OSO. Tijdschrift voor Surinaamse taalkunde, letterkunde en geschiedenis. Jaargang 30

[p. 216]

Rosemarijn Hoefte & Ellen Klinkers
Signalementen

Madelief Bertens, Uma Tori; Development and evaluation of an STI/HIV-prevention intervention for women of Afro-Surinamese and Dutch Antillean descent. Proefschrift Universiteit Maastricht, 2008. 260 p., ISBN 978 90 9023024 5. [http://arno.unimaas.nl/show.cgi?fid=11852]

Tien jaar geleden ging een soa/hiv-preventieproject onder Afro-Surinaamse, Antilliaanse en Arubaanse afkomst in Nederland van start aan de universiteit van Maastricht. ‘Uma Tori! Kòmbersashon de hende muhé’ had als doel een voorlichtingsprogramma te ontwerpen en te evalueren. In dit tweedelige proefschrift beschrijft Madelief Bertens in vijf hoofdstukken het totale ontwikkelingsproces. In vier aparte artikelen gaat zij nader in op het voorbereidend onderzoek, de interventieontwikkeling en de evaluatie van de interventie.

De onderzoekers trachtten het programma zoveel mogelijk te laten aansluiten bij de wensen en de cultuur van de doelgroep. In totaal 128 vrouwen vulden vragenlijsten in; in een later stadium werden 28 diepte-interviews afgenomen. Hieruit concludeert de auteur dat de Surinaamse en Antilliaanse vrouwen over het algemeen een lagere risicoperceptie hebben. Zij koppelen het risico dat zij lopen aan hun eigen gedrag en niet aan dat van hun partner(s). Ook definiëren zij seksuele partners als vaste partners, omdat losse partners cultureel niet acceptabel zijn. Condoomgebruik in een vaste relatie wordt gerelateerd aan wantrouwen en komt dus vrijwel niet voor.

Het programma is gebaseerd, zoals de titel al aangeeft, op vrouwenverhalen en conversaties tussen vrouwen. Het achterliggende idee is dat door het vertellen van hun eigen verhaal en het luisteren naar de verhalen van anderen, vrouwen zich bewust kunnen worden van hun eigen seksuele gedrag. Andere toegepaste methodes waren rollenspellen en het tekenen van een relationele ‘levenslijn’.

De eindconclusie is dat het uiterst belangrijk is om de doelgroep vanaf het begin bij de ontwikkeling van een project te betrekken. Voorts wijzen alle betrokkenen op het belang om in het vervolg ook mannen bij dergelijke projecten te laten participeren.

Rosemarijn Hoefte

[p. 217]

Gerrit de Wilde, Het oerwoud beangstigt mij! Dagboek van een dienstplicht. Sneek: Trivium Uitgeverij 2009. 99 p., ISBN 978 90 79180 11 0, prijs € 12,50.

Vanaf 1957 tot aan de onafhankelijkheid in 1975 opereerde de landmacht in Suriname onder de naam Troepenmacht in Suriname (tris). Bij de troepenmacht dienden zowel militairen uit Nederland als Suriname.

Voor de Nederlandse militairen was het een indrukwekkende ervaring, zo blijkt wel uit de gedenkboeken die zijn uitgebracht door de stichting Tris-contacten en die werden opgedragen aan alle militairen die in Suriname dienden (Soldaat in Suriname, 2007 en Verliefd op Suriname, 2009). De stichting verzorgt daarnaast een blad voor haar leden en organiseert reünies en reizen naar Suriname die de herinneringen aan de diensttijd overzee levend houden tot vandaag de dag.

Gerrit de Wilde was een van de militairen die zijn dienstplicht als sluipschutter vervulde bij de tris in de jaren 1962 en 1963. Hij hield zijn ervaringen bij in een dagboek, dat hij bijna een halve eeuw later bewerkte en publiceerde. Het oerwoud beangstigt mij! is vooral een persoonlijk document van de dienstplichtige soldaat. Die soldaat maakte zich niet druk over de zin of onzin van de militaire aanwezigheid in Suriname, maar was op zoek naar avontuur en nieuwe ervaringen, al schreef De Wilde nog wel over het oude en verwaarloosde materieel waar geen oorlog mee te winnen viel.

