Logo DBNL
Over Multatuli. Delen 16-17 (1986)

Over Multatuli. Delen 16-17

(1986)– [tijdschrift] Over Multatuli–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Hidde R.J. van der Veen
Uit het kasboek van D'Ablaing

In het bureau van Multatuli, dat jarenlang in de Amsterdamse universiteitsbibliotheek gestaan heeft en sinds 1975 in het Multatuli-Museum te vinden is, werd enige tijd geleden het kasboek van zijn uitgever R.C. d'Ablaing van Giessenburg teruggevonden; het had gepubliceerd moeten worden in de delen X en XI van de Volledige Werken (V.W.). Er bestaat één kleine aanwijzing van het bestaan van het kasboek: Spigt noemt het in noot 32 van zijn artikel ‘De ballingschap van Multatuli 1865-1868’1..

Het kasboek kan nader licht werpen op de kwestie van de zakelijke verwijdering tussen Multatuli en D'Ablaing, een verwijdering die later een diepgaande persoonlijke scheiding zou worden. Voordat ik overga tot publicatie van het kasboek, althans van die delen die betrekking hebben op Multatuli zelf, volgt eerst een schets van de ontwikkelingen die leidden tot de breuk tussen D'Ablaing en Multatuli. Waar dat nodig is, worden gegevens uit het kasboek in verband gebracht met deze ontwikkelingen.

 

Multatuli's kontakten met uitgevers zijn nooit zonder problemen geweest. Misschien moeten we een uitzondering maken voor zijn laatste uitgever, G.L. Funke, maar zeker geldt deze constatering voor de uitgevers die voor 1870 zijn werk uitgaven2..

Bekend zijn de problemen rond de uitgave van de Max Havelaar, die Van Lennep bij zijn eigen uitgever De Ruyter plaatste. Bij de Amsterdamse uitgever F.C. Günst vertrok Multatuli met achterlating van een schuld van vijfhonderd gulgen. Hij had gehoopt dat bedrag met de uitgave van Minnebrieven te kunnen terugverdienen.

Uitermate moeizaam verliep de uitgave van de derde bundel Ideën. Het was Funke die de voltooide bundel uitgaf, nadat de oorspronkelijke uitgever, Van Helden, in de loop van de verschijning van de afzonderlijke afleveringen failliet gegaan was. Toch verbrak Multatuli nooit het kontakt met Van Helden, die genoeg aanleiding tot animositeit gegeven had, al was het alleen maar omdat hij de talloze brieven van Multatuli vergat te beantwoorden.

 

Iemand aan wie Multatuli in latere jaren blijvend met tegenzin terugdacht, was de uitgever die zonder overdrijving de belangrijkste uit de beginperiode genoemd kan worden: R.C. d'Ablaing van Giessenburg, die handelde onder de naam R.C. Meijer. Multatuli woonde van juli 1864 tot januari 1866 bij hem in, boven zijn winkel in de Kalverstraat. D'Ablaing verzorgde voor Multatuli correspondentie, betaalde rekeningen en zette hem keer op keer aan tot

schrijven, kortom hij was gedurende enige tijd een soort secretaris voor de op dat moment de facto alleenstaande schrijver.

De periode-D'Ablaing markeert Multatuli's ontwikkeling van ex-assistentresident, wachtend op eerherstel, tot begenadigd en (zij het in beperkte kring) populair auteur, die weet dat hij van de pen zal moeten leven.

Hiermee is het belang van D'Ablaing op welhaast de kortst mogelijke wijze geschetst. Dat belang is pas echt duidelijk geworden sinds de verschijning van de delen X en XI van de Volledige Werken. Daarvoor moest men zich bij het bepalen van de rol van D'Ablaing behelpen met getuigenissen van Multatuli zelf of met de publicatie van Meersmans over D'Ablaing3.. Het is niet verwonderlijk dat deze eenzijdige (Multatuli) en onvolledige en slordige (Meersmans) bronnen een vertekend beeld van D'Ablaing opleverden. In de Multatuli-literatuur kon D'Ablaing tot voor kort dan ook op weinig waardering rekenen.

Tristan Haan heeft in zijn biografie van D'Ablaing4. op diens belang voor de vrijdenkersbeweging gewezen. Over de verhouding Multatuli-D'Ablaing merkt hij op: ‘De verbittering waarmee zij uit elkander gingen, in opperste geldnood aan weerszijden, heeft het uitzicht op de intieme verstandhouding en de gemeenschappelijke verwachtingen enigszins verduisterd’5.. Daarmee is een belangrijk uitgangspunt voor verder onderzoek geformuleerd.

Als Haan in zijn genoemde publicatie opmerkt dat er nog een terrein braak ligt voor onderzoek inzake de verhouding Multatuli-D'Ablaing, dan wijst hij op een uitermate interessant probleem, maar ook op een probleem dat moeilijk opgelost kan worden. Immers, de ‘intieme verstandhouding’ waarvan hij spreekt is tevens een verstandhouding van huisgenoten en huisgenoten zullen slechts bij uitzondering kontakten schriftelijk onderhouden. Doen zij dat wel, dan is er veelal geen sprake meer van een intieme verstandhouding.

Wat aan schriftelijk materiaal is overgeleverd betreft meestal zakelijke beslommeringen en als we de uitdaging van Haan aannemen, dan geldt het begin van het onderzoek de zakelijke kant van hun samenwerking. Het is juist die zakelijke kant die de meeste schrijvers over deze materie als oorzaak van de scheiding tussen Multatuli en D'Ablaing hebben aangewezen.

Eliminering van dit misverstand schept misschien ruimte om de werkelijke oorzaken van hun uiteengaan te ontdekken. O.m. op grond van gegevens uit het kasboek kan aangetoond worden dat D'Ablaing Multatuli in financieel opzicht niet tekort heeft gedaan. Het is de vraag of Multatuli zich daarvan ten volle bewust is geweest. Het staat evenwel vast dat de oorzaken van de zo diepgaande breuk dieper gezocht moeten worden.

