Opwaartsche Wegen. Jaargang 14

[p. *1]

De Brug

ORGAAN VAN HET VERBOND VAN CHRISTELIJK LETTERKUNDIGE KRINGEN IN NEDERLAND - 3e JAARGANG No. 4

Commissie van Redactie:

H. DE BRUIN - B. VAN NOORT - P. VINK

VAN DE STUDEERTAFEL.

- Bibliographie. Het nieuwste werk van Arthur van Schendel, ‘Avonturiers’ (Boucher, Den Haag) bevat een volledige biographie van den auteur, samengesteld door G.H. 's-Gravesande. Opgenomen is al 't werk (romans, verhalen en artikelen) van Van Schendel, dus niets over hem.

- In ‘Sprekende Schrijvers’ (Meulenhoff, Amsterdam) gaf G.H. 's-Gravesande een aantal interviews, die meest in vroeger jaren in ‘Den Gulden Winckel’ eerst gepubliceerd waren. Bevat o.a. gesprekken met: Gossaert, Greshoff, v.d. Leeuw, Ter Braak, Vestdijk, Walschap, e.a.

- Bij gelegenheid van 't dichterjubileum van Willem de Mérode werd door Roel Houwink een bloemlezing uit 't werk van De Mérode samengesteld, getiteld ‘De Wilde Wingerd’, en voorzien van een oriënterende inleiding (Holland, Amsterdam).

- Naar aanleiding van een vraag over een (niet te moeilijk) werk over Léon Bloy, die door de Roomse jongeren zo vereerd wordt, wijzen we op: ‘Léon Bloy. Zijn persoon en zijn werk’. Bevat vertaalde fragmenten uit z'n werk, een opstel van Pieter van der Meer de Walcheren, bibliographie (beredeneerd) door Vincent Cleerdin. (Sijthoff, Leiden 1917, alleen antiq. te verkrijgen).

- Dr. G. Stuiveling gaf een opmerkelijke studie ‘De Nieuwe Gids als geestelijk brandpunt’ (Arbeiderspers, Amsterdam 1935), bedoeld als aanvulling op z'n proefschrift over ‘Versbouw en ritme in de tijd van '80’ (1934). Schr. ging naarstig de negen oudste jaarg. van de N.G. na en betoogt dat de beweging van '80 niet een tegenstelling was van de voorafgegane periode, maar veeleer een samenvatting en versterkte voortzetting van reeds aanwezige krachten. Stuiveling is ook van mening dat de vernieuwing van proza en poëzie nauw verband hield met maatschappelijke wijzigingen in Nederland van omstreeks 1880. Schr. pleit ook zeer voor de onderscheiding van de ‘Beweging van '80’ van ‘de Nieuwe-Gids-beweging’. De laatste is veelzijdiger dan de eerste. Op pag. 76 publiceert Stuiveling een merkwaardige brief van Gorter over z'n ‘Mei’. (‘Ik heb iets willen maken van heel veel licht en met een mooie klank, verder niets’).

Anthonie Donker gaf bij Meulenhoff te Amsterdam een bloemlezing ‘De Gestalten van Tachtig’, waarin hij karakteristieke verzen geeft van de voornaamste 80-ers, niet de bekende alleen, die men overal vindt, maar ook andere. De inleiding van 't werkje bevat scherpe dichter-diagnosen van de opgenomen auteurs.

- De beweging van '80 dient als achtergrond in 't proefschrift van Dr. S.P. Uri, dat getiteld is ‘Leven en werken van Ary Prins’. (Waltman, Delft).

- Van 't standaardwerk ‘Katholieke’ poëzie’ schreef Anton van Duinkerken het 2e deel ‘Dichters der Contra-Reformatie’ (1932). Het eerste deel ‘Dichters der Middeleeuwen’, in samenwerking met Dr. W.H. Beuken, verscheen onlangs. Opgenomen werd, na grote schifting, alleen datgene wat Katholiek was. Wereldlijke liederen ontbreken dus en van gedichten als ‘Beatrijs’, ‘Van den Vos Reinaerde’ zijn alleen gedeelten met een biecht, een gebed, enz. opgenomen.

B. v. N.

UIT DE TIJDSCHRIFTEN.

