Over Multatuli. Delen 32-33

[p. 69]

Jos van Waterschoot
Kroniek

Vooraf leek 1993 niet zo'n belangrijk Multatuli-jaar te worden. Er waren geen belangrijke congressen en/of symposia aangekondigd en ook geen tentoonstellingen buiten het Multatuli Museum. Desalniettemin ging het er in dit jaar naar uitzien dat Dekkers oproep: ‘Vooruit naar Krakau!’ eindelijk gehonoreerd gaat worden. In de vorige kroniek werd aangekondigd dat de Duits/Zwitserse uitgeverij Bruckner & Thünker bezig was met de vertaling van Max Havelaar en Minnebrieven. Inmiddels zijn deze vertalingen verschenen en verovert Multatuli Duitsland. Als dan volgend jaar de Poolse vertaling van Max Havelaar door Jerzy Koch verschijnt, is Krakau bereikt!

In maart werd de vertaling van Max Havelaar in het Zwitserse Schaffhausen aan de pers gepresenteerd. Schrijver dezes stelde Multatuli in een lezing aan het publiek voor. De vertaalster, Martina den Hertog-Vogt, las enkele fragmenten uit het boek voor. Pers en publiek reageerden enthousiast. De eerste druk van 2500 exemplaren is uitverkocht en een tweede druk is verschenen. In oktober verscheen vervolgens de vertaling van Minnebrieven. De uitgevers presenteerden het boek op de Frankfurter Buchmesse, waar in de stand van de uitgever een kleine expositie was ingericht. De schrijvende pers, maar vooral radio en televisie toonden veel belangstelling. Het feit dat Nederland themaland op de Buchmesse was, heeft daarbij zeker een rol gespeeld. Kort vóór de Buchmesse maakte de Hessische Rundfunk opnamen in Amsterdam en in het Multatuli Museum voor een half uur durende documentaire over Multatuli die in oktober werd uitgezonden.

Ook de BRT maakte televisie-opnamen in het Museum voor het programma ‘Het verhaal van een taal’. Op 5 november werd de eerste aflevering van deze vierdelige reeks uitgezonden met daarin een fragment over Multatuli als taalvernieuwer.

In Frankfurt werd het contact hersteld met het Internationale Multatuli Gesellschaft. Het Nederlandse genootschap is met het internationale in onderhandeling over toekomstige samenwerking. Er is een symposium geweest in het sterfhuis in Nieder-Ingelheim op 18 en 19 februari 1994.

In 1993 publiceerde het Internationale Multatuli Gesellschaft Band I van de Mitteilungen der Internationalen Multatuli-Gesellschaft Ingelheim onder de titel Kolonialismus und Literatur. De door Bernd Schenk geredigeerde bundel bevat o.a. bijdragen van Erwin Leibfried (‘Wozu noch Multatuli? Zur aktualität des Holländers heute’), Ingrid Wessel (‘Niederländische Kolonialpolitik in

[p. 70]

Indonesien im 19. Jahrhundert’ en ‘Das Kulturanbausystem auf Java von 1830 bis 1870’) en Rüdiger Siebert (‘Multatuli-Spurensuche in West-Java’). De uitgave telt 112 blz. en kost DM 10,- (ISBN 3 923915 27 6).

Het bezoekersaantal van het Multatuli Museum is in 1993 weer gegroeid en heeft met 1083 bezoekers het record van 1987 (1059) ruimschoots overtroffen. In het museum was de tentoonstelling ‘Douwes Dekkers dagelijkse dingen’ ingericht. De tentoonstelling gaf een impressie van Dekkers woningen in Rambach, Wiesbaden en Ingelheim (aan de hand van tekeningen van Carel Vosmaer), maar ook werd aandacht geschonken aan de hond Max, de kanarie Van Speijk en de spelletjes die Dekker speelde. Een topstuk in de expositie was natuurlijk de haarlok van Dekker die in het bezit is van het museum.

Voor de tentoonstellingsruimte werd een biografisch bord vervaardigd door Simone Witte en Astrid Kelderman, twee stagiaires van de hogeschool Rijn-Delfland te Den Haag. Het bord vertelt in het kort wie Dekker was en wat hij schreef. Het is de bedoeling een tweede versie van dit bord als reizende tentoonstelling beschikbaar te stellen aan openbare bibliotheken. Hieromtrent is contact gelegd met het Nederland Bibliotheek en Lectuur Centrum.

De boeken van Multatuli en zijn globe zijn onderzocht door restaurateurs. Voor de restauratie van deze objecten is f 42.000 nodig. Museum en genootschap zijn naarstig op zoek naar fondsen voor deze herstelwerkzaamheden.

Het Multatuli Genootschap telde eind 1993 319 leden, vier meer dan het jaar daarvoor.

Twee lezingen over Multatuli moeten vermeld worden. In januari sprak A.M. Böhm, penningmeester van het genootschap, in het Vakbondsmuseum te Amsterdam over Multatuli en het socialisme. In november verhandelde Jerzy Koch in het NIAS te Wassenaar over ‘Het Polen van de eeuwwisseling in de spiegel van de vertalingen van Multatuli. Uit de theorie en de praktijk van het receptie-onderzoek’.

Nog juist in 1993 verscheen deel 23 van het Volledig werk van Multatuli bij uitgeverij G.A. van Oorschot. Met nog een deel tekst en een registerdeel in het verschiet nadert deze indrukwekkende reeks zijn voltooiing.

Andere voor de Multatuli-studie belangrijke uitgaven waren de studie van C. Fasseur De indologen, ambtenaren voor de Oost 1825-1950 verschenen bij uitgeverij Bert Bakker te Amsterdam. Fasseur schetst hierin een beeld van honderd jaar Indisch ambtenarenonderwijs. Belangrijker nog i.v.m. de kennis van Multatuli is het proefschrift van Liesbeth Dolk, Twee zielen, twee gedachten, tijdschriften en intellectuelen op Java (1900-1957), dat verscheen bij KITLV Uitgeverij te Leiden. In het eerste hoofdstuk van dit boek wordt beschreven wat in de perio-

[p. 71]

de 1900-1942 de betekenis was van Max Havelaar voor Indonesische intellectuelen: welke invloed het boek op hen had en hoe daar van Nederlandse kant op werd gereageerd.