Opwaartsche Wegen. Jaargang 17

[p. 417]

Hk. Mulder.
Mei-viering

Na vijftig jaren.

De dingen van het hart blijven leven.

Wat van de beschavingen, voorbijgegane of nog voorbijgaande, overblijft, is alleen dát waarin het hart der menschheid meesprak: de Kunst. In steen, op doek, in het woord.

Wetenschappelijke systemen wankelen en vallen, meeningen wisselen, godsdiensten verdwijnen. Maar wat Kunst is, blijft, want daarbij is het hart der menschen van alle geslachten gemoeid geweest. En het eenige wat zich overleeft, is het hart, want het hart is het leven zèlf.

De onsterfelijke dichter van de Mei, door den waan van den dag verblind, heeft dat vergeten in de ure eener begoocheling, die hem deed denken dat het Dichter-zijn, en niets méér, iets minders zou wezen dan leider-zijn en voorganger van een deel der massa, als welks ontfermer hij naar voren trad. Die ontrouw aan zijn zending, - want hij was alléén Dichter! - die omruil van de vijf talenten, hem bij Gods genade geschonken, in het schamele ééne talent, waarmee aanleg en karakter hem niet konden doen woekeren, is de navrante tragedie van Gorters leven geworden.

Dan, wij gedenken hier den Dichter van Mei, of, liever nog, de Mei zelf die, dit jaar een halve eeuw geleden, plotseling gelijk de lente zelve soms in deze gewesten, na lange koude en donkerte en kaalheid en dood, eensklaps en stralend komen kan met de laaiing van haar ontroerende bloesempracht, - het Hollandsche hart in vlam van verrukking zette. Veel is sedert op het wijde veld der vaderlandsche belletrie verschenen en verdwenen. Veel heeft voorbijgaand genot geschonken, het weinige dat echte kunst bleek, hield stand. En zoo blééf de Mei.

De Mei is!

Geen geslacht dat na de generatie van Gorter opkwam, of het heeft onvoorwaardelijk de Mei aanvaard als een kostbaar, onvergankelijk geschenk: de Heilige Graal onzer Nederlandsche

[p. 418]

letteren, een wonderdoend heiligdom blank en onaantastbaar in deze lage landen opgericht.

Welk een merkwaardige speling van wisselvalligheid beheerscht het leven toch van ons gemeenebest! De aard van den bodem biedt geen verrassingen zooals paniek-verwekkende natuurverschijnselen aan andere landen brengen. Eruptief-geweldig evenwel en vulkanisch-onberekenbaar in wezen en verschijning zijn de gebeurtenissen vaak geweest, die het leven van den geest in Holland hebben gekenmerkt.

In den uchtend zijner staatkundige geboorte staat daar plotseling de titan-figuur van een Rembrandt. Hij spreekt: daar zij licht, en daar was licht; en zijn over-rijk palet wedijvert met den kleurendroom waarin de dageraad der Vrijheid Hollands verrukkende kimmen doopte.

Omtrent het midden der negentiende eeuw davert plotseling door de eindelooze verveling eener in zelfgenoegzaamheid en bodemlooze middelmatigheid verschimmelende natie de knetterende donderslag van Multatuli's Max Havelaar, zonder eenige waarschuwing van kruiende wolkenluchten.

En nauwelijks dertig jaar later daalt daar op de donzen wieken eener goddelijke inspiratie dat wonderkind onzer vaderlandsche Muze onder ons neder, de Mei van Gorter, liefelijk als de lente zelve en wonderbaar als haar droom......

Zijn deze onberekenbare verschijningen in het geestesleven van ons volk niet in frappante tegenstelling met het vlakke en gelijkmatige karakter der natuur om ons heen?

Gelukkig zij in wier hart en geest een verrukking en dankbaarheid bewegen gaan en levend blijven, die door het panisch karakter der schoonheids-openbaringen zijn gewekt!

Aanvankelijke sprakeloosheid, ik zou haast zeggen: éven panisch in wezen als het karakter van Gorters Gedicht zelve was, volgde op zijn verschijning.

Zooals Rembrandt's tijdgenooten hem niet ‘aan’ konden, het geweld zijner verschijning niet beseften, zoo is het ook Gorter vergaan toen zijn Mei verscheen.

Van Deyssel, die overigens niet in de éérste plaats een poëzie-beoordeelaar was, heeft er met een enkelen tusschenzin in zijne bespreking van Gorters tweede boek, de VERZEN, als terloops van gerept!

[p. 419]

Kloos, die elf pagina's noodig had van zijn Veertien Jaar om naar aanleiding van die zooeven genoemde VERZEN te pogen het poëzie-lezende Nederlandsche publiek van deszelfs kop-schuwheid te genezen, Kloos wijdde in de Veertien Jaar...... 33 regels aan de Mei.

En deze critici waren destijds het groene hout! Vraag niet hoe het dorre zich gedroeg......

Maar sedert hebben breede kringen Mei herkend en erkend; sedert werd zij vleesch van ons vleesch en been van ons been, en is onze literatuur zonder haar niet meer denkbaar.

Dichters van Nederland: wáár is het feest, wáár is Uw feest van de Mei, Uw feest dat als een offerande des lofs zal zijn?

Nergens is in Mei de volle heerlijkheid van haar zending schooner opengebloeid dan in déze strophen, waarmee ik dankbaar mijn herdenkingswoord wil eindigen:

‘Zoo zal dit lied liggen, dwars door het land,
Een dorstig volk zal drinken aan zijn kant.’