Opwaartsche Wegen. Jaargang 10

[p. 402]

Herdeupers
deur Jan Bos.

Ik zat vredig 'n beetje achter kraantje te slumern, en Paiterke braide 'n neie boan ien 'n onderbroek. Zun scheen lekker deur glas op mien ôl bainen. Ik trok heur wel ais even omhoog van vreugde, zoo mooi was mie dat tou. Den keek Paiterke mie ofkeurend aan, krekt of ze docht: hai, wat is kerel vandoag weer wif en iedel. Ik zag 't wel. Wacht moar, docht ik, veur die stait d'r ook nog 'n paan op vuur. Zel nog wel ais bloazen mouten, as ik die dat hait opschep.

‘Hou denk ie over jongernbewegen, Bos’, zee ze. ‘Wereld stait tegenswoordeg zuver op kop. Ik wol joe doar wel ais over heuren’. En ondertusschen gloop ze weer noar mien verjongde onderdoanen. ‘Moak die doar doch nait drok over’, zee 'k. Zukswat is hier gelukkig nait. Gemainte holt ainsgezind aan ôl beproufde woarheden vast’. Ze kniffelde wat. Mit 'n gemaine trek om neus, docht ik.

‘Gebeurt meer as ie waiten’, zee ze, krekt as ien luier dou moeke potje op schoot har. Zukswat komt altied onverwacht veur 'n dag.’

‘Dat zel doch wis nait’, zee 'k. 't Zol joe zuver bie rug opkroepen’. Moar wat dei bewegen aangait, Och wicht, d'r binnen altied van dei menschen dei van ain bain op ander hippen. Of broek heur te nauw is, 'k wait nait. Moar ze waiten nooit wat ze willen. Zuks jongkerels en vroulu blieven altied ien heur kiender joaren, eeuwige padvinders, zel 'k moar zeggen. En den zeggen ze dat Christendom gain kracht het en aan kerk is gain stain goud. Ik vroag mie altied ôf, woarom ze mit verbetern nait bie heurzuls begunnen. Doun ze wat anders as roupen en ien kranten bandiezen? Geven ze wat veur kerk en schoul? of veur zenden? En doun ze mit aan evangeliesoatsie of zuks wat? Altemoal bluf, Paiterke. 't Is heur zuver mooi tou dat ze twiefeln. En ze verdainen d'r ook nog centen mit. 't Is zuver schandeloos. Veur heur stukjes en verskes ien krant loaten ze heur ook nog betoalen.’

‘'k Har laiver dat d'r ais zoo'n jongere om mie kwam’, zee 't wicht. ‘Den was d'r weer 'n ôld dair aan kant. Ik wol dat joen oomzeggerke 'n joar of tien ôlder was, den was 't krekt 'n handige jong veur mie.’ ‘Wisch dat moar van dien lai’, zee 'k. En den konst eerappels wel opbroaden. Den hebben wie nog 'n warm hapke bie boteram’.

Moar eerappels bleven ien keller. Ie zellen nog heuren woarom, zooas doove Joap zee.

Wicht haar stoul al bie schot zet, dou Trientje Stiekeldroad mit 'n opgestreken zail te deur ienstoof.

‘Hier, ôl opzainer’, raip ze. ‘Is wark veur joe. Ie en doomie mouten mit. D'r dait 'n zail te verlaizen. 't Is zoo zekerwoar as ik hier stoa, vrouw Mulderke het 'n verbond mit duvel sloten en 't oavend wordt ze deupt’.

‘As ie doar oet wiesworden, zee gek, binnen ie nog gekker as ik’, zee 'k. ‘Hai,

[p. 403]

hai, ie binnen zuver 'n beprouven veur 'n mensch, Trientje. Goat ais zitten en leg boudel ais rustig bloot.’ Paiterke schoof heur aal 'n stoul onder. Wicht vlamde zuver van neisgierighaid.

‘Wat heb ik joe zooeven nog zegd, Bos? vroug ze. En 'k har 'n gevuil of ze mie 'n zwartzieden droad deur 'n bloudbloâr trok. ‘Wait ie den niks van dei Bolsjewisten-zendeling’, vroug Trientje mie.