De Nieuwe Gids, Maart '36. Benno J. Stokvis beëindigt z'n roman ‘Een afscheid van dit leven. N.G. is zeer ingenomen met, ‘Kaïn en Abel’, van Dr. Ritter. De laatste wordt ‘een der knapste en stellig een der universeelste schrijvers van onzen tijd’ genoemd. Veelschrijverij is niet noodzakelijk oppervlakkig, en N.G. roemt zeer de grote voorstudie die Ritter moest maken. Max Kijzer bespreekt o.a. Maurits Dekker's voorlaatste boek en zegt: ‘Maurits Dekker is een expressionistische weergever van zijn zeer persoonlijke gewaarwordingen en een virtuoos, modern bespeler van het taalinstrument; een ziener is hij niet’. F.E.A. Batten geeft persoonlijke waardering in een artikel over Louis Couperus. ‘Voor Couperus waren de historische of magische verbeeldingen de aesthetische vluchtvormen van zijn natuur uit een overmatige werkelijkheid.....’ Willem Kloos vond in Van Genderen Stort een verwante ziel, die ook gehéél en al van binnen uit leefde.

In het April-nummer behandelt Kloos den dichter Louis de Bourbon en zegt iets opmerkelijks over de dichtregel die hem (Kloos) eens ontschoot, n.l.: ‘Ik ben een God in 't diepst van mijn gedachten’ (pag. 366). Johann Stellwag publiceert een moderne-prozabewerking van een visioen dat op naam staat van Bloemardine. Kijzer constateert n.a.v. ‘De gave gulden’ dat de Schartens achteruit gegaan zijn, hij respecteert hen voor hun vroeger werk.

De Vrije Bladen, No. 2, 1936 bevat een film-scenario door Jo Otten en Maud van Loon, getiteld ‘Het goud van de Lutine’. De pogingen om dit goud uit de zee op te halen gelukken in dit werkje, de aandelen der Lutine-Mij noteren 70,000; 't geld wordt gestoken in industrie, scheepvaart enz. Het Hollandse leven wordt ‘gelutiniseerd’. Naast dit gegeven speelt zich een kleine menselijke verwikkeling af. Treffende close-ups, goede compositie van 't geheel.

Stemmen des Tijds. April '36 geeft een herdenking van Mevrouw Bosboom-Toussaint door G.M.J. van Roessel. ‘Veel geestelijke strijd, beschreven in haar romans, was een reflectie van eigen worsteling’. Schr. beschrijft hoe de godsdienstige beginselen van Mevr. Bosboom zich historisch ontwikkeld hebben. Bij de bespreking van haar houding tegenover de R.K. Kerk wordt geen R.K. oordeel aangehaald (b.v. Brom, Gielen e.a.).

Opwaartsche Wegen, Maart '36. A.J. van Dijk herdenkt het jubileum van De Mérode en is dankbaar. ‘Dit leven is een lange biecht geworden’. Roel Houwink bespreekt uitvoerig ‘Een Huis in de Rij’ van Top Naeff. De criticus is niet overtuigd geworden door dit boek. Leeft de kunstenaar Rippe voor ons? Is het kunstenaarschap niet meer nuchter? De realistische levensvisie van dit boek heeft haar tijd gehad. Haar nu nog te geven is stenen voor brood geven. Dit boek bevat geen sprankje echte vreugde. ‘Op dood spoor’ noemt H. z'n artikel.

[p. *2]

In 't April-nummer zegt Rijnsdorp merkwaardige dingen over Van Eerbeek's ‘Gesloten Grenzen’. De confrontaties, die in dit boek voorkomen, leiden tot dramatische situaties, echter voert dit niet tot zuivere dramatiek, maar er ontstaat een moraliserend element. Rijnsdorp vindt dit een tweeslachtig karakter van het boek.

Dr. G. Besselaar geeft een Afrikaanse kroniek. Roel Houwink verzet zich tegen een geprojecteerde ‘Calvinistische literatuur’. Walschap's ‘De vierde koning’ is niet begrepen door J.K.-S. en dus oppervlakkig besproken. H. de Bruin geeft enige mooie vers-vertalingen uit het Fries van gedichten van Fedde Schurer.

