|
| |
| |
| |
Carlo Hoop
De magische vetheid van het geluid
Muziek is nauwelijks weg te denken uit het leven van alledag. Muziek is onderdeel van het ‘geluidlandschap’ om ons heen. De muziek waarmee de meeste mensen vaak, gewild en ongewild, in aanraking komen wordt wel populaire muziek genoemd. Populaire muziek is muziek die volgens Rutten (1991) gemeengoed is in de moderne samenleving en die een centrale plaats inneemt in het leven van alledag. Wat in het algemeen voor de meeste mensen geldt, is uiteraard ook van toepassing op Surinaamse jongeren. Daarnaast zijn zij in staat aandacht te schenken aan de muziek uit het land run ouders of voorouders. De betekenis van populaire muziek voor jongeren wordt in dit artikel opgevat als het samenspel van waarden, attitudes en stemmingen die muziek voor jongeren reflecteert, samenvat en representeert. Onder veel Surinaamse jongeren is het thans een rage om muziekensembles te vormen waarmee zij aan de muzikale weg hopen te timmeren. Aan de hand van interviews met een aantal van deze jongeren zal ik in dit artikel duidelijk maken hoe zij in de muziek terecht zijn gekomen en hoe zij in hun dagelijks leven omgaan met de muziek van hun keuze.
| |
Eigen plekken
Volgens Sansone (1992) zijn sinds de jaren van de massa-immigratie Surinaamse jongeren in hun vrije tijd op zoek gegaan naar ‘eigen plekken’. Dit zijn gelegenheden waar je als allochtone jongere naar eigen smaak de vrije tijd kan besteden, niet onvriendelijk wordt bejegend en waar je ook interessante, autochtone jongeren kunt ontmoeten. Evenals voor autochtone jongens hangt de aantrekkingskracht van een ontmoetingsplaats verder af van de mogelijkheid zelf de sfeer te bepalen, bijvoorbeeld door de muziek die gedraaid wordt. In deze zoektocht naar eigen plekken kwamen Surinaamse jongeren die zich in hun vrije tijd met muziek wilden bezighouden, in de vele repetitieruimten terecht die bijvoorbeeld een stad als Amsterdam rijk is. Op een willekeurige avond of middag in Amsterdam-Oost bruist het van de muzikale activiteit in twee van de bekende oefenruimten in dit stadsdeel. Uit de vele studio's van zo'n repetitie-huis komt een muur van geluid je tegemoet. Uit de brei van gestructureerd lawaai is het voor een geoefend oor niet moeilijk de weg te vinden naar het kamertje waar iets anders dan punk, garage-rock of heavy-metal wordt gespeeld. Een aantal jongeren is drukdoende het band-repertoire in te studeren, wanneer de deur van een van de studio's opengaat. Het zijn voornamelijk Creoolse of Hindostaanse jongeren van Surinaamse afkomst tussen de vijftien en vijfentwintig jaar. Een van de groepen die in de oefenruimte bezig is, brouwt een aanstekelijke cocktail van verschillende muziekstijlen. Het is een beetje van alles wat: R&B (rythm and blues), hiphop, salsa, reggae en funk.
‘Met onze cocktail is het wel een beetje onduidelijk voor de mensen. Ik vind het echter niet erg omdat het voor ons duidelijk is waar wij met onze muziek staan. Wij willen gewoon “zwarte muziek” maken omdat het “onze” muziek is. Met onze muziek bedoel ik de muziek die we vaak thuis hebben gehoord’, aldus een van de jongeren.
| |
Surinaamse feestcircuit
In een van de andere oefenruimten ontmoet ik een van de bekendere dansbands uit het Surinaamse feestcircuit. Deze jongeren kiezen ervoor in het Surinaamse feestcircuit te opereren.
