Over Multatuli. Delen 32-33

[p. 40]

Nop Maas
Portfolio: George van Raemdonck

George van Raemdonck, zelfportret in De Notenkraker van 21 februari 1925

De Vlaming Lode Roelandt (pseudoniem van J.H. van Droogenbroeck) publiceerde herhaaldelijk over Multatuli. Ook maakte hij edities van Multatuli's werk, zowel Nederlandse als Franstalige. Zo publiceerde hij in 1944 een editie van de Havelaar. In 1947 wilde hij bij gelegenheid van de zestigste sterfdag van zijn held een geïllustreerde luxe-editie uitbrengen van dit ‘koninklijke boek’. Voor de illustraties zocht hij George van Raemdonck aan.¹ Waarschijnlijk is de door

1 In 1938 vervaardigde Van Raemdonck al een illustratie voor de door Julius Pée en Roelandt samengestelde bloemlezing Multatuli de beeldenbreker (De Mare, nr 45).

[p. 41]

Roelandt beoogde luxe-editie nooit verschenen. Weliswaar vermeldt De Mare onder nummer 238 een door Van Raemdonck geïllustreerde editie uit 1946 en onder nummer 239 een uitgave met 31 tekeningen van Van Raemdonck uit 1947, maar deze beide edities zijn onvindbaar.² Wellicht heeft De Mare deze edities opgenomen op basis van prospecti. Wat De Mare niet vermeldt is een uitgave die Roelandt in 1947 het licht deed zien in afwachting van de mogelijkheid om de vertraagde luxe-editie alsnog te publiceren: Multatuli, Batavus Droogstoppel. Met 25 tekeningen van G. van Raemdonck. In dit boekje van ongeveer 100 pagina's zijn een aantal Droogstoppel-fragmenten opgenomen, het verhaal van Saïdjah en Adinda en de opdracht aan de koning. Bij de fragmenten zijn de daarbij horende illustraties van Van Raemdonck afgedrukt. Achterin zijn in een aanhangsel nog twaalf andere illustraties voor de luxe-uitgave opgenomen. Batavus Droogstoppel verscheen in een ‘beperkte luxe-uitgaaf van 550 exemplaren:

-	25 ex. op Lompenpapier Pont de Warche, genummerd van 1 tot 25 (1000 fr).
-	25 ex. op La Hulpe, genummerd van 26 tot 50 (400 fr)
-	500 ex. op Vergé, genummerd van 51 tot 550 (100 fr).

De schilder en tekenaar George van Raemdonck werd in 1888 in Antwerpen geboren. In 1914 vluchtte hij met vele andere Vlamingen naar Nederland. Hij zou in de volgende jaren een beroemd karikatuurtekenaar worden, eerst in De Amsterdammer, later in De Notenkraker. Het bekendst is hij ongetwijfeld gebleven als tekenaar bij het werk van A.M. de Jong. Samen creëerden zij de legendarische strip Bulletje en Bonestaak. Behalve werk van A.M. de Jong en anderen illustreerde hij ook Droomkoninkje en Vuurvlindertje van Herman Heijermans.

Van Raemdoncks anekdotische en tot in details verzorgde tekeningen maken op het eerste gezicht wellicht een wat onschadelijke indruk, maar dat laat onverlet dat ze een revolutionaire geest ademen. Van Raemdonck was een opvliegend persoon met het hart op de goede plaats: ‘Zijn haten kwam voort uit het zien der wantoestanden onzer samenleving. Liever was hij communist geweest, maar hij vond dat de socialisten praktischer en direkter waren in hun doelstellingen.’³

De illustraties van Van Raemdonck bij Max Havelaar verraden duidelijk de karikatuurtekenaar. De Nederlandse Maagd wordt bij hem een lelijke matrone die met de bijbel en zwaard slechts haar geldzak verdedigt. Van Raemdonck is

2 De edities worden ook niet vermeld in Brinkman en in de Belgische Bibliographie.

3 Karel de Decker, Georges van Raemdonck. Ambassadeur van de Vlaamse spotprentkunst in Nederland. Nummer 161 (mei 1973) van de Vlaamse Toeristische Bibliotheek, p. 10.

[p. 42]

zijn element als hij Droogstoppel kan portretteren of de zedelijkheidsapostelen kan kritiseren door een kind te laten drinken aan een borst met vijgeblad. De minst interessante tekeningen zijn de portretten van inlanders. Daarin kon hij kennelijk niets extra's kwijt.

In dit portfolio wordt een keuze afgedrukt uit Van Raemdoncks illustraties bij de Havelaar.

[p. 43]

Batavus Droogstoppel

[p. 44]

De ontmoeting van Droogstoppel en Sjaalman: ‘Beste Droogstoppel, zeide hij, ik heb u iets te vragen’

[p. 45]

Naar aanleiding van het avondje bij de Rosemeijers: ‘Een kind, dat aan de borst van de moeder ligt’.

[p. 46]

Recht tot klagen heeft hij dus niet.

[p. 47]

Naar aanleiding van de preek van Wawelaar: ‘Door 't verkeer met Nederlandse soldaten en matrozen te worden opgeleid tot het Godsrijk’.

[p. 48]

De Heer zei: ‘Ziedaar dertig millioen ter beloning van uw geloof’.

De apathische slaperigheid

[p. 49]

‘...En vond het lijk van Adinda’

[p. 50]

De Nederlandse maagd I

[p. 51]

De Nederlandse maagd II

[p. 52]

De Nederlandse maagd III