Opwaartsche Wegen. Jaargang 13

[p. 30]

Boekbespreking

Cromwell, door Mirko Jelusick. Nederlandsche bewerking door Mr. I.E. Prins-Wellekes Macdonald. Rotterdam. Nijgh & van Ditmar. v.v. 1934.

We leven in een tijd van biografieën in romanvorm. Deze roman van Cromwell's leven hoort tot het beste wat in dit genre is geleverd. Boeiend, historisch aannemelijk en actueel. Ja, ook actueel. Cromwell in zijn strijd met het parlement gaf daar reeds aanleiding toe, de krachtige niemand ontziende leider is reeds verwant aan leidersfiguren uit onze tijd, de auteur heeft dit alles nog geaccentueerd door in allerlei détails de paralel bij ons levendig te houden: zijn sterk nationalisme, zijn begeerte het verloren prestige van Engeland weer te herstellen, de kritiek in het buitenland, de pogingen om zijn persoon te beïnvloeden, waardoor de leider soms zelf in verkeerde richting wordt beïnvloed, zijn van dit paralellisme de hoofdpunten. Dit alles is met buitengewone knapheid volbracht; dat de historie tot actualiteit geforceerd wordt, heeft nergens schijn.

Een enkel citaat uit een gesprek van Cromwell en Ireton kan als staaltje dienen. Cromwell zegt: ‘Men moet de menschen iets geven, waarvoor het de moeite waard is om in den dood te gaan’. In het verder gesprek legt hij uit, dat het de natie is en nu komt het citaat, dat ik bedoelde en dat een uitstekende passus zou zijn in een redevoering van een hedendaags nationalistisch spreker:

‘De natie, dat is de eenheid uit de veelheid, dat is de verheffing uit de tegenstellingen, dat is een kind Gods te zijn op aarde! Natie - dat wil zeggen: een voor allen en weten dat allen het met gelijke munt betalen; dat wil zeggen ontelbare armen hebben, die met hetzelfde werk bezig zijn, ontelbare voeten, die op hetzelfde doel afgaan, ontelbare hersens en harten; dat wil zeggen in de vele, vele anderen voortleven als het eigen lichaam al lang verdwenen is; dat wil zeggen boven zichzelf uitgroeien; opgaan in de louterende reinheid van een groote gedachte - en aan het eind van den weg zichzelf terugvinden -.

Gelooft ge, dat het voldoende is die daar aan den overkant neer te slaan met de dwaling, die zij ons willen opdringen? Gelooft ge, dat het voldoende is om de leugen te overwinnen? Neen, men moet de erkende waarheid er voor in de plaats stellen en deze de overwinning bezorgen, ook al gaat men er zelf aan te gronde! Die waarheid is voor mij de natie, het eensgezinde volk, waartoe ik behoor en waaraan ik mij gegeven heb! Haar dienen beteekent aan Gods eeuwigen Dom bouwen, welks fundeeringen in den geboortegrond vastzitten en welks torenspits tot in den hemel reikt!’

Daarom kan dit boek ook verhelderend werken in onze eigen tijd. Tua res agitur!

v. H.

Bijbelsche Monographiëen. De waarde van het Oude Testament voor het godsdienstig leven, door Dr. Lorenz Dürr. J.J. Romen & Zonen. Roermond-Maaseik.

Dit werk, uit de serie waarvan ik de uitstekende studies over enkele profeten reeds vroeger met een kort woord aanbeval, is een vertaling van een Duits werk uit 1928,

[p. 31]

dat nu door de kritiek op de waarde van het Oude Testament voor het Godsdienstig leven, voor Duitsland een bizondere actualiteit heeft verkregen. Dit is natuurlijk niet met gelijke geldigheid over te nemen voor de vertaling. De kwaliteiten van dit boek maken echter een dergelijke aktuele belangstelling niet nodig. De lezer van dit blad houde in het oog, dat het boek voor Katholieken geschreven is.

v. H.

Ons leven. Voordrachten over het Christelijk leven, gehouden in de Martinikerk te Groningen. Bij J.B. Wolters Uitgevers-Maatschappij. Groningen, Batavia. 1934.

De winterlezingen in de Groningse Martinikerk genieten in Groningen een belangstelling, die andere comité's voor winterlezingen jaloers kan maken. Ze munten altijd uit door een goede keus van het onderwerp en bekwame sprekers. Terecht rekent de firma Wolters er dan ook jaarlijks op, dat ook buiten Groningen belangstelling voor deze lezingen bestaat.

Dit maal was de titel, die de vijf lezingen samenbond: Ons leven, Prof. Aalders sprak over De zin van ons leven, Ds. Luteyn over De vreugden van ons leven, Dr. Roose over Het leed van ons leven, Prof. Haitjema over De kracht van ons leven en Ds. te Winkel over Het einde van ons leven.

v. H.

De tien geboden, door Jan H. Eekhout, W.G. v.d. Hulst, D. Hogenbirk Jzn., H. de Bruin, Hendr^a. Kuyper-v. Oordt, Rie van Rossum, H.J. Heynes, J.K. van Eerbeek, G. Sevensma-Themmen, C. Rijnsdorp. Teekeningen van Roeland Koning. 's Gravenhage. D.A. Daamen's Uitgevers-Maatschappij N.V.