‘Och, doar heb ik zoozeer gain achterdenken bie had. Wat zol dei den?’ ‘Dei kerel gait overal rond, en vertelt dat haile wereld verandert. Wereld is krekt 'n kou zegt hai. En arme menschen dei vrouger vel en bonken kregen, kriegen over 'n pooske lekkere plakken vleesch van bastje, en den kinnen boeren en rieken op zeenen omkauwen. Börgmeester mos zuks proatjes verbaiden. En al goude menschen zellen boudel mit 'n kander dailen en den wordt 't altemoal vrede, en elk het zien stukje laand en alles wordt goedkoop.’

‘Moar wat mout Jaantje Proem, ik main vrouw Mullerke doar den mit?’ ‘Och zai het al zooveul ien heur ôl foabelbouken snuusterd, dat ze maint dat doezendjoarig riek nou komt. En doar wil ze mit bie wezen. En nou wordt ze 't oavend deupt’.

‘Dat zel doch wis nait, zee'k. Doar wil 'k opslag hên.’ ‘Ie kommen d'r nait ien. Ze het deuren op slöt en blindens op knip. En d'r binnen nog veul meer bie.’

‘Doe bist zuver 'n ongelukskraai, Trientje.’ Ik zee van veralteraierdhaid doe tegen 't mensch. ‘Wat is d'r den nog meer? “Dei onwieze Onne is d'r ook bie. “Liekt mie goud tou, Trientje”, zee hai van mörgens tegen mie. Vrouwlu wordt ook algemain bezit. 't Is tegenswoordig krekt roofgoud. Ze hoalen joe wichter onder handen weg. Misschien heb ik den nog ais kans op joe, Trientje”. Ik was doch zoo mal op dei jong. Ie kunnen hom zuks nait aanreken; hai is nait wiezer, moar ik haar 'm wel 'n vailighaidspeld deur neus boren wild. En dei ôl reveluutsiemoaker Tön Bukkenkop lopt mit 'n bord veur rekloame, en ôl Tjasses het heur melkkeller as vergoaderzoal ôfstoan’.

‘'n Geschikte ploats’, zee 'k. Warken der duusternis mouten onder grond oetbrud worden. O Trientje wat doun ie mie 'n smart. Dat zukswat kin ien ons gemainte’.

‘Moak joe moar nait al te ongerust’, zee ze, krekt as spin tegen mug. ‘Ze maggen hier altemoal geern wat neis, en den zakt dat wel weer. Vrouwenvereenen gait d'r hailndal hên, en dikke jonges schoppen al lol bie Tjasses zien hoes. Ik begriep mie nait, dat ze ôl boer nog vongen hebben.’ ‘Ik wel. Kerel maint dat al menschen zoo goud binnen as hai, en dat 't altemoal vrede wordt liekt hom mooi tou.’

‘Ie goan doch ook hên, om arger te veurkomen’, zee 't wief. Ie mouten vrouw Mulleke d'r oetvisschen. Dit is tweide rais dat ik joe 't zeg. En as ie noa eerste en tweide vermoanen nait heuren, kom ik nooit weer bie joe over deel’.

‘Den zei 't wel mouten’, zee 'k. Ze stoof krekt as 'n stroathond dei opjacht is, te deur oet. En ik trok mien beste jas aan, en hil doomie op. Hai har nait veul keroasie om mit te goan. Doch allain wol ik nait. En dou stênde hai ais wat, en zee: dan moet gij schip maar zijn in welks zog ik vaar, Bos’.

‘Goud zoo’, zee 'k. 't Is krekt as ôl Moelwiek altied zee:

As ie moar noar ôlderling heuren,
Kin joe nooit gain kwoad gebeuren.

En dou gingen wie op stap.

Wie laipen 'n zetje stil noast 'n kander. Dou zee ik: ‘wat willen ze doch mit dat deupen, domie. Zit doch gain spier godsdainst ien bolsjewieken, nog minder as hoar op mien kop’. ‘Dat's niks as froanie aan 'n scheurd gedien’, zee ôl. Zoo lokken ze ainvoudege zailen as vrouw Mulleke dei altied ien onrust zitten.’

[p. 404]

‘Och joa’, zee 'k, ‘Duvel is ook ja niks anders as oap van ons laiven Heer. Moar 't is doch schandeloos dat zuks mag. Veldwachter mos d'r neudig achterhên. ‘Al proatende kwammen wie veur hoes van Wolzak. Domie ston stil, trok aine bain noa ander ien hoogte. Ik docht dat hai ien peerviegen trapt har, en dou borst hai oet ien lachen.

