Opwaartsche Wegen. Jaargang 16

[p. 308]

K. van der Geest
Storm

Toen Maartje dien nazomer-zondagmorgen wakker werd, had ze het gevoel alsof het al laat was, veel te laat. Buiten zongen de vogels; een schaap blaatte; de wind deed de takken van de oude vlier voor het raam zacht heen en weer bewegen en de schaduwen van die takken bewogen in de kamer, over den grond en langs de wanden; heel in de verte riep een kind aan andere kinderen. - Nu moet ik opstaan, zei ze, maar ze deed het nog niet; het was goed een oogenblik stil te liggen, te kijken naar het licht en de schaduwen en te luisteren naar de vredige geluiden.

Op tafel lag de oude Statenbijbel, open geslagen bij het boek Job. - Daarna opende Job zijnen mond en vervloekte zijnen dag. Want Job zeide: de dag verga dat ik geboren ben.

Dat had Maartje gelezen toen gisteravond de zon onder gegaan was, bij het schemerige licht van een klein lampje. Daarna ging ze naar bed - het had haar getroost, de klacht van een mensch, wien alles ontnomen was, zooals haarzelf alles ontnomen was, te lezen in het oude Boek, eer ze zich ter ruste begaf.

Maar nu, op dezen zonnigen morgen leek het opeens onwezenlijk, dat ze pas enkele uren geleden, troost van noode had gehad.

Alles was haar ontnomen - haar man en haar jongen, die beiden op zee omgekomen waren, waarvan men niets meer vernomen had nadat ze in het voorjaar, jaren geleden, weg gingen. Maar nooit besefte ze het dieper dan op dezen morgen, dat het God was geweest, Die haar gegeven had, en God, Die haar ontnomen had - God ook, Die haar veel gelaten had.

Ze overdacht al de jaren, dat ze op het eiland woonde en werkte; altijd waren de menschen bij haar gekomen als ze hulp of raad noodig hadden.

- En wien is het gegeven zijn medemenschen te kunnen helpen en te raden? vroeg ze zich af.

Moeizaam kwam ze wat overeind, een beetje hooger op de gebloemde kussens.

In een Novembernacht, een jaar of wat nadat Sijmen, Maartje's man en haar jongen weggebleven waren, toen de storm over het eiland huilde, was Willems Peetje, jammerend van angst

[p. 309]

over den donkeren weg door het dorp gekomen. Misschien had ze zich den avond tevoren ongerust gemaakt over haar man, op zee. Voor de maan langs werden wolkenflarden voortgezweept; de naakte kruinen van de boomen bogen en kraakten; windwijzers knarsten spookachtig in de duisternis; Willems Peetje schreeuwde en schreide, dat het boven het geweld van den wind uit te hooren was. - Oh, God, mijn man! Mijn arme man!

Maartje was wakker geworden; verschrikt en beangst had ze even geluisterd, daarna was ze overeind gekomen en ze haalde Peetje bij zich in huis. Bemoedigend sprak ze haar toe:

- Kom, kom; het kan op zee wel goed weer zijn. Dat heb je immers vaak.

Maar Peetje liet zich niet bemoedigen; ze wìst het wel al - haar man was weg, verdronken. Met druipnatte kleeren aan had ze hem midden in de kamer zien staan, 's nachts; hij knikte haar toe, maar sprak geen woord en ging weer, net zoo stil als hij gekomen was.

- We zijn, overal, in Gods hand, mensch.

Dat was het laatste wat Maartje kon zeggen; daarna zaten ze zwijgend bij elkaar.

Als een felle windvlaag over het huis gierde, huiverde Peetje soms en ze klemde Maartje's hand vaster in de hare.

Dan suste Maartje:

- Stil maar...... stil maar......

Zelf had ze ook vaak zoo gezeten, nachten lang en geluisterd en het ergste gedacht. En toen dat ergste gebeurde - toen er bericht kwam dat het schip, waarop Sijmen en haar jongen beiden voeren, als vermist moest worden beschouwd - kwam het toch nog onverwacht.

Ze keek Peetje aan en doorleefde die nachten opnieuw, met al hun verschrikkingen.

