Opwaartsche Wegen. Jaargang 17

[p. 513]

Menno de Munck
Brief in de nacht

......Gisteravond, laat, ben ik teruggekomen van mijn reis. Reeds toen ik de sleutel in het slot stak, overviel me het angstige voorgevoel, hetwelk me ingaf dat er iets gebeurd moest zijn. Ik ben het lege, koude huis doorgelopen en vond je nergens. In de salon niet, niet in de eetkamer en ook in de keuken niet. Toen zag ik, mijn werkkamer binnenkomend, op mijn bureau iets wits schemeren. Een brief, dacht ik. Ik trad nader. Het wás een brief, jóuw brief. Ik brak hem open, haastig, en las de korte, vriendelijke woorden waarmee je afscheid van me nam, Hoe ik hierop onmiddellijk reageerde, weet ik zelf niet meer. Ik herinner me vaag dat ik door de stille, mistige nachtstraten liep, dat ik de stad verliet en lang dwaalde, over de buitenwegen, dof en gevoelloos. Niets was helder in de chaos van mijn gedachten, dan alleen dit éne: dat je nu wéggegaan bent, wéggegaan......

Toen ik weer in de stad kwam, was de morgen reeds aangevangen. Ik sloop, angstig en alleen, door de straten, waar het leven van elke dag weer herbegon. Ik was moe...... zo moe......

Thuis ben ik op de divan neergevallen. Ik heb geslapen, zwaar en onrustig. Vroeg in de middag ben ik weer ontwaakt, met een doffe, bonzende hoofdpijn. Ik ben weer uitgegaan, heb gegeten in een klein restaurant aan de Vischmarkt. Later heb ik weer door de stad gedwaald. En traag, héél traag is de dag omgegaan...... ......Nu zit ik op mijn werkkamer in het koude, eenzame huis. Het is laat al...... het is nacht...... Enkele uren geleden sneeuwde het, met grote, donzige vlokken. Nu is de lucht weer helder geworden en in het blanke maanlicht is onze tuin overgoten met een zilveren schijnsel. De ijl-zingende nachtwind wiegt de wit-beladen takken van de kleine spar die we samen hebben geplant op de dag waarop je me vertelde dat je een kindje wachtte... Veel en lang heb ik nagedacht vanavond, Truus. Over vroeger, of misschien is het juister gezegd, over enkele jaren geleden. En ook over het laatste jaar en de laatste maanden. En in die enkele uren van nadenken meen ik het conflict te hebben opgelost dat ons zo meedogenloos heeft vaneen gedreven. Ik ben

[p. 514]

héél rustig geworden nu en alle twijfel aan jou en aan mijzelf is uit mij gebannen. Ik ben tot de erkenning gekomen dat het niet mag op deze wijze. Eens hebben wij de handen ineen geslagen; het was op de avond toen we plots allebei voelden dat onze jeugdvriendschap was uitgegroeid tot het wijde, milde geluk dat liefde heet. En ik voel dat dit geluk, dat deze liefde niet zo maar uit te wissen is door een fout die van weerszijden - ik geef toe, van mijn kant wel het meest - is gemaakt.

Vanmiddag ben ik bij moeder geweest. Haar lieve, oude gelaat met de vele rimpels was grauw beschreid. Wij hebben niet veel gesproken, slechts enkele woorden. Het enigste wat zij zei, was - Hoe kunnen jullie je zó vergissen......

Weet je nog, hoe we vroeger speelden in de grote tuin die achter het ruime, oude huis van je ouders lag? Ik herinner mij nog zeer duidelijk dat ik gewoonlijk de rol van Adalbert, de roofridder, op mij nam en jou in mijn kerker gevangen zette. Als ik je dan had opgesloten ging ik naar je moeder en eiste een losprijs, die, gewoonlijk in de vorm van koekjes of chocolade, altijd grif werd betaald. Eens had ik je te stijf aan een boom vastgebonden en kon de knoop niet weer loskrijgen. Toevallig begon het op datzelfde ogenblik hard te regenen en ik holde, ten einde raad, naar je moeder. Zij kwam vlug met me mee en sneed het touw los. Weet je nog hoe nat je toen was en hoe je huilde? - Naarling, zei je boos, - ik wil nooit weer met je spelen....... We waren nog zulke kinderen toen dat alles gebeurde, zeven of acht jaar oud misschien......