De Wilde verwonderde zich over de flora en fauna die hij zag en de mensen die hij ontmoette. Hij schreef over de discipline in het leger, de jungletrainingen en de vele ergernissen over zijn meerderen. Het is vooral een boek over een groep jonge mannen onder elkaar, hun sympathieën en antipathieën en over hun verlangen naar vrouwen.

De Wilde schreef zijn dagboek in een onverbloemd taalgebruik vol branie. Zijn bewoordingen zijn soms ruw en zijn observaties zijn niet zelden vol clichés, maar hij geeft tegelijkertijd een eerlijk en daardoor ook realistisch beeld van het soldatenleven. De bravoure verdween overigens toen De Wilde, hoe kan het ook anders, verliefd werd op een Surinaams meisje. De Wilde bleek plotseling een kwetsbare jongen, die zich ongemakkelijk voelde in het uniform dat hij droeg. Tot zijn grote verdriet bleef de liefde onbeantwoord. Eén ding is zeker na het lezen van dit boek: een soldaat is ook maar een mens!

Ellen Klinkers

[p. 218]

Bish Ganga, Lalbahadoer; Een fatale liefde, 2008. Koopman & Kraaijenbrink Publishing 2008. 164 p., ISBN 978 90 813386 1 5, prijs € 14,95.

De liefde tussen Lalbahadoer en Silawatie mocht er niet zijn vonden de ouders van het meisje, want Lalbahadoer was niet goed genoeg voor hun dochter. De afgewezen jongen voelde zich vernederd en bracht in een wanhoopsdaad zijn geliefde en haar moeder om het leven. Met de ingrediënten liefde, vijandschap en geweld lijkt de gebeurtenis wel het scenario voor een film, maar het waargebeurde verhaal speelde zich af in Suriname in de vroege jaren vijftig.

Maandenlang hield Lalbahadoer zich schuil na de dubbele moord. Al die tijd leek de samenleving in de greep van angst voor de verdwenen moordenaar die overal kon toeslaan. ‘Pas maar op, anders roepen wij Lalbahadoer om je een lesje te leren’, dreigden ouders hun ondeugende kinderen. Bish Ganga herinnerde zich de affaire uit zijn jeugd en schreef er een boek over.

Op de kaft wordt het boek aangekondigd als een roman, maar in feite hanteert de auteur diverse stijlen en vormen. Bish Ganga begint zijn boek weliswaar met een geromantiseerde weergave van de opbloeiende liefde, de geheime ontmoetingen van de geliefden buiten op het land en in het badhuis op het erf van Silawati.

Zodra de moorden zijn gepleegd en meer informatie over de gebeurtenis beschikbaar komt, verandert de vorm in een verslag en wordt de toon zakelijk. Bish Ganga baseert zich op getuigenissen, literatuur en krantenberichten. Het idee dat de romanvorm is verlaten wordt versterkt door de vele gereproduceerde krantenfoto's die jammer genoeg van vrij slechte kwaliteit zijn.

In korte fragmenten laat Bish Ganga zien hoe de politie, die er maar niet in slaagde Lalbahadoer in te rekenen, steeds meer onder druk kwam te staan om de zaak op te lossen. Zij trok iedere binnengekomen tip na, realistisch of niet. Zo werd het theater Thalia omsingeld en doorzocht na een telefoontje dat Labahadour zich daar zou schuilhouden, nietsvermoedende burgers werden aangehouden en meegenomen omdat zij in hun uiterlijk leken op de moordenaar. Na vijf maanden kwam de trieste ontknoping van deze geschiedenis die Bish Ganga met zijn boek aan de vergetelheid wilde onttrekken.

Ellen Klinkers