Opwaartsche Wegen. Jaargang 10

[p. 193]

Fragment
door H. de Bruin.
(Het beeld komt op).

Van den mensch gesproken. Hij hoort nu eenmaal in het leven dààr waar hij zich op dit bepaalde oogenblik bevindt. Nergens is plaats voor twee, tenzij de een onder, en de ander bóven staat.

Het levensbeeld, waarin Antoon Eelebos zichtbaar wordt, heeft een zeer evenredig en vredig aanzien.

De stad is omtuind. Komen en gaan binnen haar veste verloopt in stemmige gelijkmatigheid. Ze heeft open waterpoorten naar het akkerland toe, vrije uitgangen naar een landelijk gebied. De havenmond spalkt op een wijde, glinsterende zee zonder horizon.

Een paard-en-wagentje rijdt over den dijk stadwaarts. Twee schuiten zeulen op roepwijdte te velde. Op de effen zee strijkt een klipper tusschen de strekdammen het blinkend zeil.

Er is geen aanleiding ergens het opkomen van een stekelig kwaad te vermoeden.

Elkeen is tevreden op de plek waar de Voorzienigheid hem nu beschikt.

Het is schoon zoo.

Ook dit - er is geen wrikken aan - dat Antoon in het gezin de plaats inneemt, waarmee de welgezinde gedachten der tijden volkomen vrede hebben.

Binnen den kring der zijnen zit hij als een goedmoedige reus. De weerbaarheid van zijn kracht is latent in zijn stierenhals, in de groote handen, die op de gespannen schenkels uitrusten.

Onze twijfels hebben hem nog niet aangeraakt. Denkt hij aan zijn vader of aan God? Aan den baas van vader of aan den dominee? Aan leven of.... dood?

Indien zijn gedachten in den cirkel omgaan van zijn smalle leven, dan denkt Antoon ná hetgeen hij weet. Dat, wat hij van den meester gehoord heeft, van den predikant, van vader nog eens, van moeder alweer.

Onze weifelingen kringen en keeren om hem heen zonder vat.

Terwijl vader ronddoolt in het labyrinth van de politiek en moeder gebukt voortstrompelt door de sloppen van het alledaagsche nieuws en de oude zorgen, wandelt Antoon op de vlakte.

Alles is er duidelijk, onversierd en zonder schrik. God is de Schepper des Hemels en der aarde, Israëls Heer, en Christus' Vader. De Heer is gekomen om zondaren zalig te maken, zondaren, die wij allen zijn.

Uw ouders zult gij gehoorzamen. Is het zoo moeilijk? Wanneer Antoon tegen

[p. 194]

de regel zondigt, wijst vader hem terecht, moeder zegt haar vermaan. De zaak is daarmee beslecht.

De menschen zeggen dat het leven moeilijk is. Elken dag bidt vader: Geef ons heden ons dagelijksch brood - Verlos ons van den Booze. En de dominee bidt om uitredding voor een moeder, een zieke. Maar hij dankt voor de vele, vele zegeningen.

Lente, zomer, herfst en winter wisselen met natuurlijk aanzien.

Elken morgen, middag en avond het spel. De dagen varieeren niet opvallend, tenzij in de af- of aanvlietende getijden van den lesrooster.

De Zondag is een enkele-uren-feest van stilte en stemming. Zie, het is schoon. Die hun best doen en het rechte pad loopen, wandelen ten hemel.

Als vader Eelebos de krant samenvouwt en haar, onder het zwarte brillenhuis, op een hoek van de tafel neerstrijkt, beseft hij in een oogopslag hoe Antoon is. Een jongen waarover ze niet te klagen hebben.

Een warm gevoel van genoegen doorstroomt hem. De kamer wordt helderder, als begon dit inzicht plotseling uit hem te stralen. Spontaan zegt hij door zijn glimlach heen: ‘En zeg me nou 's Antoon, wat wil je eigenlijk worden?’