Toen we nog op de H.B.S. waren heb ik eens hevig om je gevochten. Het was Dick Veenhoven die me er mee plaagde dat we altijd samen naar huis en naar school gingen. Ik kwam die middag thuis met een bloedneus en een grote scheur in mijn blouse en mocht voor straf een week niet voetballen. De volgende dag was ik jarig en werd me mijn straf weer kwijtgescholden, 's Avonds kwam jij met je moeder. Ik kreeg een pochette van je, een lichtbruine met een donkere rand. In de hoek had je mijn naam geborduurd met groene zijde.

Wat was het een heerlijke tijd, die jaren toen we onze jeugd genoten. Altijd waren we samen, op de korfbalclub, de dansles en de schoolvereniging. Onze ouders zagen het glimlachend aan en vonden het goed. Een jeugdvriendschap.

[p. 515]

Toen kwam de overplaatsing van mijn vader en daarmee onze verhuizing naar het Zuiden. Weet je nog dat we allebei eventjes hebben geschreid die laatste avond dat we bij elkaar waren? Je gezichtje stond zo ernstig toen je me een zoen gaf, de eerste, en me beloofde dat je op me zou wachten en later met me trouwen. Veertien jaar was je toen en ik was net vijftien geworden......

Zes jaren duurde het eer we elkaar terug zagen. Zes jaren, waarin we elkaar, hoewel met lange tussenpozen, vrij geregeld hadden geschreven.

In de vacantie kreeg ik plotseling de ingeving je eens op te zoeken. Het was op je verjaardag en ik reisde naar je toe zonder voorafgaand bericht, want het was mijn bedoeling je te verrassen. Laat in de middag kwam mijn trein aan en ik haastte mij door de vele, oude bekende straten naar je adres. Je moeder deed me open. Ze moest enige tijd nadenken eer ze me herkende.

Ik werd door haar met de oude hartelijkheid ingehaald. Toen ze wat van haar verbazing bekomen was wees ze me de kamer waar je je bevond en we spraken af dat ik, bij wijze van verrassing, onaangediend zou binnengaan. Ik klopte even zacht aan en opende meteen de deur. Je stond uit het raam te zien met je rug naar de kamer die vol was van zon en bloemen. Je had mijn zacht klopje niet gehoord want je draaide je pas om toen ik al enige passen naar binnen gemaakt had. Je ogen werden groot van verbazing. - Lieve help...... Bob!, zei je verrast. Ik trad nader en stak je mijn hand toe. Ik zei zoiets van - Hallo Truus, hoe maak je het, en ik geloof dat het nogal onnozel klonk. We stonden een beetje verlegen bij elkaar, niet goed wetend wat we moesten zeggen. Je droeg een japonnetje van lichtgroene zijde wat je buitengewoon goed stond. Je zag er erg jong uit, zodat ik je niet veel veranderd vond in die zes jaren. Drie dagen bleef ik bij jullie logeren. Toen moest ik weer vertrekken om een afspraak met een studievriend te kunnen nakomen.

Sindsdien zagen we elkaar elk jaar geregeld enige keren.

Herinner je je nog de dag waarop onze verloving officiëel werd bekend gemaakt? Ik reisde al een paar dagen tevoren met mijn ouders naar jullie toe. Weet je nog dat haast alle vrienden en bekenden van vroeger 's avonds kwamen? Jaap van der Schelde,

[p. 516]

Johan Kuizenga en Gert van Laar. En Tiny en Ans van Duyl die allebei ai verloofd waren en al trouwplannen hadden. Bijna allemaal studeerden ze nog, behalve de meisjes en Dick Veenhoven die in de zaak van zijn vader was. Weet je nog hoe Dick schertsend voorstelde of we nog eens een robbertje om je zouden vechten? Toen, laat in de nacht, de gasten vertrokken waren wandelden we nog even in de tuin, dezelfde tuin waarin we vroeger zo vaak hadden gespeeld. Bij de boom waaraan ik je eens te stijf had vastgebonden stond je stil. Je nam mijn vinger waaraan je 's morgens de ring geschoven had en je zei: - Bob, dit is een band die we altijd móeten voelen en die we toch nooit mógen voelen...