| |
| |
Het zijn jongeren van gemiddeld zesentwintig jaar. Zij zijn musici die al op jonge leeftijd met musiceren begonnen, veelal thuis in hun kamertje. Het zijn musici die al vroeg ervan overtuigd waren dat zij de muziek in wilden. Hun repertoire bestaat tegenwoordig voornamelijk uit eigen composities. Daarnaast spelen zij veel covers, nagespeelde composities van andere musici. De reden waarom Widjai en zijn vrienden ook covers spelen, is dat het op een of andere manier aanslaat bij het publiek waarvoor zij optreden. Hun uiteindelijke doel is het vermengen van verschillende stijlen zodat daaruit iets eigens ontstaat. Iets dat herinnert aan hun ‘roots’ of het land waar zij of hun ouders vandaan komen. Deze jongeren kiezen er ook voor deze genres te spelen omdat ze het gevoel krijgen meer gewaardeerd te worden door het publiek. Suriname is hun geboorteland, het is voor hen altijd een bijzonder ervaring voor een Surinaams publiek te spelen omdat men er met respect behandeld wordt: ‘Onder de Surinamers worden we als echte artiesten gezien. Wij voelen ons thuis tussen onze mensen. Zo weten wij ook dat we bij deze mensen horen. Wanneer we bijvoorbeeld R&B muziek zouden maken, dan denk ik dat onze mensen dat niet zouden waarderen, omdat ons publiek aan thuis herinnerd wil worden.’
Deze Surinaamse jongeren proberen op deze wijze hun cultuur en identiteit te behouden. De bevestiging die de jongeren van hun publiek krijgen, spoort ze aan hun afkomst niet te vergeten.
| |
Hiphop en R&B
Anderen kiezen er bewust voor uit de voor hen benauwende, Surinaamse ‘scene’ te stappen en richten zich meer op de muziek van hun zwarte idolen uit bijvoorbeeld de Verenigde Staten en Engeland. Hiphop-muziek en R&B zijn favoriete genres onder Creools-Surinaamse jongeren. Veel van de hiphop- en rapmuzikanten zijn op jonge leeftijd aan deze genres verslingerd geraakt. Een van de rappers vertelt dat hij vanaf zijn twaalfde luistert naar hiphop-legendes als Gang Starr. Op zijn vijftiende zette hij zijn eerste teksten op papier, en nu, vier jaar later, heeft hij al zijn tweede hiphop-crew. Het zit hem blijkbaar in het bloed, aldus deze rapper. Hij had niet durven dromen dat het zolang zou duren. Vroeger hing hij met vrienden op de bekende hangplekken in de buurt: ‘Met mijn muziek heb ik geen tijd meer voor dat gehang. Ik ben momenteel druk bezig met het maken van nieuwe teksten, dan heb je gewoon geen tijd voor die ongein. Ik gebruik wel de dingen die ik op straat zie in mijn teksten. Ik wil geen commerciële troep maken, daarom gebruik ik mijn ervaringen van de straat, dat is het echte leven. Commerciële hiphop boeit me niet meer. Het gaat die “gasten” er alleen maar om zoveel mogelijk geld te verdienen. Ik probeer met mijn groep een eigen stijl te ontwikkelen. We willen de kunst weer terugbrengen in de hiphop.’
Een van de jonge musici (Clyde) geeft aan wat hem in de muziek boeit: ‘Soms willen we emoties overbrengen. Daarom maken we op close harmony-leest geschoeide teksten en muziek. We schuwen echter ook het ruige R&B-werk niet. Het belangrijkste aspect van de muziek die wij maken, is het gevoel. We willen emoties overbrengen door middel van klanken. De mensen weten nog niet wat ze met onze R&B-muziek aan moeten; het staat nog in de kinderschoenen. Platenmaatschappijen en luisteraars zijn waarschijnlijk alleen geïnteresseerd in commerciële meezingers, omdat dat nu eenmaal scoort. Wij hebben daar eigenlijk niets op tegen, maar het moet niet ten koste gaan van de kwaliteit.’
| |
Drum'n'Bass
Surinaamse jongeren die kiezen voor bepaalde genres in de muziek, kunnen daar helemaal in op gaan. Zij maken als het ware van hun hobby een beroep. Steve vertelt over zijn persoonlijke
| |
| |
reis door de muziek: ‘De Hiphop was de eye-opener, via Londen verkocht ik mijn hart aan de Acid (underground hiphop) om me vervolgens toe te leggen op de techno (elektronische dansmuziek). Later werd het Drum'n'Bass (dansmuziek met zware basaccenten). Muziek is voor mij een uit de hand gelopen hobby, waarvan ik op gezette tijden zelfs kon leven en verre reisjes kon maken. Mijn studie kon ik gemakkelijk combineren met het onregelmatige muzikantenbestaan, maar tegenwoordig moet ik aanbiedingen afslaan. Op de eerste plaats ben ik muzikant, maar af en toe sta ik ook achter de draaitafel als DJ.’
