Opwaartsche Wegen. Jaargang 16

[p. 219]

K. van Eerbeek
Confrontatie

Ze zaten dicht op elkaar gepakt in de auto...... een broeiwarm klein nest, waarin men langs al de karakteristiek-Hollandsche schilderijen van het landschap schoof. Hij geraakte in een loome dommel, waarin zich een zekere helderziendheid in hem losmaakte...... Ze stond in verband met de ongewoon-snelle opeenvolging van die wisselende landschapsbeelden. Het was op dat oogenblik, dat hij zich voor het eerst in zijn leven bewust werd van een verband tusschen hem en deze landstreek...... Aan aarde, boomen, wind en zon ontsteeg een vreemd sentiment...... Hij zag in zijn ziel het landschapsbeeld, dat ten grondslag had gelegen aan zijn doen en denken. Hij had er een raster aan ontnomen, daar zou hij nooit van loskomen. Het was hem toen of zijn ziel naar buiten trad...... hij keek in het landschap en zag zichzelf. De sensatie was niet heelemaal aangenaam...... hij zag hoezeer hij afhankelijk was.

Hij was één met het landschap. Het was een vreemde sensatie, zelf een boom te zijn in een dorpsgezicht van Voerman, en deel uit te maken van de peppelallee van Hobbema. Hij zag in de verte een loofwal om een groot buitengoed ...... daar moest de wind door spelen; hij zag het loof, de eene toef na de andere in wanorde geraken...... Vreemd ging dat toe...... de takken wuifden, men zag de bladeren van de onderkant...... die plek glom een moment alsof iemand er een emmer zonlicht tegen wierp...... Maar het was veraf...... hij hoorde geen bladergeruisch; dat wuiven van het loof was heelemaal geen beweging, die aan wind of lucht-verplaatsing deed denken......

Precies zoo onwezenlijk als dat verschijnsel kwam hem alles voor...... De omgeving hield het midden tusschen een schilderij, een vervoerend schilderij, waaraan men zich met ziel en zinnen overgeeft; en een realiteit, vaster en dieper dan de werkelijkheid zelve...... Ze verzwolg hem; hij ging er in onder. Zoo was de eerste aanraking, die hij na zijn ziekte had met het landschap, waar hij zich vestigen zou.

Een muur van loof was de boschrand, waarmee het landgoed aan de omringende weiden grensde. Bij het hek begon de toekomstige

[p. 220]

bewoner zijn ontdekkingsreis over het terrein. Hij dacht: Nee, ik hoor hier niet. Hier leeft het te zwaar. Het landhuis stond midden tusschen de bosschen, op een kleine open gekapte plek midden in de djsungel.

Een enge put leek die plek, hij keek het duizelhooge blauw in, en zag een witte wolk griezelig langzaam wegtrekken. Ondergedoken leek het huis als in een duikerklok in die oceaan van eik, vuilboom en lijsterbes. Er liep een eindeloos slingerend gangdonker pad, waar amper een mensch passeeren kon, tusschen de hooge muren van loof. Men volgde tien minuten lang die doolhof. Nu, dacht hij, in die tijd, dat ik van de stad, van m'n werk, kom, en hier door loop, hebben de onaangename spanningen die ik van de maatschappij meebracht, van me afgelaten. Dan ben ik alle futiliteiten en geestelijke appendixen kwijt. Inderdaad, toen hij verder liep, werden allengs alle overleggingen in hem vlak gestreken, overroepen door de honderdduizend zachte stemmen van blad en bloem en wat er tusschen leefde.

En lang voor hij aan het einde van die krocht door het loof was; nog voor hij op de helft was, ging hij een zachte muziek hooren...... Die werd hoe langer hoe luider...... dat was die van de eenzaamheid ...... En toen de takken gingen ruischen...... de wind stak op...... Van alle kanten drong het loof op...... Tot voor de ruiten van het kleine poppenkasteeltje......

Het huis was slecht onderhouden...... Maar toen hij er binnen kwam, was het hem of hij in een historisch bouwwerk was, dat voor het publiek toegankelijk was...... De drie kamers, die achter elkaar lagen, waren laag van plafond, en betimmerd met gebeitst hout, en groen geverfde cartonplaten.

In het eerste vertrek was een gebeeldhouwde schouw met goede tegels en goed lofwerk. Zelfs toen er geen meubels stonden, viel het hem gemakkelijk, daar in zijn verbeelding een schemerlamp, en een clubstoel te zien.

Het slaapvertrek was lang en laag...... en de luiken waren gesloten ...... Dat was de eenige plek, waar het geweld van de natuur niet benauwde. Men kon niet beweren, dat men haar aanwezigheid daar niet voelde. Wel heel sterk zelfs. Het was daar, in het halfdonker, of het loof niet alleen nààst de wanden stond, maar of de takken zelfs tot hoog over het dak reikten.

Hij stond een oogenblik alleen op die plek, de anderen waren in de kamer naastaan, en het was of er een diepe bron in hem opwelde;

[p. 221]

een golf van gedachten en gevoelens; een nieuw geluk...... teerkost voor dagen. En hij kende die plek nog geen uur. Maar hij had graag den man gekend, die daar vóór hem gewoond had. Dat moest een zot, een dier,...... of...... een boer zijn.

De herinnering aan wat hier gebeurd was, zweefde daar nog rond. Zelfs op de historische plaatsen, die men tegen entree beziet, had hij het verleden niet zoo luid hooren spreken, als op die plek.

Men zocht in die slaapkamer onwillekeurig naar de nachtkleeding, die daar zou kunnen zijn blijven liggen. Een midden op de dag schemerdonkere kamer; de vochtige zwoele boschlucht was er binnen gedrongen; twee bedden met de matrassen; men verwonderde zich vaag, dat aan het voeteneind geen verwoelde dekens lagen.

Hij stond bij de wit steenen waschtafel en voelde zich precies een kwajongen, die daar binnen gedrongen was...... Kijk er was een kleine manchet van boerenbont om de arm van de lamp gemaakt......

Maar hoe had de vorige bewoner het volgehouden om hier tien jaren lang te wonen...... Hoe had hij het bestaan, zich zelf tien jaren lang over te leveren aan de elementen......

De kapitein op de duikboot, die Verne beschreef, liet zich vastbinden op het dek van zijn schip en keek de storm in. Maar de vorige bewoner van het huisje leek hem een kapitein, die in de storm naar het dek ging zonder zich te beveiligen door banden of touwen.

Het was geen gekheid daar in dat vuilboombosch. Werkelijk, hij had neiging om steeds wijdbeens te staan, op de wijze van schepelingen. Om stevig te staan.

1936