gekomen en op die manier bij Van Gendt beland.

In samenwerking met het literair theater Branoul werden er twee Multatuli-avonden georganiseerd in Den Haag. Op 27 september werd door het bestuurslid Philip Vermoortel Multatuli voor een publiek van enkele tientallen toehoorders ingeleid, terwijl na de pauze het verhaal van Saïdjah en Adinda werd voorgedragen door Liesbeth van der Sluis. Op 6 december werd in het kader van het Indonesië-festival een discussie-avond gehouden tussen Rudy Kousbroek en de Indonesische dichter Rendra over het belang van Multatuli voor de literatuur en de contacten tussen de Nederlanders en de voormalige rijksgenoten.

Een niet onbelangrijk feit tot slot. Vanaf 1 november 1995 is het Multatuli Museum ruimer opengesteld, namelijk behalve op dinsdag van 10.00 tot 17.00 uur ook op zaterdagmiddag en zondagmiddag van 12.00 tot 17.00 uur. We hebben de heer Matthijs Bueno de Mesquita bereid gevonden op deze beide middagen het museum te bemannen. De ruimere openstelling leidde overigens nog niet tot een explosieve toename van de bezoekersaantallen. In 1995 overschreden zelfs minder mensen de drempel van het Multatuli Museum dan het jaar daarvoor: 1052 tegen 1183 in 1994. Het aantal leden van het Genootschap bleef nagenoeg gelijk: 311 in 1994 tegen 323 in 1995.