Ze voelde zich zoo hulpeloos en zoo machteloos om te helpen. Toch kwam Peetje bij haar terug, toen later dominee geweest was om te zeggen dat hij tijding gekregen had; ze kwam bij Maartje terug, omdat ze stil bij haar kon zitten en schreien.

Sindsdien kwamen altijd de vrouwen bij haar als hen het een of ander benauwde, als ze iets hadden, waar ze over moesten praten. En telkens opnieuw doorleefde zij de nachten, die ze zelf in ongerustheid over Sijmen, wakend doorgebracht had - telkens was het echter minder verschrikkelijk.

[p. 310]

Eindelijk kwam ze resoluut overeind; langzaam, voorzichtig, liet ze zich uit de hooge bedstee glijden; ze schudde meteen de kussens op en legde de dekens een beetje terecht.

- Zoo moet het maar voor vandaag; het is Zondag.

Ze deed de deuren dicht en zette den stoel er voor. Op het kacheltje, waarin het vuur van den vorigen dag nog smeulde, was het water in het koperen keteltje bijna aan den kook gekomen. Eer ze zich aankleedde gooide ze een paar stukjes hout op het vuur en zette thee; ze maakte een sneedje brood klaar en ging achter de tafel voor het raam zitten eten. Ze at langzaam - langzamer dan ze gewoon was; haar gedachten toefden nog bij al de dingen, die ze in al de jaren met de menschen op het dorp beleefd had. Zoo had ze, toen ze jong was, niet verwacht, dat haar leven zoo zou zijn geworden. Al voor hun trouwen had haar man een eigen kofschip; een paar keer maakte ze een reis mee naar de Oostzee en Belgische havens. Ze was kapiteinsvrouw... - Maar het is toch goed, zooals het is.

En nu moest ze voortmaken; in den regel kwam de halfblinde Teunis Schuster 's morgens na kerktijd bij haar - hij liep dan de duinen door en kwam op den terugweg even aan om een kommetje koffie te drinken en te vertellen wat er die week in het dorp was gebeurd en waar dominee het dien Zondagmorgen over had. Teunis was vrijdenker.

- Van mezelf, zei hij altijd.

Hij ging naar de kerk om te kunnen zeggen: dit of dat mankeert er aan dominee's preek. Alleen als hij die aan Maartje over vertelde, zei hij dat er niet bij.

- Ik voor mij, voegde hij er echter steevast aan toe, - ik voor mij geloof daar niet aan; ik ben vrijdenker, van mezelf. Maar ik wil een mensch in zijn waarde laten, voor wat hij is.

- Dat hoort ook zoo, stemde ze toe, maar het was altijd net alsof ze het een beetje goedig spottend zei, en Teunis kreeg het gevoel alsof hij een kind was, dat ze maar gelijk gaf, omdat het nog niet beter wist.

Tegen half twaalf zat ze al naar hem uit te kijken; tegen twaalf uur kwam hij pas.

- Het was warm onderweg, zei hij, en met een roodbonte zakdoek veegde hij zijn gezicht af.

- Het is broeierig; onnatuurlijk warm!

Het was broeierig; de vogels buiten, waren stil weggedoken op

[p. 311]

een plaatsje waar ze wat schaduw konden vinden; geen kind riep meer aan andere kinderen; de takken van de oude vlier bewogen niet meer voor het raam langs.

Stil zaten de beide oude menschen bij elkaar; Teunis liet zijn koffie koud worden en kwam er niet toe te vertellen van hetgeen er gedurende die week in het dorp gebeurd was, of van hetgeen dominee dien morgen van den kansel af verkondigd had.

Ze soesden een beetje; elk had zoo zijn eigen gedachten - beiden dachten ze over dingen van lang geleden. Ze schrokken beiden op doordat de schaduw van een wolk over het raam gleed. De lucht was geheel betrokken; meeuwen fladderden over de duinen naar de weilanden aan den anderen kant van het dorp; de wind, die even was gaan liggen, stak weer op.

- Ik moet weg, Maartje, zei Teunis. - Zien, dat ik nog voor de bui thuis kom.

Stuntelig tastte hij naar zijn stok, en voorzichtig schuifelde hij de kamer door naar de deur.

