Opwaartsche Wegen. Jaargang 13

[p. 239]

Boekbespreking

In het moeras, door Jet Luber. Amsterdam, Van Holkema & Warendorf 1935.

Deze roman beschrijft de moreele en materieele crisis van een groep figuren, oudere zoowel als jongere, die binnen het kader van een verhaal bij elkaar zijn gezet. De stijl van de schrijfster is niet buitengewoon fraai en levert in taalvoering en beeldspraak meer dan eens het ongezochte bewijs van het feit, dat een bepaalde constructie van het verhaalde voor een verbeelding van werkelijkheid moet doorgaan. Zelfs de aard van de crises, waarin de verschillende menschen zich achtereenvolgens of gelijktijdig bevinden heeft slechts gedeeltelijke overeenkomst met in de werkelijkheid van in het leven voorkomende crises. Vandaar dat een bepaalde crisis-situatie door den lezer als onecht aangevoeld wordt. Er zou in het leven, hoe zwaar en moeitevol dat voor velen ook is, niet gemakkelijk een dusdanige concentratie van geestelijke en stoffelijke nooden kunnen worden geconstateerd als hier in dit boek is bewerkstelligd en in 't verhaal wordt beschreven. Door deze indruk, die men al lezende opdoet, wordt de stelling zooals de schrijfster die, naar het ons voorkomt, heeft willen innemen, er niet houdbaarder op. Zulke menschen en zulke toestanden als men hier beschreven vindt, zijn er inderdaad. Dit is reeds lang voor Jet Luber vastgesteld en in verhalen ‘geïllustreerd’. Dat àlle mannen zulke ellendelingen zijn, alle vrouwen zoodanige heldinnen en het noodlot der incidenteele crisis zoo zwaarwegend op elk samenleven in en buiten gezinsverband, het is niet slechts niet aannemelijk, doch het zoo voorstellen is een chargeeren van de werkelijkheid, dat haar tekort doet èn overschat. Wij steken met veel van ons leven - en velen steken met alles van het hunne - in het moeras, waarin men steeds verder kan verzinken en waaruit van den menschelijken kant geen redding mogelijk is. Maar dit is reeds zoovele malen, zooveel meer levenswaar en zooveel nadrukkelijker gezegd dan hier in dit boek geschiedt.

P.H.M.

Het kind en de poëzie, door D. Coster. Arnhem, Van Loghem Slaterus & Visser.

Hoe goed deze keur is, hoe dichterlijk-zuiver de meeste der hier compareerende verzen ook zijn, hoe blij men ook zijn mag, dat Coster het verdienstelijk en ondankbaar werk van het bloem-lezen op zich heeft genomen, toch is het jammer dat de dichter òver het kind - vooral in de inleiding - zooveel nadrukkelijker in het centrum staat dan het kind zelf. Hoe velerlei visie deze verzen leveren op ‘het’ kind, hun aesthetische waarde, hun dichterlijke herkomst is het pas, die hun vergunt in dit boek een plaats te vinden. ‘Hoe het bewustzijn van de menschheid zich in den loop der eeuwen heeft verhouden tot dit wonderlijk verschijnsel, dat het kind is en het beginnende leven’ is belangrijker dan het ‘practisch belang’ van den bundel - volgens den bloemlezer. Zou het een ernstig vergrijp van literair ongeschoolden zijn, indien zij zeiden, dat dit hoe hun hoegenaamd niet interesseert?

P.H.M.

[p. 240]

Religieus Socialistische Vragen V. No. 1 Klassenstrijd en Religieus Socialisme, door F. Kalma-Koops en J. Kalma.
No. 2 Poëzie en Maatschappelijke vernieuwing, door H. Roland-Holst-v.d. Schalk. Uitgaven van Van Loghum Slaterus' Uitg. Mij., Arnhem 1935.

Ik kan eigenlijk niet veel meer doen dan hier de uitgave van deze beide geschriften aankondigen. Ze zijn beide vrucht van een veeljarige omgang met de vraagstukken van maatschappij en cultuur en het is niet goed mogelijk er na eerste lezing meer van te behouden dan een indruk.

Het lijkt me toe, dat ieder die in de materie, waaraan deze studies gewijd zijn, belang stelt, zich na de eerste kennismaking aanstonds zal verheugen dat hij deze werkjes in zijn bezit heeft, omdat hij al lezende het gevoel zal hebben, dat hier mensen aan het woord zijn die zich met verstand en hart geheel in hun stof hebben verdiept.

Kenmerkend voor beide geschriften is, dat de auteurs nu eens niet op dweepzieke, en dus flodderige, manier over Poëzie en over Klassenstrijd als middelen in hun sociale actie hebben gefilosofeerd, maar dat ze met een open oog voor de opgedane ervaringen en voor de werkelijkheid zich rekenschap hebben gegeven van de functies, de wezenheid van deze verschijnselen.

Uiteraard interesseerde mij het sterkst hetgeen Mevr. Roland Holst te berde brengt over de Poëzie. Hetgeen zij zegt over haar oorsprong, aard, stof en werking, lijkt me - vooral ook omdat zij het zegt, een dichteres, wier hele leven met dichten-als-dienst gemoeid geweest is - van zeer groot gewicht.

Al zal men het met haar opmerkingen over de intentie van dichtkunst misschien niet altijd eens kunnen zijn, hetgeen zij schrijft over de aanleidingen tot het dichten en over de weerstanden daarbij, over doelstellingen, die in strijd zijn met het wezen der poëzie enz. kan door ieder dichter, vooral door de al te opzettelijken, de ‘Strebers’ ter harte genomen worden.

d. B.

Blumhardt en het tegenwoordige Möttlingen, door Wilma, Uitg. Mij. Holland, Amsterdam.

Na het getuigenis van de geest van Möttlingen in haar roman ‘Opstanding’ geeft Wilma in dit kleine boekje andermaal een uiteenzetting, die naast historische en biografische gegevens persoonlijke ervaringen bevat.

De ondervinding van de schrijfster, in Möttlingen opgedaan, is in weinig woorden begrepen: het Evangelie van Jezus Christus is de Waarheid en Jezus is Overwinnaar.

Gode zij dank, zouden we zeggen, is het nog niet helemaal zo dat dit nergens ter wereld aan een mens openbaar wordt dan slechts in dit Schwarzwälder dorp, maar dat Christus op dat kleine plekje ter wereld zo rijk en sterk Zijn verlossende kracht kan laten uitgaan, getuigt toch wel zeer tegen de talloze gemeenschappen van Christusbelijders overal elders, waar de Verlosser blijkbaar dermate door ongeloof gebonden is, dat hij ‘aldaar’ geen krachten kan doen.