Drum'n'Bass is geworteld in Londen. Net zoals de Hiphop in Amerika is ontstaan. Hiphop ontstond in de Amerikaanse getto's en was een uitlaatklep voor jongeren zonder uitweg. Zo was Drum'n'Bass in eerste instantie muziek van een aantal Londense underdogs, kansarme jongeren. Inmiddels heeft een grote groep deze muziekvorm opgepakt. Drum'n'Bass was volgens een van de jongeren ook nooit geworden wat het nu is zonder hiphop. Hiphop is wat hem betreft de basis van de hedendaagse muziek. Hiphop was voor Greg zijn eerste grote muzikale liefde. De aantrekkingskracht van die muziek was zo groot, vertelt hij, dat hij voor lange tijd niets anders dan hiphop wilde: ‘De omslag naar Drum'n'Bass kwam toen ik regelmatig in Londen kwam. Toen ik in de zomer van '88 daar was, hoorde ik zulke rare muziek. Dat bleek Drum'n'Bass te zijn. Ik werd uitgenodigd om mee te gaan naar een ongelooflijke rave (feest), waarna ik was verkocht. Terug in Nederland ben ik samen met muziekvrienden en een drumcomputer zelf die muziek gaan maken, aan de hand van voorbeelden die ik uit Londen mee had genomen. We hebben uiteindelijk wat muziek uitgebracht en zo is het balletje van mijn muziekcarrière gaan rollen.’
| |
De hand van de producer
Begin jaren negentig is Rutger Kroese als producer voor zichzelf begonnen. Met zijn project heeft hij de boel in Nederland op R&B-gebied min of meer aan het rollen gebracht. Hij heeft veel inzicht in de R&B ‘scene’ waarin veel Surinaamse jongeren verkeren. Kroese is een druk bezet man. Hij is eigenaar van een bekende muziekstudio in Amsterdam. Het is daar waar veel jongeren terechtkomen wanneer zij de sprong naar het grote publiek willen wagen. Kroese is nauw betrokken bij de voorbereidingen van de jongeren. Als producer schrijft hij ook nummers en teksten, heeft hij een artiestenbureau en is hij bij alles betrokken wat de jonge artiesten doen. Tot aan de bekende videoclips toe. De rol van de producer in deze genre is belangrijk, zo niet cruciaal. Kroese: ‘Ik zou letterlijk een aantal jongeren van de straat kunnen plukken en daarmee een plaatje kunnen opnemen. Waar het bij R&B om gaat, is in eerste instantie de beat, en dan met name de “sounds” die worden gebruikt. De muziek is tegenwoordig heel leeg, een heel arrangement zoals vroeger is niet meer nodig. Met de moderne apparatuur die musici tegenwoordig tot hun beschikking hebben, kunnen ze de “magische vetheid” van de muziek accentueren of juist verknallen. Er is wel een flink aanbod aan zangers en zangeressen, met name van zwarte jongeren. De concurrentie is dus groot. De jongeren die hier belanden vergissen zich daar wel eens in. In de studio werkt het heel anders. Het maken van echte goede R&B muziek vereist toch wel flink wat studio-ervaring en apparatuurkennis.’
Kroese typeert jongeren die hij ontmoet als volgt: ‘De meeste beginnende jonge musici lijken naast de muziek meer geïnteresseerd in een snelle auto en mooie kleding. Dat is echt opvallend. Dit heeft te maken melde “scene”, die heel erg gericht is op uiterlijk vertoon.’