 

R.C. d'Ablaing van Giessenburg wordt als Rudolf Carel Meijer op 25 april 1826 in Amsterdam geboren. Hij begeeft zich, na een aantal betrekkingen in Nederland en Indië gehad te hebben, in 1850 in de uitgeverswereld. Samen met de Amsterdamse uitgever Stemvers richt hij in 1852 het blad ‘De Verzamelaar’ op. Het blad gaat na één aflevering weer ter ziele.

Ook als boekhandelaar is D'Ablaing aktief: hij richt de Librairie Etrangère

op en maakt zich in 1853 los van Stemvers. Vanaf die tijd woont hij op de Vijgendam, de tegenwoordige Dam. Tot juli 1864 is op dat adres ook zijn boekhandel gevestigd.

D'Ablaing is lid van de onafhankelijke vrijmetselaarsloge ‘Post Nubila Lux’. Daarin gaat hij om met een andere uitgever van Multatuli, F.C. Günst. Via deze loge zal hij kennis gemaakt hebben met Multatuli. Samen met enkele leden van de loge richt D'Ablaing de vereniging De Dageraad op en bovendien het tijdschrift met die naam. Vanaf de oprichting van de vereniging is hij voorzitter. Hij blijft dat tot 1865.

Nadat hij op 22 maart 1861 de naam van zijn vader, D'Ablaing van Giessenburg, is gaan dragen, trouwt hij op 18 april 1861 met Josephina Maria Lu-ken. Zijn uitgeverij zet hij voort onder zijn oude naam, R.C. Meijer. In hetzelfde jaar geeft hij voor het eerst een werk van Multatuli uit: Over Vrijen Arbeid in Nederlandsch Indië en de tegenwoordige Koloniale Agitatie. In de jaren tot 1866 volgen nog: de eerste bundel Ideën; het toneelstuk De Daarboven; het kleine werkje De zegen Gods door Waterloo en een aantal herdrukken: Verspreide stukken; Herdrukken; een Bloemlezing en de herdruk van Minnebrieven. D'Ablaing laatste uitgave van Multatuli is de tweede bundel Ideën.

D'Ablaing was, niet in het minst om zijn uitgeversaktiviteiten, een befaamd man in vrijdenkerskringen. Zijn boekhandel fungeerde als een soort ontmoetingsplaats voor vrijdenkers. Zijn fonds bevatte behalve werk van Multatuli, ook werk van Voltaire en Hugo. Eén van de belangrijkste werken die hij uitgaf was Le testament de Curé Meslier, een anti-godsdienstig geschrift van de Franse priester Jean Meslier. Hij was de eerste die het integraal uitgaf en de uitgave, die dateert van 1864, bevat een voorwoord van de hand van D'Ablaing zelf. Van de Nederlandse schrijvers die D'Ablaing uitgaf springt Van der Tuuk in het oog. De Indiëkenner Van der Tuuk was immers in veel opzichten een tegenpool van Multatuli.

 

Aan het definitief verbreken van het kontakt met D'Ablaing in 1866 ging één van de meest turbulente perioden uit het leven van Multatuli vooraf. In oktober 1864 sprak Multatuli tijdens het congres van de ‘Association Internationale pour le progrès des sciences sociales’. Het succes van de aldaar voorgelezen fragmenten van de Franse vertaling van de Max Havelaar deed hem besluiten naar Parijs af te reizen om die vertaling aan de man te brengen.

In Parijs, waar hij overigens weinig succes boekte, ontstond bij Multatuli het plan om een dagblad te stichten. De financiering daarvan moest mogelijk gemaakt worden door de verkoop van zijn portret. D'Ablaing, die vanuit Amsterdam het idee van een dagblad het eerst opperde, verwachtte ten onrechte de afschaffing van het dagbladzegel, de heffing die de uitgave van een dagblad een kostbaar avontuur maakte.

Al deze aktiviteiten van Multatuli hadden nogal wat financiële konsekwenties, ook voor D'Ablaing. De tweede bundel Ideën, die in 1863 had moeten

verschijnen, zou pas in januari 1866 voltooid worden. Dat betekende dat D'Ablaing pas in 1867 inkomsten van deze bundel kon verwachten. Ernstiger waren de financiële konsekwenties voor Multatuli zelf. Om dat duidelijk te maken keren wij terug naar begin oktober 1864, naar het moment waarop Multatuli uit Amsterdam vertrekt.

 

Op weg naar Parijs doet hij eerst Brussel aan, waar Tine woont. Hij moet daar eerst een acceptatie betalen. Omdat hij geen geld heeft schrijft Multatuli D'Ablaing een brief met het verzoek een wissel op hem te mogen trekken bij de firma Lacroix-Verboeckhoven, D'Ablaings Brusselse leverancier van Franse vrijdenkersliteratuur. D'Ablaing staat dat node toe, de wissel is op 8 oktober 1864 getekend. Er ontstaan over deze wissel (Fr. 500) nog moeilijkheden, omdat hij verkeerd is opgesteld, Tine moet plotseling voor het bedrag opdraaien, maar weet iemand te vinden die het haar kan voorschieten. Op 11 oktober is de zaak geregeld, buiten medeweten van Multatuli zelf, die al naar Parijs vertrokken is. De wissel is gesteld op drie maanden en zal dus op 8 januari 1865 vervallen.

De verkoop van de vertaling van de Max Havelaar, de ‘dekking’ voor het bedrag van de wissel, mislukt en platzak vinden we Multatuli op 23 november terug in Brussel. Hij laat daar door César Mitkiewicz het portret maken dat hem een half jaar later bijna noodlottig zal zijn. De rekening betaalt hij met een wissel, opnieuw één van Fr. 500.

Op 17 december 1864 is Multatuli terug in Amsterdam. Aanvankelijk was hij van plan in Brussel te blijven en daar de tweede bundel Ideën te voltooien. Dat hij op dat besluit terugkomt zal samengehangen hebben met de opvoering van De Bruid Daarboven. Tijdens zijn buitenlands verblijf was besloten het toneelstuk vervroegd uit te geven - het was bedoeld als opening van de derde bundel Ideën - om snel wat geld binnen te krijgen. Multatuli's nicht Sietske Abrahamsz maakte het stuk persklaar.