‘Wolzak draait zien meulen weer as 'n ander 'n wiend let, Bos’, zee hai. Hai denkt vast ‘wie de broek past, trekke hem aan. Kiekt ais!’ En aal zien levensdoagen. Kerel har 'n emmer mit woater veur glas, en doar dreef 'n popke op. Op 'n deksel van 'n boordedeus ston schreven: ‘Doopkestuums te koop en te huur’. ‘Kerel is 'n sieroad veur handel’, zee 'k, ‘moar zuver 'n schande veur gemainte. Hai rukt geloof kroon van kop. Ik breng 't op kerkeroad’.

‘Kalm aan’, zee domie, ‘laat hem maar geworden. Een augurk wordt niet zuur dan als hij lang in edik staat.’

En zoo kwammen wie bie Tjasses zien hoes. Laip gain mensch. Loater bleek ons, dat haile gemainte al verzoameld was. Wie wazzen lesten.

Wie gingen deur karnhoes. Haile keller zat vol. Boaker as 'n ôfgodsbeeld tusschen ander vrouwlu veuraan. Ze har 'n braide schoot moakt, krekt of ze deupelingen mos opvangen. Parreplu lag van aine bain op ander over dei daipe koel as 'n til veur vlaigen en muggen. Ongelukkig wel doarien belandt, docht ik zoo. 't Wief glom as 'n opvreven appel. Dikke jonges zatten op achterste rieg te snoatern. Leutje Jan har hoogste woord.

‘Wie kinnen domie d'r nog wel tusschen drukken’, raip hai. ‘En den kinnen ie wel op mien knei zitten, Janoom’. ‘Wie mossen moar ais 'n jongern bewegen hebben’, zee 'k. (Dei gesprek mit Paiterke speulde mie nog deur kop). ‘Ruk doe moar ais oet, den kin ik doar zitten. Hest 'n goude stêe veur mie bewoard’. Zoo gezegd, zoo gedoan. Hai is 'n forsche jong. Domie is moar 'n smal kereltje en ik bin ook nait braid. Zoo kwammen wie nog goud te land.

Elkenain snoaterde, tot kerkeroad van bolsjewieken d'r ien kwam. Veurganger laip veurop. 't Was 'n dikke lelke kerel, krekt 'n opbloazen zwienebloas mit 'n natte lange roode board. Achter hom laipen 'n poar hongerlieders. Dat was vast russische rekloame. Den kwammen deupelingen. Vrouw Mulleke ien 'n witte nachtjak, Onne ien 'n blauwlinnen kiel, en Tön Bukkenkop ien 'n geelketoenen soldoatenonderbroek. Hai knipoogjede dou hai mie zag. O doe ôl guut, docht ik. Doe hest ondeugd ien 't zin. Zoepentien zol deupvont wezen. Dingerais ston al kloar. Meneer Bommel, zoo haitte dei veurganger, zol begunnen. ‘Genooten en boerzwazen’, zee hai. ‘Hurre, hurre! Hai scheldt ons oet veur genoaten en............¹⁾ jonges’, raip Leutje Jan.

‘Wil die wel ais stil hollen’, zee 'k, en dee 'n veeg noar achtern. Moar ik rouk hom nait vanzulfs. ‘Ik ontaarf die, as nog 'n woord zegst’, zee 'k. ‘Den krigst niks as bouk van Pilpot.’ Dou was hai stil, want doar mout hai nait veul van hebben. 'k Was oardig maal ien hoed. En dat zollen ie ook wezen, as d'r gain goude reuke van joen bloud oetging. Mit al dei vieven en zessen heurde ik nait wat d'r veur altemoal bebommeld worde. Wel trof mie nog, dat ze mit deupen begunnen zollen, om nog meer bekeerlingen te lokken.

Tön was eerste aan beurt. Ôl sprong ien zoepentien, dat spitters hail aan mie tou vlogen. 't Was zuver 'n algemaine deup ien ain keer.

Bommel kwam op hom tou mit 'n natte waschlap en gaf hom 'n poar sloagen over kop en nek, dat 't klapte. Jong har zuver 'n rauwe straim over wang. ‘Herboren - herdoopt’, zee dei malle bolsjewiek.