De Werkplaats, Februari '36. Van Ham publiceert een eerste gedeelte van ‘Een geschiedenis van de Chr. literatuur na 1880’. Dit stuk loopt over ‘Ons tijdschrift’. Allen lezen! W.A.P. Smit geeft enkele ‘losse aantekeningen’ over de moderne protestantse poëzie. Hij zegt o.a.: Wij jong-protestanten hebben getracht ons te doen gelden in het heden zonder daarvoor eerst kracht te zoeken in de herovering van ons verleden’. Smit noemt dit een grote fout, die hij bij de R.K. jongeren niet gemaakt ziet. (Op onze laatste Kerstvergadering werd precies hetzelfde betoogd).

Jan de Groot stond een fragment af van een historisch spel: ‘Ezonstad’, Van Eerbeek een schets; ‘Op corvée’, Eekhout in het Maart-nummer een gedeelte van z'n nieuwe roman: ‘Aarde en Brood’.

K. Heeroma schrijft ‘bij De Mérode's dichterjubileum’ n.a.v. de jongste bundel van De Mérode ‘Kringloop’. De bundel is een bont snoer, waarvan de uiteinden in elkaar sluiten. Het hoofdthema is de Christelijke liefde van het gemeenschappelijk dragen van zonde en leed. In De Mérode's latere poëzie spreekt sterk de drang naar de gemeenschap. Heeroma onderscheidt zeer de meer persoonlijke bundels naast de meer algemene. Heel vaak komen ze bijna tegelijk uit. Naast 't persoonlijke ‘Kringloop’ de algemene verzen in ‘Eenvoudige Gedichten’. W.A.P. Smit bespreekt uitvoerig ‘Gesloten Grenzen’ van Van Eerbeek en wijst er op dat het verhaal zich afspeelt in twee verschillende vlakken; dat der uiterlijke en dat der innerlijke werkelijkheid. Minke's karakter ligt op 't snijpunt der vlakken, ze weet niet waar ze toe behoort. Het derde vlak: dat van den lezer en den schrijver kruist de beide andere gedurig. Dus een ‘stereometrische constructie’. Smit prijst dit boek als sterk, ondanks de zwakke punten. Kamphuis zegt in een art. over ‘Nieuwe Gedichten’ van M. Nijhoff dat in 't algemeen de pessimistische toon heeft plaats gemaakt voor een meer optimistische.

Elsevier's Maandschrift, Maart '36. Herman Robbers bespreekt Vestdijk's laatste boeken (‘De dood betrapt’ en ‘Else Böhler’) of liever Robbers probeert de samenvattende eenheid bij V. te vinden en hij vindt die in de drijfveer tot dit werk. Volgens Robbers voelt V. zich gekweld door de laagheid en de lage genotzucht om hem heen en schrijft nu uit afschuw daarover om z'n vijanden in de ogen te kunnen zien. Hij beschrijft het meest verdorvene om het áán te kunnen. Maar... niet altijd is het weerzinwekkende bij V. daarvoor noodzakelijk. Een opvallende verklaring van het werk van Vestdijk. D. Th. Jaarsma geeft een geestige schets ‘Vuurwerk’ uit de vader-lijke praktijk. Dr. van Gelder's studie ‘Van blompot en blomglas’ wordt beëindigd. Ook voor de literatuur is dit essay van belang, ook daar is de bloemen natuurweergave telkens wisselend, evenals in de schilderkunst die Dr. van Gelder behandelt.

De April-aflevering bevat o.a. proza van Marie Grijsen en een vers van Bert Bakker. Robbers bespreekt Van Schendel in z'n laatste boeken. De ‘Herinneringen van een dommen Jongen’ vindt R. niet van grote betekenis. ‘Hij (v. S.) doet dan heel diepzinnig en levenswijs, maar hij meent er niet veel van’. Het ‘Hollandsch drama’ waardeert R. veel meer. ‘Hier zijn manschen, Hollandsche menschen. Wij gelooven aan hen...... aan ieder woord van dit boek’. Roel Houwink bespreekt ‘Reizigers’ van Bert Bakker en wijst op het grote gevaar van alle religieuse poëzie dat ze God als vanzelfsprekend invlecht in haar werken. H. van Loon geeft een mooi geïllustreerde bijdrage over den schilder Gondouin, de man die volgens Gleizes de breuk tussen hoofd en handen te niet zou gedaan hebben (zie pag. 233).