Met weinig verwachting ben ik gaan lezen. We hebben nog weinig auteurs van groot formaat, die alles kunnen, ook de vrij onmogelijke opgave de tien geboden in novellen te parafraseren. Dat in oogenschouw genomen, is me dit boek meegevallen. Jan Eekhout opent al dadelijk heel goed; van de Hulst had met de afgoderij een moeilijk onderwerp, maar hij had nog een oude schets uit een kerstboek, die wondergoed paste en die dit grote voordeel had, dat hij daarin de stof bracht in de sfeer van de legende, waardoor het aanbidden van een ‘ander beeld’ reëel blijven kon, het is alleen jammer, dat hij door een ‘happy end’ het tegelijk in de kerstboekjessfeer houdt. Het is mogelijk deze bundel zo in zijn geheel door te lopen zonder al te veel teleurstelling te ontmoeten. Toch reikt geen enkele schets boven het middelmatige genre, dat ons alleen een bewijsje is, dat de auteurs hun ambacht goed verstaan. Een boek dat men bewaart, een schets die men niet missen wil, is niet ontstaan.

Het werk van Roeland Koning, b.v. de biddende boer bij het tweede en bij het derde gebod, blijft langer bij, al bevredigt zijn werk over het geheel ook niet.

Er zijn in de laatste jaren te veel werken van deze aard verschenen. De kerstboeken van Risseeuw hebben er de weg voor gebaand. Nu de auteurs ook nog hun onderwerp in opdracht krijgen, moeten deze uitgaven steeds onbelangrijker worden.

v. H.

De kloof zonder brug, door Rie van Rossum. Uitgegeven door Bosch en Keuning te Baarn.

Dit boek had ik al een hele tijd geleden willen bespreken. Dat dit niet gebeurde, kwam door het verschijnen van een paar andere werken uit eigen kring, die ik in één opstel

[p. 32]

had willen behandelen. Dit is door omstandigheden niet meer mogelijk, waarom ik me haast mijn plicht tegenover dit werk te volbrengen.

Deze roman is het genoegelijk verhaal van een normaalschoolklas, in het jaar van ‘het examen’. Rie van Rossum heeft een grote belangstelling voor het détail. Met grote liefde en uitvoerigheid wordt het kleine belangrijk gemaakt. Want dit wil ik voorop stellen in deze bespreking: Rie van Rossum is in de kleine dingen voortreffelijk. De verschillende jongens en meisjes heeft ze raak gezien en door tal van kleine dingen raak getypeerd. Er zijn aardige milieutekeningen. De leraren blijven van de klas uitgezien en daardoor een beetje naar de caricatuur getrokken, maar de jongens en meisjes van de klas, vooral de meisjes, zien we onder allerlei omstandigheden, in en buiten klasseverband. De kloof zonder brug is een aaneenschakeling van goede détails zonder veel belangrijk gebeuren. Alleen ‘het examen’. Dat groeit dan ook buiten zijn eigenlijke betekenis uit. De examenangst van de klas is abnormaal, gelijk ook de titel te zwaar de bedoeling van de schrijfster onderstreept. Door de uitvoerige détailbehandeling heeft ook de compositie wat geleden; het werk is te overladen. Rie van Rossum zal zich bij het verder werken enige beperking op moeten leggen.

Maar dit mag uit haar eersteling in alle geval gekonstateerd worden, dat ze zich hiermee al dadelijk een aardige plaats heeft veroverd. Het is onbetwistbaar, dat zij goed schrijven kan. Als zij zichzelf goed onder tucht stelt, kan zij een van onze beste schrijfsters worden.

v. H.

Buiten waait de zomerwind, door Jeanna Oterdahl. J.M. Meulenhoff. Amsterdam. 1934.

Jeanna Oterdahl, de Zweedse schrijfster, heeft, dat blijkt uit de vertaling van boek na boek van haar hand, burgerrecht verkregen in Nederland. Het is best te begrijpen ook. Haar romans en haar verhalen hebben iets zeer aantrekkelijks. Er is doorgaans een sentiment in dat tot het gemoed spreekt en dat toch nooit tot volslagen weemoed stemt.

‘Buiten waait de zomerwind’ is opnieuw een voortreffelijk staal van haar talent. De titel karakteriseert goed de sfeer van deze roman: een idylle, waarin nog genoeg werkelijkheid aanwezig is, om haar aanvaardbaar te maken. ‘Er was eens een tuinman die Sven Eriksson heette’. - Sven Eriksson is een door-en-door goed en evenwichtig mens, een kweker, die z'n bloemen als kinderen en z'n kinderen als bloemen verzorgt. Elisabet is een flinke, zorgzame moeder.

Na de dood van Sven, als de tuinidylle verwisseld moet worden voor het van zon en wind afgesloten leven op een bovenwoning, straalt toch het hart van deze vrouw nog over de jeugd van haar kinderen; ze verheldert zelfs het lot van twee opgroeiende knapen, die indertijd door Sven in het tuinvak opgeleid zijn.

Elisabet's zielsgloed zorgt ervoor dat in het bestaan rondom haar nooit de verkilling de overhand krijgt. Deze egale temperatuur van het boek oefent een weldadige werking op de lezers, en zeker op dezulken die wel eens behoefte hebben aan de koestering van luwte en licht, aan een romantiek, waarin het schrille en harde in een blijmoedige liefde tot het leven wordt verzacht.

Er verschijnen immer, en vooral in deze tijden, veel boeken die ons zogenaamd levenswijs maken. Dat is bij lange na niet overbodig, maar het resultaat is vaak: een nog gepantserder hart. Het is goed en nodig dat er ook boeken zijn als dit van Jeanna Oterdahl in welks sfeer de harde korst weer eens ontdooit zonder direct een tranenstroom tot gevolg te hebben.

d. B.