1) Ja lu, dizze woord duur ik nait opschrieven. Zulks dikke jonges zeggen moar, wat heur veur mond komt. Moar ie vullen hom wel ien. Ie binnen kloar genog.

[p. 405]

‘En vel afgestroopt’, raip Leutje Jan weer. Hail hard. En omdat ze dou altemoal hoast stikten van lach, lait ik dat moar begoan.

Tön was zuver beduusd. Hai zat ien 'n kander doken. En dou schoot hai te vat oet, en vil as 'n kletsnatte drögebukken ien boaker heur schoot. 'k Heb nog nooit zoo wat beleefd. Haile kliek ston op en sloug zich op kneien van plezair. Boaker aan 't roupen en reeren. 't Verwonderde mie nog, dat ze nait omvil. Moar 't is 'n stevig stuk, dei hail wat störmen deurstoan kin. Ze sloug mit voesten van zich ôf, ‘Vot, mal kerel’, raip ze, Kss! kss!’ Krekt of ze 'n kat votjoagen wol. Tön greep om zich hên om 'n holvast te hebben. Hai kreeg boakers houdveeren ien handen en trok heur kepotje van kop ôf. En dou wissen wie, woar boaker zoo welgedoan van glom. 'k Heb nooit zuks beleefd. Ôl har gauw 'n stukje botter van ôl Tjasses gapt en ien houd stopt. En dat was heur smolten langs kop drupt.

‘Ie moaken mie ja noar zail en lief beschoamd’, raip ze. ‘Hai, dat mie dat nou nog mot gebeuren. En ik heb joe vrouger titflesch nog wel ien hals drukt. Hou duur ie mie zoo temtaiern. 'k Heb altied fesounlek west, en nou mout 'k ja mit beschoamde koaken veur Tjasses stoan, zei ik moar zeggen. Dei stukje botter is zoo slim nait, doar senair ik mie nait veur. Ie eten ook botter op joen brood. Moar dat ie mie op zoo'n menaier veur 'n roover oetmoaken, dat vergeef ik joe nooit. As ie kiender kriegen zei ie 'n ander boaker mouten vroagen as mie’ zee ze. ‘Dou d'r moar ais denk om, wat d'r den van terecht komt’. Tön is nait trouwd, dus dei zegenwensch dee hom nait veul. Moar verdold woar, menschen keken hom altemoal aan, of hai schuldig was, en boaker stapte as verongeliekte deugd noar deur.

Bolsjewieken harren wat mit 'n kander smoesd. Nou vergoadern zoo deur boerzwazen promoveerd was, zee Bommel, konnen ze nait verder goan. Boudel worde oetsteld.

En zoodounde zakten menschen noar hoes tou.

'k Hoop, dat het ook afstel wordt’, zee domie. ‘Ik mit joe’, zee 'k. En dat is ook zoo kommen. Volgende dag ging ik noar vrouw Mullerke, en gaf heur 'n ienzeggen.

‘Och Bos’, zee ze, ‘wat is mie dat tegenvallen. 'k Was zoo verhemeld, en ik bin as 'n doode musch op grond kommen. Veur wie deupt worden zollen, zee Bommel, dat wie hom ons geld moar geven mossen. Anders konnen wie 't ais verlaizen ien woater. Ik har moar 'n poar centen lös ien buus, en jonges hailndal niks. Moar ik dochte doadelk: “Alexander de kopersmid heeft mij veel kwaad gedaan”. En dou was oardighaid d'r al ôf. Ik bin doch moar blied dat ik nog deur 'n bukken oet groote woater red bin.’

Zoo kwam alles op zien pootjes terecht. Wat Onne zee, zel ik moar nait overbrengen, want dat is doch moar 'n halfwieze.

Leutje Jan (hai is aiglieks al wassen, moar zoo nuimen wie hom nog ter onderschaiden van mie) zong nog doagen laank:

Al zijn wij dan maar domme boeren,
Wij laten ons de mond niet snoeren.

Ienstêe van mond zee hai weer 'n ander woord. Dat is nog 'n mooi kruusroadsel veur joe. En nou hol ik mie ook moar stil, want haile boudel is weer ien rust.