De Gemeenschap, Febr. '36. Schlichting bestrijdt 't boek van Prof. Huizinga, 't boek uit de liberale rationalistische school, al waardeert hij noblesse en karakter van dit werk. Van Duinkerken begint een uitvoerige studie ‘Aycardus Theutonicus’, waarover later meer. Van Oosten geeft verzen uit zijn te verschijnen bundel ‘De dag beweegt’. Wijdeveld keurt sterk af de bundel ‘De hemelsche speler’ van Jac. Schreurs. De verzen zijn te veel bloemrijke rijmsels; de vermenselijking van God is soms lachwekkend. Pater Schreurs heeft te weinig zelfkritiek gehad. Onder ‘Hagel’ een rake steen over de voordracht ‘Brom-Donkersloot’ in Amsterdam. Voor 't Maart-nummer stond Ben van Eysselsteyn een fragment af van z'n laatste toneelstuk, dat als centraal figuur heeft de despotische czaar Nicolaas I; een suggestieve bijdrage. In de ‘Kroniek’ prijst een priester het tijdschrift dat het onverholen de waarheid zegt over clericale fouten. De inzender noemt ze nog eens op o.a.: wij zijn wat té politiek. (Wij = de priesters). Jan Vercammen geeft een ballade in de trant van Werumeus Buning.

De Nieuwe Gemeenschap, Jan. '36. De redactie wijst er nog eens op dat de N.G. niet geboren werd uit een persoonlijk conflict, maar uit een nieuwe liefde. Wat is dat ‘Logboek van de redactie’ toch ongemeen scherp! Die arme Prof. Casimir moet hier heel wat horen! Gabriël Smit geeft goede verzen.

In 't Februari-nummer publiceert Vlamynck een sterke, zakelijke Vlaamse novelle ‘Vlas’. Kuyle schreef de parabel van de verdroogde spons. Sassen gaat Van Duinkerken te lijf over halve of hele onwaarheden betreffende de N.G. en voert ook aan de opvallende medewerking van Marnix Gijser aan ‘De Gemeenschap’. Eén zin uit 't logboek, over de Haagse costuum-tentoonstelling: ‘...... onze beschaving: wij leven van het verleden en dan nog van de stomme ziellooze buitenkant’.

De Maart-aflevering. H.K. benoemt de nieuwe roman van Marsman en Vestdijk (‘Heden ik, morgen gij’) als ‘Maria Monk in 1936’ om de insinuerende toon bij de bespreking van een bekering tot de R.K. Kerk. Kuyle's parabel ‘Tollius en Pharius’ schetst twee mannen die beiden de tollenaarsrol willen vervullen, uiterlijk alleen.

Nederland, Maart '36 noemt ‘Uw zuster Eva’ van Limburg in al zijn eenvoud tóch goed. De ‘Eenvoudige gedichten’ van De Mérode zijn niet zo goed. Mollema geeft een Indische novelle ‘Het duel’, Emile Buysse een Vlaamse, n.l. ‘Parade in den herfstnacht’. April '36. In dit en 't vorige nummer een artikel van Dr. G. Gosses ‘Het Friesch Nationaal besef’. Emile Buysse bespreekt enthousiast ‘Burgers in Nood’, van Van Randwijk en ‘Golfslag’ van Wies Moens. Op beide crisisboeken is het positieve Dietse antwoord: een volk vergaat niet! ‘Nederland’ mengt soms literatuur en politiek dooreen.

Het Korenland, Febr. '36. Jan de Groot zegt in een recensie van Van Oosten: ‘...... moet hij zijn eerste Roomse vers nog schrijven’. ‘In zijn productie is hij immer nog de Protestant’. Maart '36. Jan de Groot herdenkt De Mérode. April '36. Jan de Groot zegt van ‘Burgers in nood’: geen oplossing in dit boek, dat zou onmogelijk zijn, het aanvaardt de werkelijkheid met een open uitzicht naar de hemel.

B. VAN NOORT.