OSO. Tijdschrift voor Surinaamse taalkunde, letterkunde en geschiedenis. Jaargang 32

[p. 129]

Ellen Klinkers & Peter Sanches
Signalementen

J. van Donselaar, Woordenboek van het Nederlands in Suriname van 1667 tot 1876. Amsterdam: Meertens Instituut, 2013. 291 p., ISBN 978 90 7038 977 2, prijs €25,00.

De Nederlandse kolonisten die zich vanaf 1667 in Suriname vestigden, kwamen in een wereld waarin de omgeving en omstandigheden zo verschilden van de Nederlandse dat de eigen taal te kort schoot om die te beschrijven. Er ontstonden nieuwe woorden, woorden die het fundament legden voor het moderne Surinaams-Nederlands.

In 1977 publiceerde de bioloog Van Donselaar het Woordenboek van het Surinaams-Nederlands, dat met 6600 ingangen de moderne Surinaams-Nederlandse taal duidt. Het was veel breder van opzet dan deze uitgave, waarvoor Van Donselaar op zoek ging naar de oorsprong van het Surinaams-Nederlands. Die zoektocht resulteerde in een contrastlexicon van ruim 2000 alfabetische gerangschikte woorden, die gangbaar raakten onder Nederlanders in Suriname maar die in het moederland onbekend waren. Want wie wist daar nu wat een matapi, een loosneger of een grietjebuur was? Van Donselaar selecteerde de woorden uit de geschriften van ruim vijftig, overwegend contemporaine, auteurs. De selectie eindigt in het jaar 1876 toen de leerplicht met Nederlands als voertaal werd ingevoerd in Suriname.

Het boek geeft de betekenis van de woorden en de periode waarin het woord voor het eerst is aangetroffen. Verder wordt vermeld of het een leenwoord is uit een taal die niet in Suriname wordt gesproken, of het een in Suriname nieuw gevormd woord is of dat een bestaand woord er een extra betekenis bij heeft gekregen.

Prof. dr. Nicoline van der Sijs maakte de tekst gereed voor publicatie. Zij deed dat op verzoek van Van Donselaar, enkele maanden voor zijn overlijden op 12 april dit jaar.

Ellen Klinkers

[p. 130]

Cynthia Mcleod, Hoe duur was de suiker. Schoorl: uitgeverij Conserve 2013 [oorspronkelijk 1987] ISBN 978 90 5429 348 4, prijs €12,50.

Zouden er nog lezers van OSO zijn die Hoe duur was de suiker niet kennen? Die nog nooit gelezen hebben over Elza en Sarith, de dochters uit een Joodse plantersfamilie, en het slavenleven op Jodensavanne? Veel zullen het er niet zijn, want van het boek werden meer dan 125.000 exemplaren verkocht in Nederland en Suriname.

Nu is het populaire boek verfilmd door Jean van de Velde. Het werd de openingsfilm van het Nederlands Film Festival in Utrecht. De film is geroemd vanwege de beelden en de poging het Surinaamse slavernijverleden in beeld te brengen. De kritiek is eigenlijk dezelfde die voor het boek geldt; niet de slaven, maar de liefdesperikelen van de verwende plantersdochter Sarith staan centraal. Van de Velde koos weliswaar het perspectief van de slaafgemaakte Mini-Mini - gespeeld door de actrice Yootha Wong-Loi-Sing, die voor haar rol werd genomineerd voor het Gouden Kalf voor Beste Actrice - maar door haar voordurende dienstbaarheid aan de grillen van haar meesteres Sarith levert dat desalniettemin een stereotiep beeld op van de gedweeë huisslavin.

Maar toch, de film brengt de geschiedenis van de slavernij in Suriname onder de aandacht van een groot publiek in het jaar dat 150 jaar afschaffing van de slavernij werd herdacht. Een filmeditie van het boek, waarin twee bescheiden katernen met filmfoto's zijn opgenomen, hoort daarbij.