Spoedig nadat ik afgestudeerd was kreeg ik mijn betrekking aan de krant. Weet je nog hoe blij we allebei waren en hoe we direct trouwplannen maakten? Herinner je je nog die prettige tijd toen we bezig waren ons huis in te richten?

Alles wat ik nu neerschrijf heb ik vanavond weer overdacht en nog eens meegemaakt. En ik ben hierdoor tot de erkenning gekomen dat herinneringen vaak nog mooier zijn dan de feiten zelve.

Herinner je je nog die eerste jaren van ons huwelijk toen alles nog zo goed was? Vele avonden zat je bij me op mijn studeerkamer met een boek of een handwerkje. Soms las ik je voor, uit Gorter's Mei of uit het Gilgamesj-epos van Eekhout waar je zo bijzonder veel van hield.

In die tijd verscheen ook mijn eerste roman. Weet je nog hoe we samen de drukproeven corrigeerden? En hoe we quasi ruzie maakten wie het eerst een fout gezien had?

Toen kwam de tijd waarin je een kindje droeg en je wekenlang werkte aan babykleertjes. Telkens verbaasde ik me met mijn mannen-onervarenheid erover dat zulke kleertjes zó klein moesten zijn. Ik heb me er oprecht over verwonderd, dat je je tot de laatste dagen in die periode zo flink gehouden hebt.

Het was in de dagen waarin de geboorte elk ogenblik verwacht kon worden dat ik plotseling op reis moest. We spraken af dat ik onmiddellijk telefonisch bericht zou krijgen en ik vertrok in de grootste spanning. Enkele dagen nam mijn reis in beslag en steeds hoorde ik niets. Juist op het ogenblik waarop ik voor mijn hotel de motor startte om weer terug te rijden, kwam het bericht dat onze boy geboren was. Ik herinner me niet ooit in mijn

[p. 517]

leven zó hard gereden te hebben als op die terugtocht. Ik ben slechts één keer afgestapt, om te tanken, en kwam laat in de avond doodmoe aan. Toen ik aan je bed kwam sliep je; het kleine wonder lag in je armen. De zuster vond het beter dat je bleef doorslapen, maar toen ik me zacht wilde verwijderen werd je wakker. - O Bob, zei je gelukkig en je greep mijn hand. Je deed erg je best om niet te schreien maar er hingen toch een paar tranen aan je wimpers......

Daarna de heerlijke dagen waarin onze jongen opgroeide. Nog zie ik je bezig als je hem hielp en hij in zijn badje lag te spartelen en kraaide van plezier. Weet je nog dat we het nooit eens konden worden wie hem in zijn bedje mocht leggen en het daarom maar samen deden? Toen hij wat groter geworden was zat ik eens bij hem in zijn box en speelde met hem. Op dat ogenblik kwam jij juist de kamer in en zag hoe ik hem hielp een toren bouwen. Sindsdien zei je ‘mijn beide kinderen’ als je over ons sprak......

Toen gebeurde het ongeluk.

Ik ging op een middag naar Utrecht voor het maken van een reportage en kwam de volgende morgen weer thuis. In de verte zag ik je al staan, met den jongen op je armen. Je wuifde tegen me en ook Guusje stak een handje op. Tegenover het hek keek ik achter mij om te zien of de weg vrij was en ik de bocht kon nemen naar onze oprijlaan. Zodoende zag ik niet dat je Guus neerzette.

Ik kwam met te grote snelheid aanrijden en kon onmogelijk meer remmen toen hij plotseling voor de motor liep. Ik trachtte nog hem te ontwijken door in de heg te rijden maar het was al te laat. Hij werd gegrepen en een eind meegesleurd. Door de slag vloog ik uit het zadel en kwam een paar meter verder op het grintpad terecht. Ik hoorde je gillen en vocht een ogenblik met een opkomende flauwte. Guus lag onder de rokende motor en had een grote wond aan het achterhoofd. Ook uit zijn mondje kwam bloed. Toen ik hem opnam sloeg hij nog even de oogjes op en kreunde - Paps......

