Opwaartsche Wegen. Jaargang 12

[p. 65]

Kroniek

Kreupelrijmen van ‘meester’.

‘Is het niet fijn, dat we zóó elkaar kennen!
Dat geen geheim tusschen ons kan bestaan!’

Zoo begint ‘lied’ No. XXVIII van 't ‘Eerste Gedeelte’ der ‘Gelegenheidsversjes voor poëzie-albums, opdrachten, jubilea e.d.’, door W.F.E. Smelik, Hoofd der Leidse Houtschool. [Uitgave Nijgh & Van Ditmar N.V. Rotterdam 1933 - prijs f 0.25].

Ziezo - nou kennen we elkaar helemaal. En fijn is 't, 'k zal het vast niet tegenspreken. Alleen die geheimen zitten me nog wat dwars. Of de heer Smelik en ik elkaars geheimen alle weten, is nog de vraag. Hij heeft zo veel van de wereld gezien! Maar één geheim van hem weet ik zeker. Dat n.l....... aan 't eind zeg ik 't pas!

'k Schrijf voor de belangstellende lezer het voorwoord af, dat dit boekje vergezelt, dan zal hij tegelijk de titel van dit stukje begrijpen.

‘Vooral als onderwijzer moet men vaak voor allerlei gelegenheden versjes zoeken of maken. De schooljeugd wordt niet graag teleurgesteld, als “meester” om een versje gevraagd wordt, doch wat kost 't dezen laatste - soms midden onder zijn studie - een moeite en tijd. Misschien kan dit boekje met kreupelrijmen - waarvan een enkel in de practijk is ontstaan, de meeste echter apart vervaardigd - het den onderwijzers in dit opzicht wat gemakkelijker maken’.

De heer Smelik is dus dichter geweest. Hij zag zich reeds gekroond met de krans der onsterfelikheid en biedt ons z'n werkstukken - soms midden onder de studie [wat zal daarvan terecht gekomen zijn?] gemaakt - in bundelvorm aan voor de billike prijs van 25 sent. 't Is te geef!

Maar ter zake! Op onze boekenmarkt is nog nooit 'n dergelike bijeengeraapte onzin verschenen! 't Is om met sonnet XVI te spreken: ‘Wel was het soms een reuzenpan, Haast door het dolle heen’.

Voor we iets van dit moois meedélen, om de geuite mening te staven, willen we toch eerst zeggen dat 't gewoon onbegrijpelik is hoe een schoolhoofd - dus 'n man die ook toch wat gelezen heeft - er toe komen kan dit fraais uit te geven. 't Is niet te snappen, hoe iemand met één slag z'n ganse reputatie zo afdoend kan vernietigen. En dan de uitgeversmij. Dat is er een van de eerste klasse. Het ganse kantoor van de firma Nijgh & Van Ditmar was zeker in de dut, toen de post deze kopy bracht. ‘Geef maar uit’, zei slaperig de prokuratiehouder. Hij dacht al thuis te wezen, in zijn bed en las daarom alleen maar met zeker genoegen lied 19 [afd. II].

‘We zijn hier allen saam

Om vaders bed gekomen;

En durven 't waagstuk aan,

Niet te ontzien zijn droomen’.

[p. 66]

Zachtjes zong hij 't op de aangegeven wijs: ‘Dankt, dankt nu allen God’...... [Erbarming lezer!].

De reputatie van de fa. Nijgh & Van Ditmar is te goed om meteen vernietigd te zijn - maar deze nonsens...... foei heren - ge moest U schamen!

De heer Smelik heeft niet 't minste inzicht in maat of ritme, ook niet in humor en toont al heel weinig fijn gevoel te bezitten. Hoe kan anders iemand bovengenoemd versje op bijgenoemde wijs geven? Hoe kan anders iemand 't volgende onsmakelike laten zingen door kinderen:

‘Het was voor meer dan twaalf jaar,

Dat Pa met Moe ging trouwen;

Ze deden heel lief voor elkaar;

Och ja, 't zou nooit berouwen!

Och ja, och ja!

Och ja, 't zou nooit berouwen!

Het was heel goed gezien van hen;

Ze pasten net, die belden!

