In memoriam
Op 17 Januari overleed te Heemstede Ds. H.J. Heynes, Em. pred. Het past ons bij het verscheiden van dezen predikant-literator te overdenken, welke zijn beteekenis was voor de Prot. Chr. letterkunde. Heynes was vóór alles predikant. Misschien komt dit feit wel het best uit, wanneer we zeggen, dat hij zijn roman en novellen naar alle waarschijnlijkheid niet zou geschreven hebben indien hij zijn ambt niet en niet zóó bekleed had. Zijn pastorale arbeid bracht hem in nauw contact met de menschen in en buiten de Noord-Hollandsche gemeente, welke hij zoovele jaren en met zoo groote trouw heeft gediend. Van het stoffelijke en geestelijke leven zijner Noord-Hollanders heeft Heynes veel verhaald in zijn zeer vaak anecdotisch opgezette vertellingen. Daarbij was het niet zijn bedoeling de literatuur te dienen of te verrijken. Dat hij dit toch heeft gedaan, ligt aan de kwaliteit, de intensiteit van hetgeen hij schreef. Heynes was een nuchter realist en de kijk, die hij met zijn boeken geeft in het ziele- en geestesleven van boeren en tuinders en fokkers boven het IJ is dan ook van alle platvloersche idealisme vrij. Zijn fijne humor en vooral ook zijn liefde bewaarden er den dominé-literator voor zuur of bitter te schrijven. De humor komt 't best uit in zijn zeer persoonlijke stijl, waarin het de moeite waard is, geduldig door te dringen, de liefde spreekt van elke bladzijde, die hij ooit aan de pers toevertrouwde. Liefde tot de menschen, liefde, door Christus in zijn hart gelegd, is wel de sterkst sprekende trek in het werk van dezen predikant. Het was die liefde, die nimmer schroomde de dingen precies te zien zooals ze waren en er ook nooit voor terugschrok, zonder reserve de waarheid te spreken.
Met Ds. Heynes van Landsmeer is een Christen-schrijver heengegaan, die geheel alleen de traditie voortzette van Beets, Hasebroek en Van Koetsveld. Met hem is het oude geslacht van den predikant-literator uitgestorven, want Hilbrandt Boschma is van een ander type dan waarvan Heynes zulk een uitnemend vertegenwoordiger was en de arbeid der jongere generatie predikanten-schrijvers vertoont een meer journalistieke inslag. Eerst later zal men Heynes' werken de plaats in de geschiedenis der Christelijke letterkunde kunnen aanwijzen, maar het lijdt geen twijfel, dat die plaats belangrijker zal zijn dan momenteel nog door de meesten onzer begrepen wordt.
Na Ds. Heynes overleed de bekende kinderschrijver en paedagoog Jacob Stamperius te Zeist op 77-jarigen leeftijd. Stamperius' werk heeft reeds zijn tijd gehad. De boeiende jongensboeken, waarin hij van eigen jeugd verhaalde, worden weinig meer gelezen. Vijf en twintig jaar geleden genoten wij er nog van en kregen we ze stukgelezen uit de schoolbibliotheek. Stamperius' beteekenis ligt voor een groot deel op paedagogisch terrein. Maar met een practische kijk op de dingen en gezegend met groote werkkracht, heeft hij veel tot stand gebracht en aan vele dingen gearbeid. Achtereenvolgens was hij onderwijzer, hoofd eener school, schoolopziener en tijdschriftredacteur (Paedag. Tijdschr. en Tijdschr. v. Ervaringsopvoedk.). Ongeveer honderd werken heeft Stamperius in zijn leven geschreven. Kinderboeken en vele werken voor het onderwijs. Ook publiceerde hij vele artikelen over opvoedkundige onderwerpen.
Stamperius heeft met ijver en toewijding gearbeid zoolang het dag was voor hem. Zijn verdiensten zijn niet weinige en zijn beteekenis is zeker niet gering.
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd