Over Multatuli. Delen 30-31

[p. 44]

Jos van Waterschoot
Kroniek 1992

De belangrijkste gebeurtenis van het afgelopen jaar was, wat Multatuli aangaat, natuurlijk het verschijnen van de historisch-kritische editie van de Max Havelaar, bezorgd door Annemarie Kets-Vree. De redacteuren van Over Multatuli interviewden mevrouw Kets-Vree hierover in het vorige nummer, 29, en maakten deze aflevering van het tijdschrift meteen tot een special over het beroemdste boek uit de Nederlandse literatuur. Reader's Digest deed daar nog een schepje bovenop door in haar 's Werelds meest geliefde boeken-reeks voor het eerst een Max Havelaar uit te geven die alle illustraties bevat van J.C. Rappard die het Multatuli Museum bezit.

De Zwitsers/Duitse uitgeverij Bruckner & Thünker is begonnen met het uitgeven van de Max Havelaar en de Minnebrieven in een nieuwe vertaling. Deze wordt verzorgd door Martina den Hertog-Vogt, vaste vertaalster van onder meer Harry Mulisch. Weliswaar zijn deze boeken nog niet verschenen (in het voorjaar van 1993 verwachten men dat de Havelaar verschijnt), maar het Multatuli Museum heeft al intensief zijn medewerking verleend. Tevens was de conservator aanwezig in de stand van Bruckner & Thünker op de Frankfurter Buchmesse ten einde het Duitse publiek te informeren over Multatuli, zijn werk en uiteraard het bestaan van het Museum.

Dat bestaan begint in Nederland goed bekend te raken. Dit jaar wordt de magische grens van 1000 bezoekers zeker overschreden. Tot nu toe is dat slecht eenmaal gebeurd in de geschiedenis van het Museum en dat was in 1987, het Multatuli-jaar, met 1059 bezoekers. De tentoonstelling zal daar dit jaar zeker een rol in hebben gespeeld. Die ging, naar aanleiding van de historisch-kritische Havelaar-editie, over het ontstaan van het boek. Met enkele cruciale brieven uit 1859 en vijf pagina's uit het handschrift had het Museum een toch wel spectaculaire expositie. Het publiek heeft dan ook unaniem enthousiast gereageerd en zich vergaapt aan het door Van Lennep bekladde net-handschrift van het boek. Het Multatuli Genootschap is daartegenover met enkele afvallers kleiner geworden. Telde het genootschap vorig jaar nog 318 leden, dit jaar zijn er nog 315 over.

Het Multatuli Museum heeft dit jaar medewerking verleend aan een aantal radioprogramma's. De belangrijkste is wel de uitzending van de Hessische Rundfunk uit Duitsland. Deze zender maakte, in de figuur van dr. Greven, een drie kwartier durend programma over Multatuli en de Max Havelaar, dit naar aanleiding van de te verschijnen nieuwe Duitse vertaling.

[p. 45]

Het Museum heeft ook weer een oude traditie opgepakt, namelijk het uitgeven van publikaties in eigen beheer. Het afgelopen jaar verschenen de eerste twee delen van de Catalogus van het Multatuli Museum, te weten deel 1 De bibliotheek van Multatuli en deel 2 Brochures uit het bezit van het Museum. Het ligt in de bedoeling dat er nog enkele delen toegevoegd worden in de komende jaren. Momenteel wordt de fotocollectie beschreven met behulp van de computer. Het zou een mooie gedachte zijn hier een geïllustreerde catalogus van te maken, maar dan zijn er wel fondsen van buiten het museum nodig. Er bestaat overigens behoorlijk wat belangstelling in het land voor onze catalogi. Enkele universiteiten, maar ook anderssoortige organisaties en een aantal boekhandelaren hebben een abonnement genomen op de reeks.

De jaarvergadering van het Multatuli-Genootschap had dit jaar wederom plaats in de Kosmos. A. Alberts, schrijver van het boekenweekessay van dit jaar en bekend oud-koloniaal ambtenaar, deed een boekje open over Multatuli als ambtenaar. Zijn lezing was boeiend en eiste alle aandacht van de welwillende luisteraars op.

De Landelijke Vereniging voor Neerlandici organiseerde dit jaar een Multatulidag, dit ook weer naar aanleiding van de historisch-kritische editie van de Max Havelaar. De helaas wat matig bezochte dag leverde een drietal erg leuke lezingen op van de Genootschaps-bestuursleden mevrouw Kets-Vree en de heren Van den Bergh en Oversteegen. De enthousiaste Neerlandici bezochten op deze dag uiteraard ook het Museum.

Het iheu (International Humanist and Ethical Union) organiseerde een internationaal congres ter gelegenheid van zijn veertigste verjaardag. Een van de workshops die op dat congres werden gegeven had als thema: Multatuli's theorie ën over educatie. Multatuli-Genootschapsvoorzitter professor J.J. Oversteegen en professor Hans van den Bergh gaven een lezing ten beste over dit onderwerp. De filosoof Wim van Dooren wijdde zijn lezing aan Multatuli als filosoof. Na de drie lezingen volgde een paneldiscussie. Resultaat van deze interessante middag was dat men binnen het iheu onderzoekt of er geld kan worden vrijgemaakt om de Ideën van Multatuli compleet in het Engels te laten vertalen.

Het Multatuli Museum werkte dit jaar wederom mee met activiteiten van de Stichting Max Havelaar, de sympathieke koffiebranders. In Amsterdam werd de jaarvergadering opgesierd met de buste van de Italiaanse beeldhouwer Ersanilli die normaal gesproken staat tentoon gesteld in het Multatuli Museum en in Brussel werd een publiciteitscampagneweek afgesloten met medewerking van het Museum. In het cultureel centrum van Strombeek-Bever, een voorstad van Brussel, werd een tentoonstelling ingericht en sprak onder meer het Genootschapsbestuurslid Philip Vermoortel een gloedvolle rede uit. Ook werd buiten de deur van Musaeum meegewerkt aan de landelijke dag voor leeskring-

[p. 46]

leiders in Leusden, waar een kleine honderd enthousiaste lezeressen, van de nodige informatie over het Multatuli Museum en Genootschap werden voorzien.

Hoewel ‘Het land van Insulinde’ het thema was van de boekenweek verscheen er dit jaar verder weinig van of over Multatuli in druk. In september verscheen bij Verlag Verena Franke in München een schitterend uitgevoerde bloemlezing van Multatuli met de titel Multatuli, Auswahl aus seinen Schriften. De teksten die gebruikt zijn stammen alle uit de vertalingen van Wilhelm Spohr. Aan het eind van het jaar verscheen ook nog een nieuwe druk van Minnebrieven bij Uitgeverij L.J. Veen. Het is een fotografische herdruk van de eerste druk. Behalve met de door Multatuli beoogde onrustige typografie brengt deze editie de lezer ook in aanraking met een nawoord en uitgebreide annotatie van de hand van Nop Maas.

Tot besluit de mooiste aanwinst dit jaar. Dat was een brief van de hand van Mimi Douwes Dekker. Hij dateert van 19 maart 1887 en Mimi beschrijft hierin uitgebreid de laatste dagen van Multatuli aan D.R. Mansholt, goede vriend van de Douwes Dekkers. De brief is vooralsnog in bruikleen afgestaan door een particulier.