Opwaartsche Wegen. Jaargang 15

[p. 254]

Thole Beishuizen
Het moederlooze huis

De Grieksche zomer is heet: het huisje van Kalliopi's ouders, tusschen de olijven, staat daar door de zon geblakerd.

Wanneer moeder met haar weefgetouw bezig is, of wanneer zij de oven stookt voor de wekelijksche broodvoorraad, kan ze oog houden op het grut: Adraste bij de drempel, Janoela en Sarka in de kamer, Vangelios in zijn houten wieg. Die zijn allen nog gemakkelijk. Maar van Kalliopi weet moeder niet veel: Kalliopi zwerft buiten en geeft haar zorg. Kalliopi is zeven jaar en spijbelt te dikwijls. Ze heeft groote oogen die donker en wild kunnen staan, en ze kan mokken met een hardnekkigheid alsof ze moeders weerstand door geweld wil breken.

Drie dagen geleden heeft moeder Kalliopi met het knoopentouw geslagen. Moeders geduld was op. Iedere keer wanneer zij Kalliopi een boodschap in het dorp liet doen, verloor het kind een deel van het geld, of morste, of snoepte. En iedere keer wanneer moeder haar terecht wees, keken Kalliopi's oogen donker en wild, met een opstandigheid waaraan vaders zweep maar eens te pas moest komen. Wel was het huis vol kindergehuil geweest terwijl moeder Kalliopi met het knoopentouw afranselde, maar het waren Adraste, Janoela en Sarka die huilden, en Vangelios die in zijn houten wieg klagelijk schreeuwde: het oudste zusje had geen kik gegeven. En na die afstraffing was Kalliopi de berg op gegaan en niet voor het donker teruggekomen.

Kalliopi blijft nu van school weg. Ze weet dat de meester al tweemaal bij moeder en vader is komen praten, maar het kan haar niet schelen. Ze heeft het uiteinde van het verrafelde geitentouw in de hand, en aan het touw is Anja de geit vastgebonden. Kalliopi laat Anja overal heengaan waar zij, Kalliopi, wil. Ze klimt met Anja hoog door de bosschen van dennen en steeneik, of ze wandelt met het dier langs de spoorweg, in de vlakte. In de andere hand heeft ze een tak, en daarmee slaat ze naar alles.

Ze draagt niets dan een groflinnen jurkje, een vierkante lap die moeder tot een kleedingstuk vernaaid heeft, met korte mouwen. Ze loopt op bloote voeten. Omdat ze zich niet wil wasschen, is ze vuil. Het haar steekt naar alle kanten, want ze wil ook niet door moeder of tante Marija bijgeknipt worden. Ze tuurt fel voor zich uit, en ze zoemt een liedje, want ze wil onverschillig zijn. Het is oorlog tusschen moeder en haar.

Wanneer moeder het rondzwerven met Anja ook zal verbieden, wil ze iets anders probeeren, en daarover loopt Kalliopi hardop te denken. Moeder heeft haar Vangelios afgenomen. Ze wil Vangelios terug hebben. En moeder kan niet altijddoor thuis blijven:

[p. 255]

er moet water gehaald worden en vleesch, in het dorp. Dan zal Kalliopi binnen sluipen en Vangelios uit zijn wieg nemen.

Het is nu heel lang geleden, wel drie dagen, dat ze nog op Vangelios mocht passen. Ze ging dan met het broertje in haar armen, en met Adraste, Janoela en Sarka de olijventuin in en speelde er, zong er liedjes met allemaal. Ze was Vangelios, moedertje, legde hem ergens op een zonnige plaats neer, en kwam telkens weer bij hem, om hem op te tillen en te knuffelen. Vangelios kraaide tegen haar, lachte, bewoog zijn knuistjes in de lucht. O wat verlangt ze naar Vangelios! En wat is ze boos op moeder.

Als moeder haar dàt maar niet verboden had. Dan ging ze wel naar school, en dan zou alles gewoon zijn! Maar dàt heeft moeder haar juist verboden. ‘Kinderen die met het knoopentouw krijgen, kunnen niet op hun broertjes passen’. Ja, zoo heeft moeder gedacht, en Kalliopi zelfs gezegd dat ze niet bij de wieg mag komen. O het is heel erg. De Grieksche zomer blakert de olijvenhellingen. De steenen zijn heet onder Kalliopi's voeten. Ze slaat met een stok naar de kippen, die onder de struiken koelte hebben gezocht. Telkens moet ze een weerbarstige haarlok van haar oogen wegdoen. Ze zegt niemand op het dorp ‘Kali Mera’ want ze is boos, boos op de heele wereld.

