Opwaartsche Wegen. Jaargang 16

[p. 617]

Sj. Daac
Het drama

We hebben de oude kachel aangemaakt, want het is hier koud. Het vet, dat haar bij onze afwezigheid trouw conserveerde, dampt dartel naar het plafond. De kamer stinkt, een parodie op een oliebollenkraam. Beklaag de arme Grieksche goden, die iederen dag een copieus diner van vetdamp te verdouwen hadden.

Ik zie het brandoffer aan, en word bedwelmd in de gedachten. De kachel is oud. Er staat een raar woord op, het herinnert mij de Semietische talen. Er is ook een plaatje, op het voorhoofd van haar glimmend rood gezicht. Een slang zit in een boom. Ik denk aan het paradijs, maar dat komt van de Semietische talen. Of was Adam geen Jood? Het is eenvoudiger.

Een slang dus, zit in een boom. In de andere boom zit een vogel op een nest jongen. Zij zitten tegenover elkaar als spelers in een samenspraak. De slang spert óp haar mond, de vogel dient van antwoord. Zoo gapen ze elkander aan. Tableau.

Die vogel zal het zeker winnen. Hij is veel grooter. Hij speelt de rol der Oudertrouw, het is hem aan te zien. Hij personificeert het goede recht. Hiertegenover dient de slang op kleiner schaal geteekend, opdat alles duidelijk zij. Hoe eenvoudig, nietwaar? De slang is weldra opgeslokt. Men lacht er om als een verpleegster om een lintwurm. Eind goed, al goed. Het is slechts een kwestie van tijd. Inmiddels poseert men voor den kachelsmid: De Deugd Beloond.

Toch wel naief! Gij zoudt het anders zien. Veel echter: De slang is slecht en schrikkelijk groot, de vogel klein maar dapper. Hoe wordt mét alles roerender. Misschien loopt het niet zoo goed af. Maar ja, ook dat is echt. Meer ernst, wij, nu. ‘Navrant’-er.

Wat zegt Shakespeare daar? Ik zie hem lachen op het schapje boven 't vuur. De snaak! Bij hem ook is het opgelegd pandoer. Kent gij den Koopman van Venetië, en de drie kastjes? Een zorgzaam vader vecht nog na zijn dood voor het geluk van dochter Portia. Dus is er, naast de vette erfenis: de moeilijkheid. Drie kastjes, goud, zilver en lood. Elk met inscriptie naar zijn aard.

[p. 618]

Goud: Wie mij verkiest, die wint wat menig man begeert.

Zilver: Wie mij verkiest, die krijgt zooveel als hij verdient.

Lood: Wie mij verkiest, die geev' en waag' al wat hij heeft.

Gij hebt al gekozen, wat? Stil, wij praten nader! Voor gegadigden dus aanknoopingspunten genoeg. Wie Portia begeert, besta de kleine test: Welk kastje kiest gij? In één der drie is Portia's beeltenis, en - zoo te zeggen - Portia's hand en hart besloten. Wie goed raadt is gelukkig.

Marokko's vorst beproeft de kans, de prince van Bourgondië. Zij kijken heel diepzinnig, spreken wijze woorden. In ernst, gelooft gij maar één oogenblik, dat zij het schieten zullen? Neen, want gij weet het reeds: Bassanio heeft Portia lief, hij komt al aangereisd, voor haar te pronken met geleende veeren.

Ook hij moet kiezen. En Portia heeft Bassanio lief, dus knijpt zij 'em geducht. Gij ook? Zoudt gij hem raden het geboden uitstel aan te nemen? Wat moet hij er mee doen? Hij niet! Wat, moeilijkheid! De liefde is immers blind! Vooruit, hij kiest domweg! Wel houdt hij nog een rede, even scherpzinnig als die, waarmee de Marokkaan en de Bourgondiër hun doodshoofd en zotskop in de armen zijn geloopen. Maar dat is nakaarten. Het is maar voor het pendant. Het argument a posteriori lijkt niet sterk. Heeft hij werkelijk gegronde reden, uitgerekend het leelijke looden kastje te kiezen? Toch zeker niet, dat knappe Portia de inzet is. Grijpt hij het opschrift aan:

Wie mij verkiest, die geev' en waag' al wat hij heeft,

en eischt hij met eenige gloedvollewoorden over de onbaatzuchtigheid en zelfverloochening der ware liefde ontsluiting van dit kastje? Dat is te diepzinnig. Hij waagt slechts Shylock's geld, Antonio's pond vleesch. En nog - zijn hart, maar bij een eerlijk alteruïst telt dat niet mee. Neen, neen...... maar zeg nu eerst eens: koos hij goed?

Natuurlijk, raak! Waarom? Waarom! Welnu, dit ís het kastje. En hij de favoriet. Waar draait men dan zijn hand voor om? Men speelt de rol der Ware Liefde. Hoe eenvoudig, nietwaar? Kom patertje, geef uw non een zoen. De Liefde Wint.

Dat zoudt gij anders doen. Meer ernst, wij, nu. Ik neem dan aan: gij hebt die Portia waarlijk lief. Hoe gretig grijpt gij uw bedenktijd aan! Hoe put gij elke mogelijkheid der overweging uit. In de geliefkoosde denkhouding, rookend een zwarte sigaar. Doorwaakte nacht......

[p. 619]

Eindelijk heeft het beslissende uur geslagen. Het gansche hof is ademloos bijeen. De voorhang is van voor de kastjes weggeschoven. Gij treedt voor 't front, en schraapt de keel. Er zijn drie kastjes, zoo betoogt gij als uw slotsom. Een gouden, een zilveren, een looden. Een looden. Waarom een looden? Het looden kastje trekt de aandacht. Het is duidelijk, dat - psychologisch gesproken - alleen het looden kastje de aandacht waard is. Ergo - en terwijl gij met het gebaar eener apotheose de hand uitstrekt om den sleutel van het looden kastje te eischen, schiet het u te binnen, dat wijlen de vader der vereerde omworvene wellicht juist aandacht voor het looden kastje vroeg, om zoo uw aandacht af te leiden......

Daar staat gij nu. Iemand in de zaal kucht. Gij moet iets doen! Zenuwachtig plukt gij aan uw mouw, en telt snel op de knoopen af. Lood, goud, zilver. Daar zit de zotskop in.

Welk een treurspel had geschreven kunnen worden. Want daar zijn de eeden. En de liefde. Ja, ja, het loopt niet altijd zoo goed af. Maar hoeveel roerender wordt alles. Ook is het echter. Vooral: ‘navrant’.

De kachel brandt. De damp is opgetrokken. Een helder vuurtje knapt. Ik zal het gaarne stoken met uw liefdespoëzie.