OSO. Tijdschrift voor Surinaamse taalkunde, letterkunde en geschiedenis. Jaargang 9

[p. 104]

Berichten

De gemengde commissie voor Surinaamse archieven. Presentatie en voortgangsverslag

Het archiefmateriaal betreffende de Surinaamse geschiedenis berust hoofdzakelijk in Nederlandse en Surinaamse archieven. Over deze archivalia is in de afgelopen jaren veel en soms verhit gesproken. Enerzijds is van Surinaamse zijde regelmatig betoogd dat een belangrijk deel van de in de Nederland berustende archieven eigenlijk in Suriname thuishoort. Anderzijds is het reeds jaren een publiek geheim dat de situatie van het archiefwezen in Suriname deplorabel is.

Zowel op de eerste (Paramaribo, 1980) als de tweede (Rijswijk, 1980) overlegronde ter uitvoering van de Culturele Overeenkomst tussen Suriname en Nederland - daterend van februari 1976 - is dit probleem onderkend: ‘Partijen erkennen het belang van de samenwerking tussen de archiefdiensten van beide landen. Zij zullen onderzoeken welke problemen op dit gebied bestaan en daarbij de vraag beantwoorden welke archiefstukken al dan niet in originali zullen worden overgedragen.’ (Verslag 1980, sub II.3). Aan een gelijkluidende formulering werd het volgende jaar een zin toegevoegd: ‘Partijen komen overeen te dien einde delegaties van deskundigen zo spoedig mogelijk bijeen te laten komen.’ (Verslag 1981, sub I.10). Hiervan is echter, mede door de politieke problemen tussen beide landen, nooit iets terecht gekomen.

Op 4 juni wijdde de Stichting Instituut ter Bevordering van de Surinamistiek (verder IBS) haar jaarlijkse colloquium aan het thema ‘Bronnen voor de Surinamistiek’. Dit, in samenwerking met het Algemeen Rijksarchief te Den Haag (verder ARA) georganiseerde, colloquium werd door 150-200 personen bijgewoond. Tijdens de op het ARA gehouden studiedag kwam de zorgwekkende situatie van het Surinaamse archiefwezen regelmatig ter sprake. Vanuit de zaal werd gepleit voor het zoeken naar een oplossing voor de archiefproblematiek. Het bestuur van het IBS besloot hierop te dien einde in samenwerking met het ARA een werkgroep in te stellen.

Bedoelde werkgroep heeft, in wisselende samenstelling en de facto onder leiding van de Rijksarchivaris van de Tweede Afdeling, drs. E. van Laar, gedurende anderhalf jaar op informele basis gefunctioneerd. In deze periode zijn wel verschillende contacten gelegd en plannen besproken, maar zijn geen concrete resultaten geboekt of voorstellen aan de Nederlandse of Surinaamse overheid gedaan.

Op haar vergadering van 5 oktober 1989 heeft genoemde werkgroep zichzelf opgeheven. In plaats hiervan is gelijktijdig een Gemengde Commissie voor Surinaamse Archieven ingesteld. Met de term ‘Gemengde Commissie’

[p. 105]

wordt aangeduid dat in de commissie, die haar basis en secretariaat op het Algemeen Rijksarchief te Den Haag heeft, tevens vertegenwoordigers van andere instellingen zitting hebben. De Gemengde Commissie telt Nederlandse en Surinaamse leden, en heeft als doelstelling voorstellen te doen ter verbetering van de bestaande situatie met betrekking tot Surinaamse archieven, alsmede middelen te vinden om deze voorstellen te doen effectueren. Leden van de commissie zijn: drs. J. de Bye (Stichting Surinaams Museum), drs. E. Essed-Fruin (Stichting Surinaams Museum), dr. S.W. de Groot (IBS), drs. E. van Laar (ARA; secretaris), drs. H.L. Ph. Leeuwenberg (Rijksarchief in Utrecht), mr. W.L. Man A Hing (IBS), dr. G.W. van der Meiden (ARA), dr. G.J. Oostindie (Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde; voorzitter), dr. J.P. Siwpersad (IBS) en H.A. Telgt (Staatsarchief Suriname).

De Gemengde Commissie heeft in haar eerste vergadering vastgesteld dat het conserveren en vervolgens beschikbaar doen maken van de zich in Suriname bevindende archieven thans de eerste prioriteit dient te hebben. De huidige situatie in Suriname is zeer zorgelijk. Er bestaat geen centraal, goed geoutilleerd archiefgebouw. De diverse archiefcollecties worden verspreid door het land, voornamelijk op diverse locaties in Paramaribo, bewaard. De conditie van de als archiefruimte dienstdoende gebouwen voldoet niet meer aan de eisen van behoorlijk archiefbeheer. Daarnaast is er geen sprake van een deugdelijke conservering, inventarisering en beschikbaarstelling aan het publiek.

Dit probleem is niet alleen in Surinaamse vakkringen onderkend. Ook van overheidswege, in het bijzonder vanuit het Surinaamse Ministerie van Binnenlandse Zaken, dat het archiefwezen onder zijn beheer heeft, wordt deze problematiek met bezorgdheid onder ogen gezien. Er zijn echter geen gelden beschikbaar om daadwerkelijk verbeteringen door te voeren. Zo liggen reeds jaren plannen gereed om tot de bouw van een algemeen archief te komen; met de uitvoering is nimmer een begin gemaakt.

