Over Multatuli. Delen 18-19

[p. 17]

Frans Lopulalan
De plaats die hem rechtens toekomt

Op de HBS hadden we het leerboek ‘Grondleggers van de Nederlandse Literatuur’. In dat boek een plaatje van de kop van Multatuli. Die kop deed me steeds denken aan de massage-olie van vroeger: Sloans Balsem. Op 't etiket datzelfde haar, die weelderige knevel en die licht uitpuilende ogen die je inderdaad kreeg als je onoordeelkundig met de olie omsprong. Mijn vader smeerde met dat gemeen bijtend goedje mijn rug in als ik 's zondagmorgens een acute griepaanval voorwendde met het oog op 't verplichte kerkbezoek.

Mijn moeder, altijd geneigd om moederlijke zachtheid tot een minimum te beperken, vond Sloans Balsem ook wel handig als ik klaagde over kiespijn of over een gebutste knie. De zere plekken werden ermee besprenkeld en als dat de pijn alleen maar verergerde dan heette het, aldus mijn moeder, dat de Duivel vocht om te mogen blijven.

Dientengevolge heb ik nooit iets van Multatuli gelezen, want steeds als die kop in 't boek opdook dacht ik aan Sloans Balsem en aan de Duivel en dan bladerde ik gauw verder.

Na de HBS is 't er ook nooit van gekomen, want wie uit vrije wil boeken leest die vroeger door de autoritaire leraar Nederlands op de literatuurlijst werden geplaatst, die is niet goed snik. Dat zijn veelal jongens die met gymnastiek uit de ringen vielen en niet de bromfiets hadden die bij het meisjespubliek in de smaak viel. In mijn tijd maakte men furore met het merk Puch. In 't uiterste geval kon men zich ook op een Tomos vertonen maar dan was het zaak over een 5-versnellingsbak te beschikken.

Nee, de naam M. heeft bij mij altijd tot een onverschillig schouderophalen geleid. Zelfs Wolkers, nou en die kan 't toch weten, geeft hoog op over Multatuli. In een interview met Theun de Winter^* zei Wolkers dat zijn eigen schrijversnaam ook wel ‘M’ had kunnen zijn. Wat wil namelijk het geval? Multatuli, dat schijnt zoiets te betekenen als hij-die-veel-gedragen-heeft. Ja, dat dankt je de koekoek, pathetisch is voor deze vertoning nog een veel te mooie kwalificatie. Mijn eigen Oom Manu, die heeft pas veel gedragen. Die was sjouwer in de haven van Makassar en hij werd op zijn 55ste vanwege versleten nekwervels als arbeidskracht afgedankt.

Multatuli! Zonde van die klanktraktatie Eduard Douwes Dekker. Wie dié naam hoort spoedt zich vanzelf naar de boekwinkel om iedere snipper papier, door de schrijver bekriebeld, tot zijn eigendom te maken.

* Het interview staat integraal afgedrukt in de 26ste (jubileum-)druk van ‘Terug naar Oegstgeest’, Meulenhoff, september 1985.

[p. 18]

De naam M. roept nu bij mij alleen nog maar beelden op van een gouden kalf, door menigeen aanbeden die het koloniale tijdperk door pseudoerudiet gezwets van een liberaal humaan tintje wil voorzien. Het soort labbekakkers dat ik ooit mocht ontmoeten bij de opnames van een radioprogramma van de TROS, dat de microfoon ondersnottert met dubieuze heimwee naar Batavia en de eerste heuse Jazzband op een Gouvernementsfeest. Daar zat godbetert ook nog een man tussen die zich aan mij voorstelde als de kapitein van de Kota Inten. Onder zijn gezag zijn mijn ouders naar Nederland verscheept. De man had de onsterfelijke flater begaan de Molukse vrouwen na het passeren van de Golf van Biskaje opdracht te geven hun traditionele sarongs te verruilen voor trainingsbroeken. Dat mijn vader hem niet in de Atlantische Oceaan heeft verdronken kan mogelijkerwijs op het bestaan van God duiden.

Nee, Multatuli is in mijn ogen porno voor post-koloniale onaneerders die onder de ejaculatie hijgend stamelen dat Indië wel zó mooi was dat 't in de Jappenkampen beter toeven was dan in Auschwitz.

Wat mij betreft geven we Douwes Dekker de plaats die hem rechtens toekomt, namelijk naast Rob Nieuwenhuizen. Op de uitgeversbeurs in 't Amsterdamse Paradiso werd ik aangeklampt door een dame die beweerde Indonesië-kenner te zijn, wat dat ook moge zijn. ‘U heeft natuurlijk ook Rob Nieuwenhuizen gelezen’, zei ze, ‘want die weet alles van Ons Indië’. Ik was zo dom ruiterlijk te bekennen dat zulks niet het geval was waarop ze me uitmaakte voor ongeletterde pummel.