Na terugkomst in Amsterdam gaat Multatuli werken aan de voltooiing van de tweede bundel Ideën. Hij heeft D'Ablaing gevraagd hem in het vervolg een voorschot van f 25 te geven voor ieder geleverd vel (van zestien bladzijden). Daarmee is het begin van de zakelijke scheiding een feit. Immers, Multatuli en D'Ablaing gaven de eerste bundel Ideën en Over Vrijen Arbeid voor gezamenlijke rekening uit. Tot dan toe had Multatuli alle zakelijke risico's met D'Ablaing gedeeld. Nu staat D'Ablaing voor de opgave een krediet voor Multatuli te financieren. In de laatste dagen van 1864 en de eerste van 1865 probeert hij her en der geld te lenen. D'Ablaing maakt diverse schattingen van de benodigde bedragen. Alle gaan ervan uit dat in 1865 zowel de tweede als de derde bundel Ideën zullen verschijnen.

Tussen 7 en 10 januari 1865 wordt een andere overeenkomst gesloten. Voorzover deze uit de gevoerde correspondentie is te reconstrueren, komt ze op het volgende neer: D'Ablaing koopt voor f 1200 Multatuli's aandeel in de rechten van de door hem uitgegeven werken. Omdat ze voor gezamenlijke re-

kening uitgegeven zijn, bezit D'Ablaing al de helft van die rechten. Multatuli staat voor f 600 bij zijn uitgever in het krijt, daarom moet D'Ablaing hem nog f 600 geven. Bovendien wordt een bedrag gereserveerd voor de nog te verschijnen vellen van de tweede bundel Ideën. De prijs per vel is f 40, er moeten nog tien vellen verschijnen, dus in totaal betaalt D'Ablaing f 1000.

Het lijkt erop dat deze regeling in de loop van januari 1865 vervangen is door een andere. In een brief aan de voormalige minister van Koloniën en oud-G.-G. Rochussen, die ook in de uitgave van de Max Havelaar een rol had gespeeld, en van wie hij blijkbaar enige sympathie voor Multatuli verwachtte, beschrijft D'Ablaing een andere gang van zaken: Multatuli krijgt voor de tweede bundel Ideën f 40 per vel, ook voor de vellen die al verschenen zijn. Omdat er 26 vellen zullen verschijnen, moet D'Ablaing uiteindelijk 26 x f 40 = f 1040 betalen. In ruil voor Multatuli's schulden heeft D'Ablaing inmiddels de rechten Ideën I, Over Vrijen Arbeid en De Bruid Daarboven overgenomen. Omdat op dat moment éénentwintig vellen van Ideën II geleverd zijn, krijgt Muhatuh f 840 ineens en f 200 bij aflevering van de laatste vellen. De afrekening met de boekhandel vindt op haar vroegst plaats in mei 1866, dus D'Ablaing zoekt nog steeds naar iemand die hem dat geld kan lenen.

Gegevens uit het kasboek bevestigen deze gang van zaken, die uit de in de Volledige Werken gepubliceerde correspondentie te reconstrueren is voorzover het de overdracht van de kopijrechten betreft. Verder blijkt dat de waarde van het kopijrecht niet staat tegenover gemaakte schulden. Multatuli heeft de opbrengst van het kopijrecht gebruikt om in de loop van 1865 geld bij D'Ablaing op te nemen.

De reden van wijziging van de overeenkomst, half januari, is geweest dat Multatuli de wissel van de firma Lacroix-Verboeckhoven moest betalen.

In het kasboek is de betaling van de wissel op 13 januari geboekt, D'Ablaing betaalde f 236,25. Bovendien werd op 1 januari een wissel van L'Office du Publicité à f 35,72 betaald. In deze brusselse boekhandel kocht Tine boeken op rekening. Aangezien de rechten op de eerste bundel Ideën en Over Vrijen Arbeid in januari 1865 op de debetzijde van de rekening-courant met Muhatuh zijn geboekt voor f 275 is het aannemelijk dat D'Ablaing Multatuli het geld heeft voorgeschoten in ruil voor het restant van de rechten op het genoemde werk.

In deze versie blijven de rechten op De Bruid Daarboven buiten beschouwing. Die rechten en de rechten op de tweede bundel Ideën zijn weliswaar ook geboekt, maar staan tegenover bedragen die Multatuli later opneemt. Dit alles betekent dat Multatuli in totaal f 1476,46 ½ verdiend heeft aan de uitgave van Ideën I en Over Vrijen Arbeid6.. Onder de nieuwe regeling, f 40 per vel, zou hij (34 × f 40 =) f 1360 voor deze twee werken gekregen hebben.

 

Behalve deze lezing is er ook die van Multatuli zelf. Hij legt die op 18 februari 1865 vast in een brief aan Tine en Mimi, die op dat moment beiden in Brussel zijn. Zijn verhaal komt erop neer dat D'Ablaing hem twee dagen eerder de

rechten, als het ware voor een schotel linzenmoes, f 300, ‘in een ogenblik van verlegenheid’ afhandig gemaakt heeft. Op de achttiende zal er in Brussel namelijk een wissel van Fr. 700 vervallen en Multatuli moet aan het geld komen om Tine in de gelegenheid te stellen deze te betalen. Als hij de deur uitstapt - hij woont nog bij D'Ablaing - om ergens geld te leen te krijgen, roept D'Ablaing hem toe al voor het geld gezorgd te hebben. ‘...Ik voelde terstond wat het was! Duurder geld heb ik nooit ontvangen’7.. Inderdaad staat op 16 februari een bedrag van f 300 geboekt, maar dan is het recht op de uitgaven van Multatuli al ruim een maand in handen van D'Ablaing.

 

Het staat vast dat Multatuli meer dan f 300 heeft ontvangen. Hoe D'Ablaing die bedragen heeft kunnen financieren is onduidelijk. Vermoedelijk heeft Stuiveling het bij het rechte eind als hij zegt dat D'Ablaing het geld heeft onttrokken aan zijn buitenlandse boekhandel. Enige maanden na de transaktie schrijft D'Ablaing aan Wijnandts, een van zijn vroegere geldschieters; ‘Hadde ik te zijner tijd het geld kunnen ter leen bekomen dat ik aan Dekker heb betaald voor het eigendomsregt zijner werken, dan zou ik nu niet in angst zitten, doch, zoo als ik U verhaald heb, heeft niemand mij daaraan kunnen of willen helpen’8..