De Gemengde Commissie heeft daarom besloten te pleiten voor een fasegewijze aanpak van de problematiek:

-	op de lange termijn dient in Paramaribo een goed geoutilleerd archiefgebouw in gebruik te worden genomen. Naar schatting is met de bouw en inrichting van een dergelijk gebouw een bedrag van tenminste Nfl 10 miljoen gemoeid. Het is duidelijk dat dit voorlopig niet de eerste prioriteit kan hebben.
-	op de middellange termijn (in de komende jaren) kan een begin worden gemaakt met de herordening, conservering en microverfilming van de in Suriname berustende archiefcollecties. Hiertoe is het noodzakelijk dat in Paramaribo een restauratie-atelier en een ruimte geschikt voor microverfilming worden ingericht. De gemaakte microfilms zullen uiteindelijk niet

[p. 106]

alleen in Suriname, maar ook in Nederland beschikbaar moeten komen. Uiteraard is een en ander slechts mogelijk indien de Surinaamse regering hieraan alle medewerking verleent, zowel t.a.v. de openstelling van de archiefcollecties als op het personele vlak. Gezien de onduidelijkheid over omvang en conditie van het in Suriname bewaarde archiefmateriaal is het thans niet mogelijk een veantwoorde schatting van de hiermee gemoeide kosten en tijd te maken, evenmin om reeds prioriteiten te stellen. Om deze reden is het geboden

-

op korte termijn (in 1990) een archiefdeskundige naar Suriname uit te zenden, die in samenwerking met de archiefbeheerders aldaar een eerste inventarisatie van de problemen en mogelijkheden kan maken. Uit deze pilot-study zou een rapport moeten voortvloeien waarin bovengenoemd project wordt geconcretiseerd en van een financiële en tijdsraming wordt voorzien.

Betrekkelijk kort na haar aantreden kan de Gemengde Commissie thans melding maken van goede vorderingen. Regelmatige contacten met vertegenwoordigers van de Nederlandse en Surinaamse overheid, alsmede tussen de commissieleden in Nederland en Suriname, lijken thans vruchten af te werpen. De Nederlandse Minister voor Ontwikkelingssamenwerking drs. J.P. Pronk heeft in januari 1990 positief gereageerd op een subsidieaanvrage van de Gemengde Commissie ten behoeve van bedoelde pilot-study. De Surinaamse overheid, i.c. de Stichting Planbureau Suriname, heeft via de Nederlandse ambassade in Paramaribo een verzoek ingediend om daadwerkelijke uitvoering van deze pilot-study; dit verzoek impliceert de officiële medewerking van Surinaamse kant.

Tot zover deze (droge) opsomming van de activiteiten van de Gemengde Commissie voor Surinaamse Archieven. Vastgesteld mag worden dat, niet in de laatste plaats dankzij initiatieven van de zijde van het IBS, nu tenminste een begin kan worden gemaakt met de verbetering van de situatie in het Surinaamse Archiefwezen. Over de vorderingen zal de commissie de lezers van OSO graag op de hoogte houden.

april 1990

Dr. G.J. Oostindie

voorzitter Gemengde Commissie

[p. 107]

Schoolloopbaan van Surinaamse kinderen in de aandacht

Twee kort na elkaar verschenen publikaties schenken aandacht aan de schoolloopbaan van Surinaamse kinderen in het Nederlandse onderwijs. Er is reden tot bezorgdheid hierover. De prestaties van Surinaamse leerlingen in het Nederlandse onderwijs zijn verhoudingsgeijs laag; zij stromen voornamelijk door naar de lagere vormen van het voortgezet onderwijs en zij zijn oververtegenwoordigd in het speciaal onderwijs.

Begin maart 1990 verscheen Schoolloopbaanverbetering van Surinaamse leerlingen, onder redactie van Varina Tjon-A-Ten en Krishna Autar. Het boek bevat de inleidingen die zijn gehouden op de conferentie ‘Verbetering Schoolloopbaan van Surinaamse leerlingen’, die in oktober 1988 door de S.S.A. (Stichting Steunfunctie-organisatie voor Surinamers in Amsterdam) is gehouden. Tot de contribuanten behoren onder anderen de beide redacteurs, Henry Dors, Hele Burleson-Esjas, Adjiedj Bakas, Mildred de Baas, Hein Eersel en Krish Sietaram. De staatssecretaris van onderwijs, drs. J. Wallage, heeft het voorwoord geschreven. Het boek is uitgegeven door uitgeverij Swets & Zeitlinger te Amsterdam en Lisse (ISBN 90 265 1087 X). Bij het verschijnen zijn exemplaren aangeboden aan staatssecretaris Wallage en de Amsterdamse wethouder van onderwijs, mevrouw A. Wildekamp.

Op 4 april is door de L.I.S. (Limburgse Immigratie Stichting) het verslag gepresenteerd van een onderzoek naar de schoolloopbaan van allochtone kinderen in het basisonderwijs in de Oostelijke Mijnstreek. Het onderzoek is uitgevoerd door M.G.M. Janssen. Het betreft niet alleen Surinaamse kinderen, maar ook kinderen van Antilliaanse, Marokkaanse, Tunesische en Turkse afkomst. Ook in dit verslag komt de verhoudingsgewijs te frequente doorverwijzing naar het speciaal onderwijs ter sprake. Het verslag is te bestellen bij de genoemde Limburgse Immigratie Stichting, Akerstraat 41, 6411 GW Heerlen (ISBN: 90 800 4681 7).

[p. 108]

1990 staat in het teken van de herdenking van het feit dat honderd jaar geleden de eerste Javaanse immigranten in Suriname arriveerden. Tot de herdenkingsfestiviteiten in Suriname behoort onder meer een tentoonstelling in het Surinaams Museum (vanaf eind augustus). In Nederland zal o.a. in september in het Congresgebouw te Den Haag een symposium worden gehouden. De foto (oorspronkelijk gepubliceerd in Tropisch Nederland van 8 februari 1932) toont Javaanse immigranten op het moment dat zij voor het eerst Surinaamse grond betreden.
(foto Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde)