OSO. Tijdschrift voor Surinaamse Taalkunde, Letterkunde en Geschiedenis. Jaargang 5

[p. 82]

Dr. D.C. Geijskes op de top van de Voltzberg, na een expeditie van ruim zes maanden in het Boven-Coppename gebied (januari 1944).

[p. 83]

In memoriam Dr. D.C. Geijskes (1907-1985)
F.C. Bubberman

Het gebeurde zo plotseling, Dick Geijskes overleden! Kort ervoor hadden we elkaar nog gesproken, natuurlijk over Suriname.

Voor dat land klopte immers zijn hart, dáár smeedde hij zijn actieve jaren samen tot een arbeidzaam leven, dat hem de kennis en ervaring gaf waaruit jongere generaties - zij het niet zonder eigen inspanning - konden putten. Gedegen kennis van het land, de grond, het water en zijn bewoners was en is nog schaars in Suriname, maar Geijskes trok erop uit en legde vast in woord, beeld en geschrift wat hij gezien en ervaren had, vaak zo levendig dat de buitenstaander zich ‘erbij geweest’ waande. Zo werd hij een onmisbare schakel in de groeiende keten van Surinamisten op velerlei gebied: entomologie, botanie, zoologie, etnologie, archeologie, geologie, geografie, geschiedenis, en niet in zijn minst, exploratie van het onbekende binnenland. Hij was ook een voortreffelijk tekenaar en aquarellist, die zijn eigen publikaties vaak zelf illustreerde. Geert wonder dat zij die na hem kwamen hem bestempelden als een der laatste ‘typische all-round tropenwetenschappers’ met associaties aan mannen als Von Humboldt, Junghuhn en, in Suriname, August Kappler.

In 1935 na zijn studie in Leiden cum laude gepromoveerd aan de Universiteit van Basel, kwam hij in 1938 naar Suriname, waar hij werd aangesteld als entomoloog op het Landbouwproefstation te Paramaribo. Entomologie en meer in het bijzonder de studie der libellen zou zijn verdere loopbaan weliswaar steeds blijven bepalen, maar zijn belangstelling betrof al spoedig al die onderwerpen die de verkenning van zo'n groot en onontgonnen land als Suriname nu eenmaal met zich meebrengt. Veldstudie bracht hem overal en vereiste moeizaam expeditie-werk, waarbij hij een begrip werd onder de Bosnegers en Indianen. Het spreekt welhaast vanzelf dat Geijskes deskundig werd in het organiseren en uitvoeren van verafgelegen exploratietochten en opdrachten, die zo ver gingen als de aanleg van vliegveldjes voor een versnelde ontsluiting van het achterland, bekend geworden als de ‘Operatie Sprinkhaan’ in 1959.

Maandenlange reizen in het onbekende leverden niet alleen grote hoeveelheden insecten op - zijn grote hobby - maar ook nieuwe landschappen, onbekende bergen, kreken en rivieren, onbekende Indianen en hun sporen uit een ver verleden. Geijskes zocht in 1939 uit met welke planten de Oajana-indianen hun pijlgif, het oerali, bereidden en hij ging op zoek in 1943 naar de Hevea, de wilde rubber, waarbij hij als een der eersten op de Tafelberg belandde, een tot dan toe nauwelijks betreden zandsteenkolos in het midden van het land.

Wanneer de opmerkzame onderzoeker, die Geijskes was, rondtrekt in een schaars bevolkt land, dan is het niet verwonderlijk dat menselijke

[p. 84]

sporen uit een onbekend verleden zijn aandacht trekken en hem tot verdere studie zetten. Hij verdiepte zich in de Surinaamse archeologie en werd naast zijn taak als Gouvernements-bioloog de eerste directeur van het door hem tot leven gewekte Surinaams Museum, waar hij tot zijn vertrek uit Suriname in 1965 de scepter zwaaide. Geijskes speurde in 1957 als eerste op de Hertenrits naar de achtergronden van de legendarische bedjes-bouwers, een terp-bewonend volk uit de eerste eeuwen van onze jaartelling. En hij was actief bij de organisatie van het eerste Caribisch Archeologisch Congres, dat in 1961 te Martinique bijeenkwam en dat uit zou groeien tot een geregeld regionaal gebeuren.

Niet alleen legde Geijskes intussen de basis voor de verzameling Surinamica, waarmede het museum later internationale faam verwierf, maar ook schiep hij uit wijd verspreid materiaal een gedegen bibliotheek, een kostbaar overzicht van alles wat in de loop der jaren over Suriname was gepubliceerd in boek, pamflet en kaart. Latere generaties zouden en zullen hem vooral dáárvoor dankbaar zijn.

Na zijn terugkeer in Nederland was hij werkzaam eerst tijdelijk, later vast tot 1972 als onderzoeker en conservator op het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie te Leiden, zijn studiestad, en hij bleef daar actief tot zijn dood op 27 september 1985. Nog tweemaal, voor het laatst in 1973, had hij zijn Tweede Vaderland Suriname teruggezien, hoe kan het anders: op expeditie in het toen nog onontsloten binnenland van westelijk Suriname.

Ver over de honderd publikaties, de meeste over Suriname, verschenen van zijn hand, ook toen hij reeds lang in Nederland was teruggekeerd. En nog steeds is zijn bibliografie niet compleet. Een van zijn laatste publikaties in 1983 werd zijn bijdrage aan een boek over de libellen van Nederland, de diergroep die Geijskes meer dan een halve eeuw tevoren gebracht had tot de studie der natuur en daarmede tot zijn veelzijdige kennis van de tropen.

Dr. Dirk Cornelis Geijskes ontving de bronzen medaille van het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap, hij werd corresponderend lid van de Koninklijke Akademie van Wetenschappen, hij was redacteur van het tijdschrift Nieuwe West-Indische Gids en hij deelde na zijn terugkeer in Nederland, toen hij bevorderd werd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau, in het bestuur van de Natuurwetenschappelijke Studiekring voor Suriname en de Nederlandse Antillen.

Dat velen in en buiten Suriname hem in hoge ere houden en er trots op zijn hem te hebben gekend en meegemaakt, moge mede een troost zijn voor zijn vrouw en kinderen.