Later blijkt de verkoop van de rechten het begin van het einde van de verstandhouding tussen Multatuli en D'Ablaing, althans volgens Mimi: ‘Nadat toch de heer Meyer eigenaar was geworden van den Isten en IIden bundel Ideën stond het by Multatuli vast dat hy de relatie met dien heer wilde afbreken’9.. De eerste maanden is het echter nog niet zo ver. Hij woont nog steeds bij D'Ablaing en geeft zelfs nog nieuw werk bij hem uit: De zegen Gods door Waterloo. Bovendien werkt hij mee aan een herdruk van Minnebrieven en aan de uitgave van een bloemlezing.

Pas in het volgende jaar komt het tot een definitieve breuk. Multatuli woont dan in Duitsland. Als Tine op 30 maart 1866 Brussel moet verlaten om aan haar schuldeisers te ontkomen, biedt Multatuli haar vanuit het buitenland zijn kamer bij D'Ablaing aan. Deze heeft hem dan net in overweging gegeven zijn kamer definitief op te zeggen.

Enige dagen later ontvangt Multatuli een brief van D'Ablaing, waarin deze voorstelt zijn oplopende schulden - er moet betaald worden voor het verblijf van Tine - te vereffenen door te gaan schrijven voor De Omnibus, een door D'Ablaing opgericht blad. D'Ablaing ziet zijn medewerking als een potentieel winstgevende zaak en juist daarom vat Multatuli dat verzoek als een regelrechte belediging op. Hij antwoordt D'Ablaing niet eens meer, maar lucht wel zijn hart daarover tegen Tine en verzoekt haar daarover te zwijgen tegenover D'Ablaing. Tine zal nog tot 1 juli 1866 bij D'Ablaing blijven wonen.

Het laatste kontakt tussen Multatuli en D'Ablaing dateert van januari 1867, als de laatste een vergeefse poging doet nog wat geld terug te krijgen. Hij becijfert Multatuli's schuld op f 305,7510..

Het Kasboek

Het Kasboek (42 × 16,5 cm) bestaat uit 137 bladen. Deze bladen zijn, met de hand, zo genummerd, dat de linker- en rechterbladzijde hetzelfde nummer hebben.

Op de bladen met de nummers 1, 2, 3 en 4 staat de rekening-courant met Multatuli van 1 september 1861 tot en met 31 december 1863. Aan de debetzijde (de ‘inkomsten’ kant) staan posten tot en met 31 mei 1864 geboekt. De creditzijde van 1864 ontbreekt in haar geheel. Opvallend is dat de creditzijde op de linkerpagina genoteerd staat en de debetzijde op de rechterpagina. Gebruikelijk is (en was) het omgekeerde. Op de eerste pagina staat de aantekening ‘Geïnventariseerd 23/3/04M’. Deze aantekening is vermoedelijk van de hand van Meersmans.

Een apart vel bevat dezelfde rekening-courant van 1 september 1861 tot en met 8 juni 1862. Het losse vel vertoont geen afwijkingen t.o.v. de rekening-courant in het kasboek over dezelfde periode.

Op de bladen 20 en 21 vinden we de Ideën-rekening. Daarop werd bijgehouden hoeveel exemplaren van de eerste bundel Ideën en van Over Vrijen Arbeid verkocht werden. Deze twee uitgaven werden voor gezamenlijke rekening uitgegeven.

De rekening-courant vervolgt op de bladen 115 en 116. Deze rekening-courant opent op 1 januari 1865 en is afgesloten op 7 april 1866.

Op verschillende manieren sluit het kasboek aan bij documenten die in de Volledige Werken zijn gepubliceerd. Sommige posten in het kasboek kunnen verklaard worden a.d.h.v. gevoerde correspondentie. Om een voorbeeld te noemen: op 10 januari 1863 staat geboekt ‘Voor aanteekenen van 3 brieven f 0,30’. In deel XI lezen wij bij die datum in een brief van Multatuli: ‘Waarde Meyer! Ik heb drie gerecommandeerde brieven te verzenden. (...) en daar ik ze niet uit Haarlem wil dateren, zend ik ze U in een aangeteekend pakket. Wilt gy zoo goed zyn er de nodige zegels op te doen en ze te bezorgen op de post’11..

In tegengestelde richting kan het kasboek passages in de Volledige Werken verduidelijken. Zo is Stuivelings datering van een briefje waarin Multatuli D'Ablaing vraagt de christelijke volksalmanak voor hem aan te schaffen (‘Mogelijk midden juni 1862’12.) te preciseren tot: voor 7 juni 1862.

Het kasboek sluit ook aan bij een aantal rekeningen die Stuiveling heeft gepubliceerd. Zo is het saldo van de rekening-courant die in deel X is gepubliceerd13. in het kasboek terug te vinden in een post op 1 januari 1863. De verdiensten van de uitgave van de Ideën werden gebruikt om de lening van duizend gulden van Jan Douwes Dekker aan Multatuli af te lossen. Het verschil van twintig gulden (f 384,27 in de rekening van 31 december 1862, die overigens bij een brief van 30 juli 1863 hoort, en f 364,27 in het kasboek) is terug te vinden in een post op 19 september 1862: ‘Gefourneerd aan J.D.D. f 20,-’.

Het slot van de rekening-courant, het saldo dat op 7 april 1866 geboekt staat, vinden we terug in D'Ablaings laatste brief aan Multatuli. Dit koele

briefje opent met de vermelding: ‘Saldo van mijne rekening dato 7 april 1866: f 161,17’14..

 

In de nu volgende weergave van het kasboek is niet gepoogd de gegevens precies zo te rangschikken als in het kasboek. De uitgaven en inkomsten volgen onder elkaar, in het kasboek staan ze naast elkaar. De uitgaven over de jaren 1861 en 1862 en die over 1865 en 1866 zijn tezamen weergegeven. Zo konden de oorspronkelijke optellingen gehandhaafd blijven. Hetzelfde geldt voor de inkomsten over 1865 en 1866.

