Opwaartsche Wegen. Jaargang 13

[p. 76]

Puntjes bij paaltjes

Cultuur-corruptie. Soms slaat men z'n handen in elkaar over de toenemende culturele ontaarding. Ook de afdeling boekbesprekingen is daarvan niet vrij gebleven. ‘Men’, de grote ‘men’, praat graag over omgekochte resensenten, over 't cadeaustelsel bij de uitgeverij enz. Maar bewijzen daaromtrent ontbreken meest.

Dezer dagen ontving ik een tijdschrift ter bespreking met daarbij een gedrukte circulaire als begeleidend schrijven. Er werd natuurlijk gevraagd om 't blad te bespreken, en ‘indien U tijd noch gelegenheid daarvoor mocht kunnen vinden, dan gebruik te maken van achterstaand persrésumé’. Omslaande vonden we 't volgende (gedeeltelijk weergegeven) résumé: ‘Wat een prachtig maandblad. Modern en actueel! Hier is nu een tijdschrift dat in geen huisgezin, waar pittige jonge menschen zijn, mag ontbreken! X (naam van 't blad) brengt naast een rijkdom aan vlotte en voorname illustraties een keur van sterke, interessante artikelen. Het nummer dat voor ons ligt, laat weer eens op verrassende wijze zien hoe een goed maandblad door een buitengewoon lage prijs onder ieders bereik is!...... Wij twijfelen niet of er zullen op afleveringen als deze talrijke nieuwe abonnees toetreden...... Een uitermate, interessant en met kennis van zaken geschreven artikel is...... Opmerkelijk is een kort, rijk geïllustreerd, spannend oorlogsverhaal van...... Voorwaar, X blijkt een tijdschrift te zijn, dat er wezen mag!’

Dit is 't z.g. persrésumé. Een dergelijke uitgevers-reclame kunnen we signaleren als beledigend voor de critici. Hier wordt bovendien op ergerlijke manier met 't goedgelovige publiek gesold. Die slikken wel wat hun opgedist wordt en vinden misschien de resensent van hun lijfblad een pientere, literair-aanvoelende baas. Zou er echter wel één resensent inlopen? Onder ons gezegd: die is dan geen knip voor de neus waard. En wat heeft de uitgever er aan, wanneer overal zijn résumé nagekauwd wordt? Heeft hij niet veel meer aan flinke opbouwende critiek (b.v. dit stukje)? Deze cultuur-corruptie dient gesignaleerd als lezers en critici volkomen onwaardig. Dat ze een uitgever misschien ligt, is zijn zaak maar hij spare er óns voor.

Lectuur, die ik niet uitkies. De taak van een recencent is dikwijls heel moeilijk, maar toch dient iedere criticus zich terdege bewust te zijn waarvoor en waarom hij boeken bespreekt.

Stel, U ontvangt een boek, dat U niet ligt, het onderwerp interesseert U niet, de intrige verloopt niet zoals U dit gaarne zou wensen, 't boek gaat over zieke mensen en U leest liever van gezonde kerels. Al deze persoonlijke meningen zijn U van harte gegund en niemand zal 't U kwalijk nemen als U niet de boekwinkel binnen stapt om een boek dat U niet ligt, te kopen.

Maar...... mag U een dergelijk boek daarom in een recensie afbreken? Heeft 't publiek

[p. 77]

iets te maken met Uw persoonlijke smaak. Kan het iemand iets schelen welke ziekten U griezelig vindt? Op al deze vragen past alleen een ontkennend antwoord. Mevr. Van Hoogstraten-Schoch bespreekt in de ‘Ned. Bibliographie’ van Febr. '35 de roman van Gustav Schröer, Der Handen Dwang. Het gaat niet om de critiek op dit boek (dat ik niet las trouwens), maar het gaat om de motivéring van 't oordeel van de recencente. Ze schrijft ‘Over het algemeen lees ik nimmer als ik het helpen kan geschiedenissen van menschen die lijden aan een dwang-suggestie’. Uitstekend - dat kan en mag! Maar als de recencente van dit soort romans zo weinig las, is het de vraag of zij de juiste beoordelaarster was van 't onderhavige boek. Ze had dit werk feitelijk moeten overlaten aan anderen en het moeten terugsturen. Nu schrijft ze verderop: ‘Ondanks het vele goede dat het boek ontegenzeggelijk heeft, is het geen lectuur die ik zou uitkiezen’. Dit werd niet gevraagd en hier wordt de grens van zuivere critiek overschreden. Het gaat niet om onze voorkeur of liefhebberij (die hebben we toe te passen bij 't uitzoeken van de werken, die we willen bespreken), maar het gaat om de waarde van 't boek.

Nuchter-weg erkent Mevr. Hoogstraten aan 't eind van haar recensie dat ze 't boek niet begrepen heeft en de sfeer niet goed verstaan heeft (‘er zullen menschen zijn die de sfeer beter zullen verstaan’) en wanneer men dat leest komt men toch tot de conclusie dat er soms wel heel lichtvaardig gerecenceerd wordt.

B.v.N.