In het raam van het huis aan de spoorlijn liggen kweeperen rijp te stoven. Kalliopi heeft lust in een kweepeer. Ze moet iets wegnemen dat ze niet mag hebben. Als ze zoo'n kweepeer wegneemt, zal het bijna zijn alsof ze Vangelios uit zijn wieg haalt. Ze verlangt er fèl naar, een kweepeer van die vensterbank te nemen. Er moet toch een vergoeding zijn voor Vangelios!

En ze gaat er heen. In het huis hoort ze de menschen loopen en praten. Voor het raam hangen gordijntjes, en het raam is gesloten. De kweeperen liggen buiten in het kozijn. Kalliopi trekt de grazende Anja mee naar het raam. Anja graast nu op de bleek van die menschen. Het zijn vreemden die niet in het dorp hooren; iedereen praat over hen, omdat ze niet verstaan als je met hen spreekt. Hoe dat precies komt, kun je moeilijk begrijpen. Het is niet erg, daar iets weg te nemen, als je het maar zoo doet dat niemand het merkt. Kalliopi staat bij het raam en strekt de hand uit. Inplaats van zeven, liggen er nu maar vijf kweeperen meer. En ze gaat hoog de berg op, met Anja.

Maar wanneer die harde, wrange vruchten zoo rauw zijn opgegeten, verlangt ze nog erger naar broertje. Ze wilde Vangeli tegen zich aan hebben, en met zijn knuistjes spelen die in de lucht steken. Ze wilde met broertje praten, en zijn kleine kraaigeluiden hooren. Ze stampt van boosheid op de boschgrond, en ze slaat Anja hard met een tak.

‘Je bent een wilde kat!’ roept moeder. Het is een paar dagen later. Kalliopi komt niet dichterbij, ze staat in de verte met Anja, en wacht totdat de vrouwen uit het dorp weer weg zijn. Moeder zwaait met natte zeepsophanden. Het is uitgekomen dat Kalliopi hier of daar iets weggenomen heeft, zelfs eergisteren bij de ‘magazi’ Joannis Kenos, een potlood dat op de toonbank lag. Ze had het potlood aan Pollios cadeau gegeven, een jongen van school. En nu komen langzamerhand al die dingen uit.

De volgende morgen wordt Kalliopi binnen gehouden. Ze was van plan, vroeg op te staan en met Anja te ontsnappen, maar moeder was erbij, en heeft haar verboden weg te gaan. Op broertje mag ze niet passen. Kalliopi zit in de kamer en kijkt tusschen haar verwarde lokken woest voor zich uit. Ze doet niets, en zegt niets, maar ze is wild van

[p. 256]

binnen. Ze weet nu niet meer wat er gebeuren moet. Straks, als moeder naar de bron gaat, en haar alleen laat zitten, zal ze toch met Vangelios spelen. Moeder heeft de leege ‘kanati’ al aan het muildier gebonden en staat op het punt om weg te rijden. ‘Vooruit, je gaat mee’, zegt moeder.

Schuw kijkt Kalliopi. Met moeder valt nu niet te spotten. Ze moet mee. Ze mag niet alleen in huis blijven, met Vangelios. Moeder kijkt of er niets gebeuren kan, en doet het huis dicht. Adraste, Janoela en Sarka zijn bij tante Marija, en Kalliopi gaat nu achter moeder aan. Moeder zit op de muil. Vroeger mocht Kalliopi bij moeder op de muil zitten om water te halen, maar nu heelemaal niet. Alles wat plezier is, werd verboden. ‘Want je bent een wilde kat’, heeft moeder gezegd, ‘en je brengt ons in opspraak bij het heele dorp’.