- Nu heeft hij me niets verteld, dacht het vrouwtje, terwijl ze hem, glimlachend, nakeek.

Het weer werd dien namiddag en tegen den avond zoo slecht, dat het leek alsof men opeens van den zomer in den herfst verzeild was. Het werd veel kouder; wind en regen teisterden de gewassen, die nog op het veld stonden; de eerste bladeren werden van de boomen gerukt en dwarrelden over den weg; op de reê slingerden en stampten schepen en booten; het water stond tot halverwege den dijk.

- Hoe is het mogelijk?

Op den vuurtoren kregen ze bericht van de andere eilanden, dat een schip dicht onder de kust zat; het bevond zich in de buitengronden en met wind en zee dwars in, liep het gevaar, op het strand gesmeten te worden.

- Die menschen hebben er ook op gerekend, dat het weer nog wel een dag of wat zou aanhouden. Anders kwam geen schip in den herfst zoo dicht onder den wal.

Voor donker zag men het, van de duinen af, niet ver meer weg. De reddingboot werd klaar gehouden; onrustig liepen mannen en vrouwen naar het strand en weer terug naar het dorp.

- En vanmorgen was het nog zulk prachtig weer.

Op den vuurtoren keken de wachter en iemand van de reddings-

[p. 312]

commissie scherp uit. Tegen middernacht zagen ze vuurpijlen omhoog scheren, tegen de zwartgeworden lucht op. Toen gingen ook oudjes, die zich slechts met moeite op de been konden houden, den weg af naar het strand.

Flambouwen flakkerden over de duinen en over de golven, die tegen de duinen opsloegen. Tot driemaal toe probeerde men de reddingsboot in zee te brengen; tot driemaal toe mislukte het - telkens werd het bootje, door hooge golven weer op het zand gesmeten. Teunis Schuster en Maartje waren zelfs nog naar het strand gekomen; ze stonden een beetje achteraf, bij naderen van hun leeftijd. - Het is onbegonnen werk, mompelde Teunis. - Onbegonnen werk is 't.

Hij wasvergeten hoe hijzelf, in zijn jonge jaren, vaak moeilijketochten meemaakte, waarvan toen de ouderen zeiden, dat het onbegonnen werk was. En toen de boot eindelijk in zee stak, hield hij vol: - Ze komen er nooit.

Maartje keek zwijgend toe; in het donker leek ze ongewoon groot en forsch; ze hield het hoofd in den nek; de hoofddoek onder de kin vastgeknoopt; haar oogen staarden door de duisternis om haar heen naar het licht van de flambouwen en de gestalten van de menschen, die bij dat licht aan den waterkant bezig waren. Vaag zag ze in de verte de lantaarn van de reddingsboot schommelend, hoog opgeheven en dan weer wegzinken tusschen de golven. Teunis zeurde maar.

- Ze komen er niet!

- Hou je nou toch eens stil, snauwde ze bits, toen het haar begon te vervelen. - Wat weet jij er van?

Maar meteen voegde ze er zachter aan toe:

- De eb valt dadelijk in; dan hebben ze het voor den stroom! Een wonderlijk vertrouwen op de kracht en zeemanschap van de mannen in de boot en de hulp van het Opperwezen, bezielde haar. Uren lang liepen de mannen en vrouwen, ouden en jongen, op de duinen en langs den waterkant heen en weer.

Eindelijk was het lichtje van de boot niet meer te zien; men kon niet weten wat er van geworden was - misschien was de lantaarn uitgegaan; misschien was het bootje gekanteld. Zelfs van den vuurtoren af zag men het niet meer. Men hoorde alleen het razen van de branding en het huilen van den wind; de menschen hadden elkaar niets te zeggen. Als schimmen liepen ze heen en weer; wie te moe werd ging zitten in het natte

[p. 313]

zand. Ze keken uit over de zee, en ze keken naar den vuurtoren. Een vogel krijschte.

Het scheen eindeloos lang te duren.

Toen streek een vuurpijl van den toren af omhoog.

- Ze komen terug!

Nog een vuurpijl streek omhoog.