Boven de rekening vanaf 1861 staat: ‘Rekening-Courant met den Heer E.D. Dekker’. Boven de tweede rekening: ‘Rekening Courant tusschen den Heer E. Douwes Dekker en de Firma R.C. Meijer te Amsterdam vanaf 1o January 1865 tot 6 april 1866’.

Uitgaven 1861 en 1862

September 1 1 Ex: Multatuli Max Havelaar f 3 20
September 15 1 Ex: Multatuli Minnebrieven 1 20
September 26 1 Ex: Sir W. Scott. La Prisonnière 0 65
September   1 Ex: Sir W. Scott. Quentin Durward 0 65
September   1 Ex: Sir W. Scott. Ivanhoe. 0 65
September   1 Ex: Sir W. Scott. Les Puritains 0 55
September   1 Ex: Sir W. Scott. Le Pirate. 0 55
October 21 1 Ex: de Misleiding der Natie 0 75
November 9 1 Ex: Jouvencel Genèse selon la Science ½ 2 70
December 21 1 Ex: Les Amours de Mirabeau. 1 50
    1 Ex: Fr: Bremer Voisins et Voisines 1 50
Januarij 17 1 Ex: Jouvencel Le Déluge. 1 35
Februarij 4 1 Ex: Multatuli Minnebrieven. 1 20
Februarij 11 110 vel papier voor entreebiljetten 2 065
Februarij 15 Annonce Amsterdamsche Krant 2 25
Februarij 17 Annonce Handelsblad 2 55
    1 Ex Multatuli Gebed 0 08
Februarij 19 1 Ex Shakespeare's Hamlet 1 20
    156 Vel Papier 1 14
    1 Ex Wijs mij de Plaats etc. 0 54
    1 Ex Causes célébres - 22. 0 625
    1 Ex Overzigt Over Handel en Scheepv. 6 625
Februarij 24 Annonce Voordragten 17 & 19/2 5 10
Februarij 25 1 Multatuli Max Havelaar 3 20
Maart 4 102 Vel Papier 0 76
    156 Vel Papier do 11/2 1 14
    Annonce HBld. 24 en 26/2. 4 70
Maart 8 Annonce H & EfBld 9 annonces. 3 15
Maart 10 Papier 0 50
Maart 11 Annonce HBld 3/3 1 75
Maart 13 1 Shakespeare's Hamlet 1 20
Maart 14 Blokje Voordragten 2 20
Maart 18 Annonces HBld 10 en 13/3 5 30
Maart 26 72 Vel Papier 0 54
April 3 72 Vel Papier 0 54
April 5 Annonces H & EfBld 1 en 3/4 (data doorgehaald) 2 45
April 7 Annonces Hbld 1 en 3/4 5 10
April 8 1 Multatuli Max Havelaar. 3 20
April   1 Multatuli Minnebrieven. 1 20
April 12 1 Annonce Amsterd: Krant 10/4 1 65
April 14 Annonce HBld 1/4 10/4 4 90
April 15 1 Multatuli Max Havelaar. 3 20
    1 Multatuli Minnebrieven 1 20
April 22 Annonces N. Rott: Krant 7 & 13/2 6 66
April 23 Annonces HBld 5 10
    1 Lettres d'Amour de Mirabeau 1 30
April 24 1 Lettres d'Amour de Mirabeau 1 50
April 26 1 Aperçu des différents Cultes. 0 35

Mei 2 1 W. Muurling Formulier etc. 0 12
Mei 3 Band Mattheus XIX. 8 12
Mei 10 Annonces H & EfBld. 4 20
Mei 14 Annonces HaarlemmerKrant. 6 125
Mei 15 1 Ex. Brink Leerboek der Gr: taal. 0 15
    1 Ex. Eerste Beginselen. 0 225
Mei 26 Port Sourabaya Krant. 0 88
Mei 28 1 Ex: Multatuli Max Havelaar 3 20
Mei   1 Ex: Multatuli Minnebrieven 1 20
    1 Ex: Multatuli Indrukken vd Dag. 0 48
Junij   1 Ex: Christelijke Volksalmanak 1862 0 78
Junij 7 1 Ex: Christelijke Volksalmanak 1860/1 1 56
    Frankeren adressen per Spoor. 1 60
    Frankeren adressen per post 4 66
    Fooijen drukkerij en Gerrit 2 50
    Annonces Voordragten do 1 April 7 05
    Papier voor het adres en omslagen 30 75
Junij 8 Retourport H Nijgh. 0 15
Junij 12 1 Ex. Geneeskundige Kamergymnast: 1 25
Junij 18 Annonces HBld 7.9.10 ll. 5 25
Julij 5 Vouwen 3550 vel adres aan het Volk. 1 775
Julij 6 Goederen geleverd door de Off: de Publ: 21 775
Julij 21 Gefourneerd aan comptanten 25 775
Julij 25 Gefourneerd aan comptanten 10 775
Julij 28 Gefourneerd aan comptanten en briefport 28 10
Augustus 4 Gefourneerd aan comptanten 10 10
Augustus 6 6 vol: Sir W. Scott: Ed: R. Ill: 4 30
Augustus 9 Gefourneerd 2 30
Augustus 10 Gefourneerd 25 30
Augustus 16 Gefourneerd 2 30
Augustus 16 Annonce Nieuwsblad vdB1. 1 10
Augustus 23 Gefourneerd 2 10
Augustus 29 Briefport. 0 10
September 3 Gefourneerd. 1 10
September 13 Gefourneerd. 100 10
September 19 Gefourneerd. 380 10
    Gefourneerd. aan J.D.D. 20 10
September 24 1 Ex Multatuli Max Havelaar. 3 20
October 31 1 Ex Larochefoucauld 1 25
October 17 Gefourneerd 500 25
November 3 Kwitantie Meinhard voldaan etc. 25 60
November 12 Schreber Geneesk: Kamergymnastiek 1 25
November 13 Klotz Kamergymnastiek 1 25
November 17 Statistiek voor Handel en Scheepv: 6 50
November 29 Prachtband voor de Ideen Ex: voor den Koning 3 75
December 11 Prachtband voor de Ideen Ex: voor den Koning 2 75
    Briefport 0 10
December 12 Briefport en aanteekenen 0 30
December 19 Gefourneerd 2 50
December 24 Poulin Qu'est-ce-que l'Homme? 1 75
December 26 Multatuli Max Havelaar. 3 20
    Multatuli Minnebrieven 1 20