En 't is nog niet zoo lang geleên:

'k Geloof, dat zij nog vrijden!

'k Geloof, 'k geloof,

'k Geloof, dat zij nog vrijden!’

Het hoofdstuk der gevoelswaarde mag de heer S. nog wel eens ernstig bestudéren. Dan zal hij niet meer hobbelen:

‘Het stelletje kind'ren dat God aan U schonk,
Zag lang met verlangen reeds uit.     [lang²]
Zij durfden den laatsten tijd haast niet van honk
Uit vrees, dat de koperen bruid!’

[Wijze: ‘O schitt'rende kleuren......’ Even probéren lezer! Hoe vindt U 't effekt?] Stoplappen, cliché's, enz., de heer Smelik geeft een ruime sortéring. Soms doet hij aan hoogbouw en stapelt 't éne cliché boven op 't andere. Een bepaald originele stoplap, een smelikse vinding dus vonden we in lied 12 [afd. II]. Wijze: ‘In een blauw geruiten kiel......’ [Zingen!].

‘Dat wij vroeg zijn opgestaan,

Is, omdat wij vieren gaan

Den jaardag van onz' Pa.     [lastig die regel, hé?].

Stemmen wij in - half gekleed -     [in pyama - ziet U!]

Met den luiden jubelkreet:

Hoera! Hoera! Hoera! Hoera!’

Ook Moe is wel eens jarig!

‘Het wordt vandaag een reuze-pan,

Want Moe viert heden feest!’     [Zoek de wijs!]

[p. 67]

De heer Smelik heeft zich ook steeds 't kind voor ogen gesteld - hij wil nog steeds wat leren - iets onderwijzen - al was 't maar een vreemd woord. En daarom:

‘En dat dit ons feest zij uniek, -niek' -niek!

En dat dit ons feest zij uniek!’

[als er nu een nico of niek bij is - loopt 't op verbieden uit! Let maar op!].

Bij een verjaardag hoort een kadootje. En dus krijgt 't ‘lief papaatje’, die 't meest gelukkig is, ‘als 't in de kamer smookt’ [en mamaatje dan?], een pijpje

‘Opdat gij heel het volgend jaar

Maak' rookvleesch in den kring!’

[Dat wordt een clandestiene fijne vleeschzaak. Zonder omzetbelasting!]

Er komen ook veel vrome versjes in dit boekje voor! En dankbaar gebruikt de auteur Feith c.s., b.v. in lied XII [afd. I].

‘Alles wisselt, alles wankelt;

niets is immers standvast hier!

Vrienden scheiden, lieven sterven;

tegenspart'len helpt geen zier!

Niets beklijft er, niemand blijft er,

elke plaats wordt opgevuld!’

Let ge op de schone kombinatie van dat ‘beklijven’ en ‘tegenspartelen’. En dan dat opvullen! Kapok, zeegras, paardehaar of iets anders? Treffend gevonden en suggestief in hoge mate. 't Maakt je fantasie wat los.

Deze onderwijzer heeft niet de minste notie van de nederlandse taal. Het eerste vers begint:

‘Steile paden op te zwoegen,
In plaats 't geen, waarom wij vroegen,
Eerst Gòds wil te moeten doen;’

Met de beste wil van de wereld is van deze regels niets te maken.

En foei - die kinderen van de Leidse Houtschool krijgen ook les in 't...... zoenen, verbonden aan de plantkunde-les. Dat is ekonomies, zo'n kombinatie.

‘Ach, let dan eens op, wat de bloemen soms doen:
Die in 't nachtlijk duister hun kopjes gaan zenken,
En al neigend saamsmelten tot een innigen zoen’.

Geen wijs - jammer! Dan zou 't in 't duister, al zenkende, nog beter gaan!

'k Weet één geheim van de heer Smelik! Namelik dat hij de grootste nonsens voor ernst kan uitgeven. Niet verder vertellen hoor! lezer!

Braga! Braga! herrijs uit uw diepe slaap! Hier is werk. Ge hebt 't zo gevoelvol gezegd:

‘Zoo bakt en zoo plakt, dat de Muzen zich schamen,
De kwartpoëtaster zijn lorren te samen!’

B. VAN NOORT.