Op het ogenblik dat het gebeurde had ik nog juist gezien dat jij je aan een stoel vastgreep die op het grasveld stond. Maar toen ik onze gestorven jongen in mijn armen hield stond je eensklaps achter mij. Je was lijkbleek en je stem had een harde klank toen je eiste: - Hier...... Je beurde hem in je armen en

[p. 518]

je kuste zijn koude, dode gezichtje, vele, vele keren. Ineens keek je mij aan en je zei met een harde, verwijtende stem: - Je reed ook veel te hard...... Ik wilde nog iets zeggen en stak mijn armen uit. Maar jij liep weg, in de richting van het huis. Ik voelde nog even hoe belachelijk ik daar stond, met gestrekte armen. Toen trok al het licht voor mijn ogen samen in een felrode, woest-draaiende schijf en was er niets meer.

Nadien kwam de verwijdering tussen ons. Een verwijdering die niet had hóeven komen.

Ik weet het, het was verkeerd van mij dat ik me terugtrok met mijn verdriet. Het was niet goed, dat ik vergetelheid zocht in mijn studeerkamer, bij mijn boeken en mijn werk. Maar heus, ik kon niet anders. Ik kón je niet naderen, en, ik voelde het duidelijk, jij ook mij niet. Ik heb het geprobeerd, vele keren, naar je toe te gaan en mijn heet, gemarteld hoofd in je schoot te leggen en je handen te voelen aan mijn gezicht en je stem te horen, zacht en goed. En óók wilde ik jóu troosten, je stil tegen me aan nemen en je kussen en je zachte woorden zeggen die dit alles zouden verlichten tussen ons. Maar telkens als ik opstond en naar je toe wilde gaan, was het of ik teruggleed in de tijd, dagen, weken, maanden. Dan stond ik weer in de tuin, naast de brandende motor. En jij stond bij me, je hield onzen jongen in je armen en je kuste zijn bleke, verstarde gezichtje Dan keek je mij aan, je was lijkbleek en je stem had een harde, verwijtende klank. - Je reed ook veel te hard, zei je, en ineens rees dan een muur tussen ons, een glazen muur, zodat ik je wel kon zien maar niet bij je kon komen, hoe graag ik ook wilde......

Truus, ik schreef het hierboven reeds, dit alles wat ik nu neerschrijf heb ik vanavond weer overdacht. En naarmate ik deze herinneringen op het willige papier vastlegde, is het me steeds duidelijker geworden dat het niet goed van ons was, ons zo bij elkaar te laten wegdrijven. Wij zochten, ieder voor ons, de vergetelheid, De vergetelheid en de troost, die wij samen en bij elkaar hadden moeten zoeken en zeker gevonden hadden. Nu ben je dus weggegaan. In het stille schijnsel van de lamp ligt je brief hier voor me, op mijn bureau. - Het is beter dat ik ga, schrijf je. - Wij begrijpen elkaar niet meer, we hebben elkaar niet meer noodig.

[p. 519]

We hebben elkaar niet meer nodig......

Truus, zo is het niet. We hebben elkaar wél nodig, meer dan ooit zelfs. Wanneer wij ieder onze eigen weg gaan wordt het ongeluk pas volkomen. Er is veel in het verleden dat ons bindt, té veel. De eerste jaren en het oude geluk. En ons kind, onze gestorven jongen.

Truus, ik voel het zo duidelijk nu, dat het niet mag op de wijze die jij je de beste denkt. Ik ben er zo van overtuigd dat we nog eens opnieuw moeten beginnen. Maar dan samen. Sámen moeten wij alles nog eens opbouwen en samen moeten wij trachten het oude geluk terug te vinden dat toch eens geweest is tussen ons. Ik wil je niet smeken terug te komen. Het zou niet goed zijn je hierdoor te beïnvloeden. Rustig moet je alles wat ik hier neergeschreven heb overdenken. En schrijf me dan terug, hoe je nu over dit alles denkt en of je je sterk genoeg voelt terug te keren en te trachten alles nog eens op te bouwen.

Ik zal nu deze brief gaan posten. En dan zal ik wachten, stil wachten op je antwoord......