December 29 Oosterzee Toespraak 0 25
December 30 Laurillard De Natuur etc: 0 25
December 30 Gefourneerd 10 25
December 30 Gefourneerd en frankeren 10 20
      _____
      f 1389 67

Inkomsten 1862

Mei   Restant van de Kas der Voordragt. f 98 775
Ju(l)ny 10 Per Kassa f 240 775
September 12 Per Kassa van J.D.D. 1000 775
December 31 Per Saldo 50 895
      _____
      1389 67

Uitgaven 1863

Januarij 1 Aan Saldo J.D. Dekker f 364,27
    Aan Saldo Kassa 50,895
      _____
      415 165
Januarij 1 1 Ex: Multatuli Ideen 3 20
Januarij 2 2 Ex: Multatuli Ideen franco 6 42
Januarij 5 1 Ex: Multatuli Ideen 3 20
Januarij 6 1 Ex: Ten Kate. Wij zullen elkander wederzien 1 80
Januarij   1 Ex: Band voor Multatuli Ideen 1 75
Januarij 8 1 Ex: Multatuli Max Havelaar. 3 20
    1 Ex: Indrukken van den Dag. 0 48
    1 Ex: Minnebrieven. 1 20
    1 Ex: Vrij Arbeid. 1 20
    1 Ex: Ideen 3 20
Januarij 9 1 Ex: Multatuli Ideen fr:co: Rotterdam 3 35
Januarij 10 Voor Aanteekenen van 3 brieven 0 30
Januarij 16 1 Ex Multatuli Max Havelaar. 3 20
    1 Ex Multatuli Indrukken v/d Dag. 0 48
    1 Ex Multatuli Minnebrieven. 1 20
    1 Ex Multatuli Vrij Arbeid 1 20
    1 Ex Multatuli Ideen 3 20
    Briefport 0 10
Januarij 17 1 H Bremer Das Haus. 1 35
Januarij 24 Drukwerk Kröber. 53 25
Januarij 26 Multatuli Ideen geb: verg: op Snee 2 75
Januarij 26 Briefport 0 40
Januarij 28 Briefport 0 20
Januarij 28 Vracht voor een pakje naar 's Hage 0 15
Februarij 9 1 Multatuli Ideen 3 20
    1 Multatuli Max Havelaar. 3 20
Februarij 10 1 Multatuli Vrij Arbeid 1 20
Februarij 11 1 Multatuli Ideen 3 20
    1 Multatuli Vrij Arbeid 1 20
Februarij 24 1 Multatuli Ideen. 3 20
    1 Multatuli Vrij Arbeid 1 20

Maart 2 1 Sir W. Scott Ivanhoe 0
    1 Sir Quentin Durward 0
Maart 10 1 Sir Le Puritain d'Ecosse 0
    1 Sir Richard Coeur de Lion 0
    1 Sir Waverly 0
    1 Sir Le Monastère 0
    1 Sir La jolie Fille de Perth 0
    1 Sir Elizabeth. 0
    1 Sir l'Abbé. 0
Maart 12 Van de rekening van den Heer Nijgh overgeschr: 50
Maart 17 1 Bopp Kritische Grammatik der Sanskr. Spr. 3
Mei 4 Dispositie Office de Publicité 4
Julij 25 Geremitteerd op Doorman & Co te Breda 66
Augs 3 2 Ex van der Tuuk Bataksch Leerboek 8
Augs 4 1 Ex Renan La Vie de Jesus. 3
    1 Ex Renan Le Livre de Job. 3
    1 Ex Renan Le Cantique des Cantiques 3
    2 Ex APoulin Qu'est-ce-que Dieu. 3
    Gefourneerd. 20
Augs 12 Gefourneerd. 10
Augs 15 Almanak van Nederl: Indie 5
Augs 20 Renan Vie de Jesus 3
September 2 Don Quichotte ed. Furne 2vol 4
September 5 1 Raymond Dictionn: français 1
    Gefourneerd. 25
September 12 1 Multatuli Max Havelaar. 3
    1 Poitevin Gramm: complète 1
    1 Auberton Gramm: der Ecriv: franç: 3
September 14 1 Don Quichotte 4
September 17 1 Multatuli Ideen 3
    Gefourneerd 10
September 18 Gefourneerd 35
September 21 1 Multatuli Ideen pp aan H de Pène 4
September 24 Gefourneerd 2
September 28 2 C.A. Roger Fondation d'un Collège 1
    Gefourneerd 1
    1 Multatuli Ideen 3
October 1 Gefourneerd 5
October 6 1 Macé Histoire d'une Bouchée de pais 1
    1 Macé L-Arithmétique du grand Papa 1
October 12 2 Reliures pour Macé 2
October 31 1 Pannevis Shakespeare. 0
    1 Dr van Vloten Jezus van Nazareth. 0
December 31 Aan Saldo 604
      _____
      1435

Inkomsten 1863

Januari 7 Per Kassa 1050
April 13 Per Kassa Goederenrek9½ 90 riem papier terug 384
      _____
      1435

Uitgaven 1864 ontbreekt

Inkomsten 1864

January 1 Per Saldo 604 44
January   Per Interestrek9 30 22
Mei 31 Per Winst en Verlies Ideenrekg 55 215