Ellen Klinkers

Samengesteld door Anne de Vries, met medewerking van Surinaamse leerkrachten. Geïllustreerd door Corrie van der Baan - Wij de wereld. Oorspronkelijke uitgave Dijkstra's Uitgeverij Zeist B.V., 1957-'58. Heruitgave Paramaribo: VACO N.V. uitgeversmaatschappij, 2012. 10-delig in luxe cassette, ISBN 978 99914 0 096 9.

Generaties schoolgaande kinderen zijn opgegroeid met het leesboek Wij en de wereld van Anne de Vries. Hoewel het reeds jaren niet meer in het onderwijs wordt gebruikt blijft het een zeer geliefd leesboek bij de oudere generatie Surinamers. Er wordt al jaren geroepen om een heruitgave

[p. 131]

van deze leesboeken. Deze leesmethode voor de hogere klassen van het Surinaamse basisonderwijs is meer dan 20 jaar in gebruik geweest en werd oorspronkelijk uitgegeven door Dijkstra's Uitgeverij Zeist B.V. in Nederland.

Ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan van boekhandel VACO in 2012 werd besloten tot een 10-delige limited edition facsimile uitgave in een fraai uitgevoerde cassette. Het resultaat is uitermate fraai en velen zijn reeds overgegaan tot aanschaf van deze uitgave. Wellicht een idee voor vervolg is de heruitgave van Ons eigen leesboek beter bekend als Loes en Mama, waar ook velen reikhalzend naar uitzien.

Peter Sanches

Noni Lichtveld, Anansi, De spin weeft zich een web om de wereld. Paramaribo: Vaco N.V. uitgeversmaatschappij, 2012. 88 p., ISBN 978 99914 0 082 2.

Anansi, de spin weeft zich een web om de wereld is het beste Anansiboek van Noni Lichtveld en mag zich met recht een van de levendigst vertelde en mooi geïllustreerde Anansiboeken noemen.

Na de prachtige heruitgave van Het grote Anansiboek waarvoor Noni Lichtveld een aantal nieuwe illustraties vervaardigde en de originele illustraties inkleurde komt VACO met een herziene uitgave van het origineel dat in 1984 werd uitgegeven en reeds, jaren is uitverkocht. De vormgeving is volledig herzien waarbij zorgvuldig aandacht is besteed aan de afbeeldingen die nog fraaier tot hun recht komen dan in de originele uitgave. Voorts maken het papier en leeslint deze gebonden editie een lust voor het oog en nodigt uit tot lezen.

Deze nieuwe editie mag met recht een hebbedingetje worden genoemd en is een aanrader voor iedereen die van volksverhalen en Surinaamse verhalen houdt. Zelfs diegenen die reeds de eerste editie in hun bezit hebben zullen verleid worden om ook deze tweede druk aan te schaffen.

Cynthia Mc Leod, Hoe duur was de suiker. 8 CD-Luisterboek voorgelezen door Denise Jannah. Amsterdam: Uitgeverij Rubenstein, 2013. ISBN 978 9047 6 1445 6, €24,95.

De film Hoe duur was de suiker heeft in het najaar in de bioscopen gedraaid en menig tong losgemaakt. Van tevoren werd door de uitgever besloten om te komen tot een filmeditie van het boek maar ook om luis-

[p. 132]

terboek te vervaardigen. Voor het inspreken werd zangeres Denise Jannah, een goede bekende van schrijfster Cynthia Mc Leod, aangezocht en bereid gevonden. Denise Jannah leest het boek prettig voor en kruipt in de huid van onder andere hoofdrol spelers Elza en Sarith, dochters uit een Joodse plantersfamilie en hun tot slaaf gemaakten op de suikerplantage Jodensavanne. Voor liefhebbers van luisterhoeken is dit eerste Surinaams luisterhoek natuurlijk een must.

Peter Sanches