Ieder is boos op Kalliopi, de menschen uit het verre land, die vroeger zoo lief voor haar waren, tante Marija, de meester, en alle vrouwen die bij moeder komen praten. Kalliopi zal vast en zeker eenmaal aan de Turk verkocht worden. Ze is boos en slecht. Ze zit in de stal, of ze zwerft op de berg met Anja, ze klemt haar tanden op elkaar en ze wil onverschillig zijn. Ze praat met een harde stem, ook als ze alleen is. Wanneer ze Pollios of andere kinderen van school tegenkomt, gaat ze opgewonden met hen spelen, maar na een paar minuten is het ruzie.

* _* *

Toen, ineens, gebeurde het. Moeder werd ziek. Ze had groote pijn in haar buik, en ze moest liggen, en kreunde. Ze kon niet opstaan. Alle vrouwen kwamen bij haar, een voor een. Tante Marija kwam de wasch doen en Vangelios helpen. En de iatré (dokter) kwam met zijn dikke stok uit zijn huis aan de andere kant van het dorp. Vader ging niet weg om hout te kappen, als gewoonlijk, maar bleef met een bezorgd gezicht bij moeders bed zitten om met de iatré te praten. En zelfs de pope kwam kijken. Op een vroege morgen zei vader:

‘Kalliopi, jij past vandaag op Vangeli en de anderen. Ik moet moeder naar Anthinas brengen. Denk erom dat je geen kwaad doet’.

Vader ondersteunde moeder. Vele menschen uit het dorp waren eromheen. Ze brachten vader en moeder in de trein naar Athinas. Tante Marija kookte het eten, en Kalliopi paste op Vangelios, en op Adraste, Janoela en Sarka die ook allemaal nog te klein waren om te begrijpen wat er gebeurd was.

Eerst zou Kalliopi bijna gehuild hebben. Ze voelde zich schuldig. Ze was boos op moeder geweest, boos, boos. Nu had moeder die groote pijn in haar buik, die hield haar vast en maakte dat moeder niets kon zeggen, en strak keek, en bleek was, en scherpe groeven om de mond had. Maar langzamerhand werd Kalliopi blij. Ze mocht Evangelios weer verzorgen. Geen van de groote menschen lette op haar. Moeder was er niet meer om haar iets te verbieden, niemand zei nu dat ze aan de Turk verkocht zou worden, en ieder scheen dat allemaal vergeten te zijn.

En Kalliopi was zoo blij. Ze wiegde Vangeli met een klein, zacht, eentonig liedje, zorgend dat de groote menschen het niet alteveel hoorden en dan gingen merken dat ze blij

[p. 257]

was. Ze knuffelde broertje's omhooggestoken knuistjes, ze lachte tegen hem met haar groote oogen, en ze had hem al heel vlug en handig verzorgd, voordat tante Marija haastig kwam binnenloopen om dit te doen. Tante Marija vond het goed, en Kalliopi deed het verder die dag en de volgende.

Er brak nu een andere tijd aan voor haar. Het was druk in huis; de tantes en de vrouwen in het dorp hadden moeders werk overgenomen. Kalliopi kleedde 's morgens vroeg Adraste en Janoela aan, ruimde de kamer op, wiegde Vangeli, gaf hem de melkflesch. Ze maakte Anja de geit achter het huis aan een stevige plok vast, en ze keek onder de struiken of de kippen gelegd hadden. Ze probeerde zelfs, het kapotte ezelstuig dat vader in een hoek van de stal gegooid had, met kleine touwtjes voor hem te herstellen. En ze waschte zich weer, kamde het welige haar uit haar gezicht weg, trok op tijd een schoone jurk aan. Tante Marija en de oude iatré prezen haar. Vader ook, en dit vond Kalliopi het prettigste van alles. Ze hoefde niet naar school. Ze was moeder nu. Ze deed en praatte tegen Adraste, Janoela en Sarka zooals moeder. En ze probeerde het vader naar de zin te maken met allerlei kleinigheden, zooals moeder.

Ze zag heel goed dat vader verdrietig was. Maar ze vroeg nooit naar moeder. Moeder lag in Athinas in 't ziekenhuis en werd goed verzorgd. De knappe iatré in Athinas zou haar wel beter maken, en voor de rest dacht Kalliopi er niet veel over.

Zoo ging de zomer voorbij.

Het begon te waaien. De olijven stonden te schudden en te ruischen om het huis. De regenvlagen sloegen tegen de ruiten. Alle paden waren modderig, en het hout was binnen. Vader ging nu minder uit. 's Avonds deed hij de luiken vroeg dicht, zette zich op zijn bankje, stopte zijn pijp en keek in de vlammen. Maar hij vertelde geen sprookjes: hij zag bleek en zei niet veel.