Uitgaven 1865 en 1866

Jan 1 Saldo van Ao P f 353 775
Jan 1 1 Ex Multatuli Max Havelaar 3 20
Jan 2 Traite Office de Publicité 35 72
    Briefport 0 20
Jan 12 Kleine uitschotten, briefp Salaris 2 19
Jan 13 Traite Lacroix Verboeckhoven 236 25
Jan   Gefourneerd per Kassa 25 00
Jan 27 Gefourneerd per Kassa 100 00
  31 Kamerhuur etc. etc. 30 60
    Rekening Kleermaker 1864 49 45
Febr 1 4 Riem papier v. Gelder Zn 16 00
    Vracht Kist portretten 3 25
  4 Vouwen van Circulaires 0 75
    Bord en Pakpapier (v Gelder Zn) 22 50
    Rekening Kröber drukl Circulaire 16 00
  16 Gefourneerd per Kassa 300 00
  27 Briefport 0 40
  28 Kamerhuur etc etc 30 90
    Aan H Weisz 100 00
    Gefourneerd 20 00
Mrt 3 Briefport 0 25
  3 Briefport 0 20
  4 Briefport 0 10
  4 Briefport 0 20
    Briefport 0 10
  8 Briefport 0 20
  13 Briefport 0 25
    Gefourneerd 250 00
    Vracht aan v Gend & Loos 0 51
  14 Briefport 0 20
  18 Briefport 0 20
  27 Briefport 0 20
  13 Aan H Weisz 100 00
  17 Bordpapier 10 00
  22 Jonkbloed Koloniaal Vraagst 1 80
Juny 19 Les maisons de feu ruinés pour les 1 75
    Miss A Radcliffe le chateau des Pyrenées 0 50
  24 Handboekje voor de Meetkunde 0 25
  30 Un million de Faits 5 25
  26 Badon Ghybe Meetkunde 5 20
    Multatuli Max Havelaar 3 20

  30 Betaald Rek Ziegelaar 13/6 5 00
    Betaald briefport 0 25
    Betaald rek. schoenmaker 24/6 5 50
    Betaald briefport 0 25
    Betaald briefport 0 90
    Gefourneerd f 2 f 10 f 50 f 10 f 37 109 00
    Betaald briefport 0 20
    Betaald Office de Publicité 42 49
July 24 Dumas Les bouts rimés 0 75
  31 Multatuli Max Havelaar 3 20
    Betaald Traité Mitkiewicz 236 25
    Gefourneerd 14/7 10 00
Augs 12 Prevost Manon Lescaut 0 50
    Dumas fils la dame aux camelia 0 50
  4 Multatuli Max Havelaar 3 20
  17 Briefport 0 30
  18 Gefourneerd 0 25
Sept 2 Almanack de Paus 1865 2 50
  5 Burger les musées de Hollande 3 50
  6 Veegens Bloemlezing 4 st 1 60
  12 Râmâyânâ Schepping systeem 0 25
  16 Nadar Mém. du Geant 1 75
  30 Gefourneerd 25c. 25c. 75c. 25c. 1 50
    Briefport 15c 10 0 25
    Bordpapier 10 00
Oct 30 2 Ex te Winkel nederl Spelling 2 00
  31 Postzegels 0 20
    Briefport 0 20
Nov 25 Meidengen hoogd. Spraakkunst 1 80
    Multatuli Minnebrieven 1 60
    31/36 Multatuli Bloemlezing 79 20
    4 Multatuli Bloemlezing geb 13 80
  27 1 Multatuli Herdrukken 1 28
  30 Briefport 10. 15. 15. 10 0 50
Dec 2 1 Ex herdrukken 1 28
    briefport 0 25
 
1866      
Jan 6 Gefourneerd tegen Tr 25 12 50
  13 betaald Traite Office de Publicité 8 75
Febr 20 briefp en aanteekenen Frankf 0 30
  24 briefp 0 10
Mrt 31 Mevr D vigilante & fooi 1 00
April 1 briefport 0 25
  6 Mevr D gefourneerd 1 00
      _____
      2292 195
 
1866      
April 7 Aan Saldo f 161 175

Inkomsten 1865 en 1866

1865   Opbrengst Ideen en Vrijen arbeidsr f 48 77
    in 1864 1/1 Helft  
    Voorraad Drukmed. van 1862 r/st 72 00
    Voorraad Vrijen arbeid Omsl. pap & losse blad 25 00
    Kopyregt Ideen I en Vrijen arbeid r/half 275 00
    Honorarium Kopyregt inclusa voor de Ideen 2e b 1040 00
    Honorarium Kopyregt inclusa bruid 240 00
Mrt 17 Per Kassa prijs bordpapier 10 00
Juny 30 Per Kassa uit Indie 150 00
July 1 Per Kassa uit Indie 1 00
  31 Per Kassa uit Indie 237 50
Nov   Per Kassa uit Indie 13 16 18 mind Bloeml 20 00
1866      
Jan 8 Per Kassa uit Indie Tr 25 ingewisseld 11 75
Mrt 11 Saldo 161 175
      _____
      f 2292 195

Ideën-Rekening
Uitgaven 1863

Februari 18 Aan Onkosten Annonce Nieuwsbl. f 1 20
April 15 Aan Kassa Brocheren van 20 Ex. Ideen 0 64
September 13 Aan Kassa Brocheren van 27 Ex. Ideen 1 52
      _____
      f 3 36

Inkomsten 1863

January 1 Per E.D. Dekker 1 Ex Ideen f 3 20
January 1 Per Raadt van Oldenb: 1 Ex Ideen 4 20
January 2 Per E.D. Dekker 2 Ex Ideen 6 42
January 5 Per E.D. Dekker 1 Ex Ideen 3 20
January 4 Per G. Luttenberg 1 Ex Ideen b1: 17 0 15
January 6 Per J.C. de Buisonje 1 Ex Ideen 3 20
January 7 Per J.M. Visser 1 Ex Ideen 3 20
January 7 Per J.C. Loman Jr. 1 Ex Ideen 3 20
January 8 Per E.D. Dekker 1 Ex Ideen 3 20
January     1 Ex Vrije Arbeid 1 20
January 9 Per C.L. Brinkman 1 Ex Ideen 3 20
January 9 Per ED Dekker 1 Ex Ideen 3 20
January 12 Per P. van Zweeden 1 Ex Vrij Arbeid 1 20
January 13 Per Ochsner 1 Ex Ideen 4 20
January 13 Per Blom 1 Ex Ideen 3 20
January 15 Per H. Nijgh 1 Ex Ideen 3 20
January 15 Per J.H. Brinkman 1 Ex Vrij Arbeid 1 20
January 16 Per E.D. Dekker 1 Ex Ideen 3 20
      1 Ex Vrij Arbeid 1 20
January 17 Per Kassa 1 Ex Ideen 4 20
January 19 Per H.A. Kramers 1 Ex Ideen 3 20