- Ze hebben het volk gered!

Iemand begon te huilen; mannen sloegen elkaar op den schouder; vrouwen omhelsden elkaar.

Maartje zat naast Teunis Schuster in het zand; de helmbossen wuifden om haar heen.

- Nu komen ze! zei ze.

Geen oogenblik had ze getwijfeld, dat ze zouden komen; haar stem beefde alleen even, toen ze het zei.

Het duurde nog even voordat men het lichtje van de reddingboot - een wit en een rood lichtje, nu ze het volk van het wrak gered hadden! - te zien kreeg. Verkleumde menschen haastten zich naar het dorp en kwamen terug met warm drinken en dekens voor de schipbreukelingen, zoodra die aan wal zouden zijn.

Een dwaze gedachte viel Maartje in.

- Sijmen......

Ergens had Sijmen met zijn schip in nood gezeten; hij had vuurpijlen afgestoken, maar er was geen hulp gekomen.

Ze verzette zich; haar koude lippen prevelden woorden; ze wrong haar gerimpelde handen onder haar schort. Ze hoorde Teunis weer druk praten; nu had hij het over tochten, zooals hij ze vroeger vaak meemaakte, hoe ze het toen deden, en hoe het toen soms afliep. Ze hoorde ook anderen roepen en praten. Het eerste grauwe licht van den dag brak door; de duinen, de vuurtoren, de huisjes bij de vuurtoren en de hooge golven teekenden zich af. Eindelijk zag de oude vrouw ook het bootje, als een vlek op het water.

- Ze hebben het zeil op!

- Sijmen, schreide ze, zonder geluid te geven.

Voor de branding staken de roeiers hun riemen buiten boord; twee man streken het zeil.

- Haal op, gelijk! Op, gelijk!

Voor den wind en op de riemen schoof het bootje naar het strand; vaardige handen grepen onder het dolboord en sleepten het

[p. 314]

omhoog. Stram kwamen de roeiers overeind, gespten hun zwemvesten af en stapten uit; de schipbreukelingen, totaal uitgeput, moesten gedragen worden. Het volk drong om hen heen.

Alleen Maartje zat nog tegen het duin, waar ze dien nacht uren lang gezeten had. Ze was heel moe van het waken en wachten, maar ze voelde geen vermoeidheid; haar oogen deden zeer van het staren in dien scherpen wind. Het was alsof ze dien nacht Sijmen en haar jongen nog eens verloren had.

- Waarom konden zij niet gered worden?

Op een platte boerenwagen bracht men de schipbreukelingen, in dekens gewikkeld naar het dorp; pratend en lachend liepen de eilanders er achter aan.

- Een zware tocht...... och nee......

Geen tocht zou te zwaar geweest zijn, nu ze hun doel mochten bereiken.

- Zoo hebben wij het vroeger eens gehad...... vertelde Teunis Schuster.

Opeens miste hij Maartje; met zijn stok tastte hij om zich heen, alsof hij haar zoo zocht; hij bleef staan en wilde iemand naar haar vragen, maar de menschen konden niet wachten.

- Tjonge...... gromde hij schor. En plotseling keerde hij om. Hij was doodop; hij kon zijn eene been nauwelijks voor het andere krijgen, toch haastte hij zich voort, terug naar het strand. Hijgend klom hij tegen het duin op, met zijn hand voor het gezicht om het te beschutten tegen het scherpe stuifzand. En hij zuchtte van opluchting toen hij Maartje zag zitten.

- Nou, vroeg hij. - Wat zit je hier nog?

Verdrietig keek ze op, en traag kwam ze overeind, steunend. Ze moest het zeggen ook.

- Als Sijmen nou ook eens zoo gered had mogen worden...... Teunis Schuster, die al heel wat meegemaakt had in zijn leven, keek haar verbijsterd aan.

- Sijmen?

Pas toen ze samen naar het dorp gingen, viel hem iets in:

- Zullen we het goede van God nemen, en het kwade niet? vroeg hij. Maartje keek hem even aan, een beetje verwonderd. Toen glimlachte ze.

En toen brak de zon door de sombere wolken en scheen over het eiland, dat door den storm geteisterd was.