Het werd winter. Moeder was nog altijd in Athinas. Kalliopi dacht niet meer aan moeder. Ze had het druk, en ze liet vader goed zien hoe ijverig ze nu was geworden. Ze dacht ‘als vader merkt dat ik moeders werk evengoed kan doen, ziet hij wel dat hij moeder niet meer noodig heeft. En dan kijkt hij weer blij’.

Maar op een avond riep vader haar bij zich. Ze moest tusschen zijn knieën komen staan, en vader drukte haar hoofdje achterover en keek haar diep in de oogen. Toen vroeg hij ‘Meid, verlang je niet naar moeder?’

Kalliopi schrok. Ze probeerde los te komen van vaders greep, want ze was bang voor zijn oogen, die stonden zóó, dat ze niet wist of hij ineens boos was geworden of niet. Ze gaf geen antwoord.

‘En waarom verlang je niet?’ vroeg vader.

Kalliopi deed haar oogen dicht, maar het hielp allemaal niets: ze was te dicht bij vader en vaders gezicht was te dicht bij het hare, en vader was nu een rechter.

‘Moeder was boos’, zei ze.

Toen werd een oogenblik de wilde, opstandige Kalliopi wakker, en ze voegde erbij: ‘Misschien komt moeder nog lang niet’. Ze schudde haar lokken voor haar oogen. Vader had haar losgelaten. En ze ging in een hoek zitten. Vader zei niets meer.

Maar ineens was het of ze van binnen zoo hard als steen werd van schrik: daar zag ze vader met vochtige oogen naar het vuur staren, en er liep zelfs een traan over zijn

[p. 258]

wang. Dat had ze nog nooit gezien van haar groote, sterke vader, die met zijn muildieren het bosch inging, elke dag, om het zwaarste hout te kappen en op te laden! En dat wou ze immers niet! Ze wou vader juist gelukkig maken, nu moeder er niet was. Maar als ze dan weer naar Vangeli keek, werden haar oogen donker. Moeder had haar Vangeli afgenomen!

De volgende dag wiegde ze het broertje, als gewoonlijk. Ze keek daarbij ingespannen naar zijn ronde toet, zijn grappige knuistjes en zijn heldere oogjes, en al haar haren hingen als een gordijntje voor haar gezicht. Eigenlijk keek ze naar binnen, diep naar binnen. Ze was alles om zich heen vergeten, en ze zong een klein monotoon liedje van twee regels, maar wat ze zong, wist ze zelf nauwelijks. Ze wist ook niet dat vader op de drempel stond en naar haar keek en luisterde. Het leek wel of ze zingend en wiegend met iemand praatte, net als een groot mensch die in de stilte van zijn binnenkamer zijn wenschen en begeeren voor het oog van den Almachtige om en omkeert:

‘Kalliopi wil Vangeli
Vader moet gelukkig zijn’.

Dit waren de twee regels, die ze beurtelings zong, en dit waren de twee dingen die ze afwoog in het gezicht van God. En vader glimlachte, en liep naar de stal om de muil te zadelen.

Toen de winter voorbij was, zei vader op zekere dag: ‘Trek je Zondagsche jurk aan, meid, we gaan naar Athinas’.

Kalliopi wist niet wat haar overkwam. Met de spoortrein naar Athinas te gaan, had haar altijd het mooiste en grootste geleken dat er op de heele wereld was. De trein reed anderhalf uur ver, toen waren ze met vele vreemde menschen samen in Athinas. Kalliopi keek schuw naar de voorbijgangers en de dingen die zoo hard erlangs stoven. Al die tijd hoopte ze maar, dat moeder nog een beetje ziek was, genoeg om haar niet boos en donker aan te zien.

Toen ze eindelijk in die witte zaal waren, bij moeders bed, schrok Kalliopi, want moeder was moeder niet meer. Zoo witjes en klein had Kalliopi zich haar niet voorgesteld. En ze maakte haar handje uit die van vader los en legde met een schuwe blik op de zuster de meegebrachte vruchten naast moeders kussen, en zei, veel te hard voor het mooi: ‘Wanneer kom je toch thuis?’