January 20 Per Doorman & Co 1 Ex Ideen 3 20
      1 Ex Vrij Arbeid 1 20
January 22 Per H.A. Kramers 1 Ex Ideen 3 20
February 4 Per N.J. Lambrechtsen van Riszem 1 Ex Vrij Arbeid 1 25
February 5 Per W.J. Stokhuyzen 1 Ex Ideen bl; 13/18 0 72
February 4 Per Kassa 1 Ex Vrij Arbeid 1 25
February 9 Per E.D. Dekker 1 Ex Vrij 1 25
      1 Ex Ideen 3 20
February 10 Per E.D. Dekker 1 Ex Vrij Arbeid 1 20
February 11 Per E.D. Dekker 1 Ex Vrij 1 20
      1 Ex Ideen 3 20
February 11 Per A. van Loon 1 Ex Ideen 3 20
February 23 Per J.H. Scheltema 1 Ex Ideen 3 20
February 24 Per W.E.J. Tjeenk Willink 1 Ex Ideen 3 20
February 24 Per E.J. Brill 1 Ex Vrij Arbeid 1 20
February 25 Per E.D. Dekker 1 Ex Vrij 1 20
      1 Ex Ideen 3 20
February 28 Per W. Stokhuyzen 1 Ex Ideen bl: 19/26 0.96
Maart 3 Per Altmann & Rosenb9 1 Ex Ideen 3 20
Maart 7 Per Gebr. Muller 1 Ex Ideen bl: 7 0 12
Maart 7 Per Kassa 1 Ex Ideen 4 12
Maart 17 Per C.G. van der Post 1 Ex Ideen 3 20
    Kassa 1 Ex Ideen 4 20
Maart 18 Per H. Nijgh 1 Ex Ideen 3 20
      1 Ex Ideen bl: 9/10 0 24
Maart 19 Per Kassa 1 Ex Ideen 3 20
Maart 27 Per Broese 1 Ex Ideen 24/26 etc. 0 44
    Per L.J. Verhoeven 1 Ex Vrij Arbeid 1 44
April 3 Per H. de Hoogh 1 Ex Ideen 3 20
April 4 Per P. Engels 1 Ex Ideen 3 20
      1 Ex Vrij Arbeid 1 20
April 9 Per Kassa 1 Ex Ideen bl 24 etc 0 44
April 10 Per Kassa 1 Ex Ideen 4 44
      1 Ex Vrij Arbeid 1 25
April 22 Per Broese & Co 1 Ex Vrij 1 25
Mei 9 Per Post Uiterweerst 1 Ex Ideen 3 20
Mei 12 Per Kassa 1 Ex Ideen 4 20
Mei 18 Per Kassa 1 Ex Ideen Titel & omslag 0 08
Junij 1 Per M.J. Visser 1 Ex Ideen 3 20
Junij 2 Per F. Günst 1 Ex Vrij Arbeid 1 20
Junij 11 Per Slotenmaker 1 Ex Ideen 3 20
Junij 22 Per J.B. Wolters 1 Ex Ideen 3 20
Junij 22 Per D.B. Centen 1 Ex Ideen 23/26 etc 0 36
Junij 23 Per W. Beets 1 Ex Ideen 3 20
    Per H. Frylink 1 Ex Ideen 3 20
Junij 30 Per Koonink & Zoon 1 Ex Ideen 3 20
Julij 10 Per P.J. Kraft 1 Ex Vrij Arbeid 1 20
Julij 11 Per H. Nijgh 1 Ex Ideen 1 20
    Per 1 Ex Ideen 3 20
Julij 14 Per J.W. vd Haar 1 Ex Ideen 3 20
Julij 15 Per Caarelsen & Co 1 Ex Ideen 3 20
Julij 17 Per J. Noordendorp 1 Ex Ideen 3 20

Augustus 6 Per p. Andreae Menger 1 Ex Ideen 3 20
    Per H.A. Kramers 1 Ex Ideen 3 20
    Per Kassa 1 Ex Ideen 4 20
September 5 Per Weytingh & Brave 1 Ex Ideen 3 20
      1 Ex Vrij Arbeid 1 20
September 7 Per P.M. vd Made 1 Ex Vrij 1 20
September 12 Per Schadd 1 Ex Vrij 1 20
    Per Gebr. Kraay 1 Ex Ideen 3 bl: 0 36
September 16 Per W.H. Zeelt 1 Ex Ideen 3 20
      1 Ex Vrij Arbeid 1 20
September 18 Per F. Günst 1 Ex Ideen 3 20
    Per E.D. Dekker 1 Ex Ideen 3 20
September 21 Per R.J. Schierbeek 1 Ex Ideen 3 20
    Per E.D. Dekker 1 Ex Ideen 3 20
September 28 Per E.D. Dekker 1 Ex Ideen 3 20
October 3 Per H.C. Susan 1 Ex Vrij Arbeid 1 20
October 6 Per F. Ciaassen 1 Ex Ideen 3 20
October 8 Per L. van Giffen 1 Ex Ideen 24/26 etc 0 44
October 11 Per C.L. Brinkman 1 Ex Ideen 3 20
      1 Ex Vrij Arbeid 1 20
October 13 Per P.M. vd Made 1 Ex Ideen 3 20
October 19 Per J.C. de Buisonje 1 Ex Ideen 3 20
October 22 Per B. Dekema 1 Ex Vrij Arbeid 1 20
October 28 Per AK vd Kop 1 Ex Ideen bl. 7/12 0 72
October 31 Per H.A. Kramers 1 Ex Vrij Arbeid 1 72
November 2 Per Joh. Wilmes 1 Ex Ideen 3 20
November 3 Per H. Nijgh 1 Ex Ideen 3 20
      1 Ex Vrij Arbeid 1 20
November 4 Per Blanché & Co 1 Ex Ideen bl 24/6 0 36
November 6 Per de Veij Mestdagh 1 Ex Ideen 3 20
November 11 Per Sluyterman v Loo 1 Ex Ideen 4 00*
      1 Ex Vrij Arbeid 1 25
        _____
      Transporteren f 247 61


Vorige Volgende

Over het gehele werk

auteurs


Over dit hoofdstuk/artikel

auteurs