Kroese zoekt altijd naar nieuwe jonge talenten en krijgt nogal wat muziek te horen: ‘Als je
| |
| |
de mensen spreekt, dan blijkt dat ze op een enkele uitzondering na allemaal snel voor het grote geld willen gaan. Wat ik ze dan adviseer klinkt als een ongelofelijke cliché: hard werken en origineel zijn. Pas dan kunnen zij [de jongeren] werkelijk aan de weg gaan timmeren.’
| |
Zingen voor de lol
Marcia, zangeres van een jonge R&B-groep, verteil dat zij altijd veel met muziek bezig is: ‘Ik heb met bands opgetreden en naar aanleiding van die optredens kreeg ik steeds meer aanvragen. Met vrienden heb ik toen besloten het serieus aan te pakken. Want als ik iets doe, wil ik het wel gelijk goed doen. Aldoende kwamen we terecht bij een producer [de eerder genoemde Kroese]. De producer haalde een oud nummer van stal en maakte er een R&B-lied van.’ Mike, een ander bandlid, vertelt verder: ‘Wij waren het gelijk met zijn keuze eens, we hadden van tevoren wel gezegd welke richting we op wilden, namelijk R&B.’ Marcia vult aan: ‘En Engelstalig. Je hebt al zoveel Nederlandstalige nummers. Bovendien denk ik dat het publiek dat naar ons kijkt geen echte Nederlandse zangers zien. Ook al ben ik hier geboren.’
Volgens hetzelfde bandlid klinkt het Engels ook mooier. De groepsleden zien hun muziekcarrère als een leuke hobby en promotie-aktiviteit: ‘We doen het puur voor de muziek en voor de lol. Verder zoeken we er niets achter, ledere jongere heeft iets waar hij, buiten bijvoorbeeld school of thuis, van houdt. Wij houden van muziek. Daarom hebben we hiervoor gekozen. We beoefenen onze hobby voor de volle honderd procent. Het is leuk, maar daarom niet minder belangrijk.’
| |
Tot slot
Doordat muziek mede vorm geeft aan het zelfbeeld en specifieke thema's introduceert, speelt zij een belangrijke rol in de socialisatie van de Surinaamse jongeren. Surinaamse jongeren voelen zich thuis in het ‘gezonde’ muziekklimaat, waar gelijkgestemde bands elkaar opzoeken en gezamenlijk activiteiten ontplooien. Liever de handen ineenslaan dan elkaar beconcurreren, is het motto. Het is een inspirerende scene. Ze komen elkaar tegen bij de repetitieruimtes, helpen elkaar met het opnemen van muziek en het regelen van optredens.
Er is sprake van een gedifferentieerd muziekvoorkeurpatroon onder deze jongeren. Hierbij blijken ervaringen op school, thuis, etnische afkomst en leeftijd een belangrijke rol te spelen. Zwarte populaire muziek vertegenwoordigt een alternatief voor met name datgene wat de rest van de samenleving deze jongeren te bieden heeft. Populaire muziek helpt jongeren zich los te maken en onafhankelijk te voelen van ouders, leraren en superieuren in de werksituatie. Verschillende muzikale genres, zoals rock, soul en pop, spelen een belangrijke rol in de cultivatie van persoonlijke en maatschappelijke doelen onder jongeren. De beat, de inhoud van de teksten en de agressieve toon van veel populaire muziek komen overeen met het gevoel en de emoties van grote groepen adolescenten. Jongeren identificeren zich met populaire muziek en gebruiken haar om persoonlijke en interpersoonlijke doelen te realiseren, om weerstand te bieden tegen ‘autoriteiten’, om hun eigen persoonlijkheid te ondersteunen en te laten gelden, om relaties te leggen met andere jongeren, romances te laten ontstaan en te leren over dingen die ze niet op school of van hun ouders geleerd hebben of ooit zullen leren. De verschillende voorkeuren die Surinaamse jongeren erop nahouden zijn terug te voeren tot identificatie met hun muziekhelden uit de Afro-Amerikaanse en zwarte Engelse muziekcultuur. Door mee te doen aan bepaalde zwarte jeugdstijlen kunnen zij het meest van het ‘echte leven’ leren en zich voorbereiden op hun entree in de wereld van de volwassenen.
| |
| |
| |
Literatuur
Lull, J., 1987
Populair Music and Communication. London, New Delhi: Gage: Mewbury Park, Beverly Hills. |
Rutten, P., 1991
Hitmuziek in Nederland 1960-1985. Nijmegen. |
Sansone, L., 1992
Overlevingsstrategieën, subcultuur en etniciteit van Creoolse jongeren uit de lagere klassen in Amsterdam 1981-1990. Amsterdam: Het Spinhuis. |
Carlo Hoop studeerde geschiedenis en culturele antropologie. Hij is muziekdocent en musicus bij de Afro-Surinaamse jazzgroep FraFra Sound.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd