Opwaartsche Wegen. Jaargang 15

[p. 391]

Boekbespreking

Lieveren, door Josef Cohen. Zonder vermelding van uitgever of jaartal.

Stel u voor: een boekje, 11 × 16.8 cm., met een rood omslag, dat zestien aan een kant bedrukte pagina's bevat. Op de achterzijde van dit omslag staat: ‘Deze bundel is gedrukt uit het handschrift van den schrijver en is bestemd voor den eenzame, die het geluk, mengeling van vreugde, schoonheid en droefheid zoekt’.

Eerlijk gezegd: dat klinkt niet erg bemoedigend. Per slot is poëzie een uitdrukking van den geest en kan de ware poëzieminnaar dergelijke sentimenteel-philanthropische doeleinden bezwaarlijk waardeeren. Uit deze gemoedelijke bedoeling is het waarschijnlijk ook te verklaren, dat de dichter zijn werkje als facsimile van zijn handschrift liet drukken. Het troostend-vertrouwelijke daarvan wordt nog versterkt, doordat af en toe een paar regels verticaal over de bladzijde gezet zijn.

Het boekje bevat korte lyrische strofen en spreukmatige regelduetten, steeds rijmloos. Josef Cohen toont hierin een bijna vrouwelijk fijn gevoel, een verstilde aandacht voor zachte nuanceeringen en subtiele effecten. Maar te dikwijls wil hij diepzinnig doen en meer dan eens is hij sentimenteel. Hier en daar is wel degelijk materiaal voor poëzie aanwezig, maar nergens wordt de lezer gewaar, dat de auteur in staat is deze al te fragmentarische notities tot werk van een waarlijk dwingende dichterlijke kracht uit te bouwen, zijn gevoelige waarnemingen en zijn overpeinzingen in poëzie om te zetten.

Bij een schrijver met een grooter oeuvre zou een dergelijke uitgave als al dan niet posthume aanvulling en verduidelijking zin hebben (ik denk b.v. aan een gedeelte van J.H. Leopold's ‘Verzamelde Verzen’ en aan Gorter's poëzie, waarin ook vele één-, twee-, of drieregelige strofen voorkomen), maar dit pretentieus uitgegeven boekje is toch meer het werk van een welmeenende poëtische ziel dan van een dichter.

Slauerhoff maakt zich ergens de illusie, dat jonge meisjes, in het gras liggend, zich aan zijn gedichten zullen bedwelmen. Ik waag het te betwijfelen, gezien de soms rauwe werkelijkheidszin, waarvan zijn werk getuigt. Maar Josef Cohen maakt bij genoemde meisjes een uitstekende kans, die hij alleen een enkele maal dreigt te bederven door minder geslaagde opmerkingen, zooals de, zacht gezegd, eenigszins bevreemdende mededeeling:

‘De sleedoorn bloeit, de zeelt is aan 't paren
En spat tegen de oevers van 't meer’,

wat maar nauwelijks goed gemaakt wordt door de loodrecht daarop geschreven verzuchting:

‘Je hebt in ie oogen iets
Of je de Bijbel leest’.

G.K.

[p. 392]

Eenvoudige wijsheld voor jong en oud, door W. Hoogenboom en A.S. Moerman. Zeist, N.V. Torentrans, 1937.

De ondertitel van dit boek luidt: ‘Prikkels tot beoefening van wel-levenskunst’. Dat lijkt ons niet gelukkig, want een dergelijke formule riekt naar een ethisch dilettantisme, dat minstens even erg is als het moralisme, die andere gevaarlijke klip, welke men bij een praktisch gebruik van deze verzameling te vermijden dient.

Dat de samenstellers de gebruikelijke fout hebben gemaakt en de Bijbel ethisch interpreteeren in plaats van de Heilige Schrift als goddelijke openbaringsoorkonde buiten hun collectie te houden, kan men hen moeilijk kwalijk nemen; daarvoor leeft deze averechtsche opvatting te diep in den boezem der Christenheid zelf.

De waarde van dit boek is gelegen in het materiaal, dat het verschaft. Dit materiaal kan zeer verkeerd gebruikt worden; maar het kan ook van buitengewoon nut zijn in een tijd als de onze, die een jeugd ziet opgroeien uit ontwrichte gezinnen, welke zonder eenige zedelijke bezinning blijft. In wiens handen wij dan bij voorkeur dit boek zouden wenschen? In handen van hen, die belast zijn met het leiding geven aan de jeugd. Want bij recht gebruik kan dit boek een bron zijn voor gemeenschappelijke bezinning op de belangrijke zedelijke vragen, die zich in elk menschenleven voordoen en die jonge menschen vaak meer en intenser bezig houden dan wel eens aangenomen wordt.

R.H.

De schoonheid van ons land, Deel III. Hei en Bos. Tekst: Dr. Jac. P. Thijsse. Afbeeldingen: Karel Kleyn e.a. Amsterdam, Uitgeverij Contact, 1937.

Wij twijfelen er niet aan, of de uitgeverij Contact verplicht zeer vele Nederlanders in het vaderland en in den vreemde met de uitgave van dit standaardwerk, dat met een nog te verschijnen vierde deel (‘Rondom de Zuiderzee’) zal zijn voltooid.

Dit derde deel (‘Hei en bos’), waarvan Dr. Jac. P. Thijsse op de hem eigen degelijke en levendige wijze de tekst verzorgde, sluit zich uitstekend bij de reeds verschenen deelen aan. Karel Kleyn, die ook thans weer het leeuwenaandeel aan het fotografisch materiaal had, betoont zich een gevoelig en toch nuchter fotograaf. Hij laat zich nergens tot een stemmingsromantiek verleiden.

Wij zouden niet gaarne zien, dat de duizenden landgenooten, die met hun hoplatreinen Zwitserland bezwermen, zich straks met koffergrammofoons en gebakcartonnetjes neerlaten in de eenzaamheid van hei en bosch; maar wellicht komt een enkele van die razende schare door het bladeren in dit schoone boek tot bezinning en leert de wijsheid, dat de hemel nergens zoo schoon is als boven het eigen dak. Wie déze ontdekking gedaan heeft, zwerme uit, want hij heeft nu besef van ‘verhoudingen’ gekregen, een eigenschap, die aan zoo menigen modernen ‘kosmopoliet’ geheel en al ontbreekt.

Het krachtig pleidooi van Dr. Thijsse voor het behoud (en herstel) van ons Nederlandsch loofbosch, dat door winzucht leelijk in de knel is geraakt, verdient de opmerkzaamheid van alle Nederlanders, die het behoud van het natuurschoon van hun land ter harte gaat.

R.H.

De dood spreekt......, door Jan Post. Uitg.: ‘De Nieuwe Koers’, Rotterdam, 1937.

Een pacifistisch spreekkoor, dat misschien wel wat al te simplistisch sommige dingen teekent, maar dat toch in zijn eenvoud een klemmend beroep doet op den vredeswil van lezer en luisteraar.

R.H.