Antoon verzet zijn voeten één voor één van de bloemen naar de bladen op't karpet, kijkt recht in het wit-gloeiende gaslicht, zoodat zijn lichte oogen twee vonken worden boven de vleeschbobbels van zijn wangen, en antwoordt rustig: ‘Da's een moeilijke vraag’.

‘De vraag? De vraag? De vraag niet, maar 't antwoord misschien’. Vader Eelebos examineert geruststellend, hij helpt den jongen dan met de volgende overwegingen op streek. ‘Kijk 's, Antoon, het wordt nu zoowat tijd, om te vragen wat je eigenlijk wilt. Je weet wel, wij van onzen kant zullen er alles aan doen, wat mogelijk is’.

Antoon zwijgt. De vader ziet ineens duidelijk de reclameplaat, die in het postkantoor boven het lessenaartje hangt: Ouders! laat uw kinderen onderzoeken voor het te laat is. Even - maar met weerzin - herkent hij in de gekaperde sloof van die affiche de verpersoonlijking van zijn geslacht.

Antoon is breedborstig uit de kluiten gewassen. Allerminst beteekent dit, dat hij nu voorbestemd is voor het schonkig knechtschap. Waarop Eelebos vervolgt: ‘Méér worden dan je vader, Antoon. Dus, meer leeren’.

Een brokstuk uit zooiets als het Leidersparool doorflitst vaders brein: Uw taak, ouders, draagt gij straks aan de jongeren over.... Het is daverend en het is zoo simpel. De dood zal deze waarheid niet logenstraffen.

Hoor: wij hebben het niet bereikt, dat zij er naar trachten, naar het ideaal....

‘Kennis is macht, moet je maar denken Antoon’.

‘Ja’, zegt Antoon. ‘Voorloopig maar door leeren, dat lijkt me wel wat’.

‘Zoo, dus dat wil je wel? Nou, we zullen es kijken. Wij hebben er wel wat voor over. Als je je best maar doet’.

Denk maar niet, dat Antoon nu opeens gretig de afspraak met een belofte bezegelt.

[p. 195]

Deze voorwaarde is een vanzelfsprekendheid.

‘Dan ga 'k nu maar slapen’, besluit hij. ‘Ik wacht maar niet op Marie’.

‘Niet? Voel je je niet prettig of ben je moe?’, informeert moeder belangstellend.

‘Nee, - maar wat zal 'k hier nog langer zitten. G'nacht dan maar’.

Antoon verdwijnt door de gangdeur.

De treden van de trap zijn aan de bonzende opstoppers van zijn zware schoenen af te tellen: veertien.

Op den zolder rekt Antoon zijn pezige armen met gemak tot de gebinten. Twaalf van deze knusse woninkjes staan onder den licht-omfloersten avondhemel, tezamen met een donkere kerkrug, een torenklok, zwartsel van takken, de heldere lamp van het havenvuur en de sterren der toplichten op de ree.

De tochtwind die langs de kromming van het kerkhek over 't plein speelt, verbastert het druk gesprek van Marie met haar vriendin.

‘....Ik zei: Ik durfde het niet aan. Natuurlijk was het weer laat op de v'reeniging. Ik dacht 't al. Ik zeg tegen 'm, smeer 'm nou maar voor vanavond, ik krijg anders herrie’.

‘Zijn ze kwaad, as 't over tienen wordt?’

‘O, ik wed dat ze al minstens een kwartier zitten te wachten. Want Antoon die ligt natuurlijk al lang. Sláper’.

‘Is-ie suffig, denk je?’

‘'n Beetje sloom, 'k weet eigenlijk niet. Niet dom, zie je, maar net als zulke bonkige jonges zijn, ze hebben 't niet door. Moet je nou bijvoorbeeld niet gelooven, dat ie vanavond wacht tot 'k thuis ben, terwijl ie weet, dat vader en moeder nou zitten te popelen. Antoon is braaf. Nou ja, 't is nog een kind’.

‘Pas op.... een kind, zoo'n kerel’.

De twee vriendinnen stappen de laatste honderd meter vóór Marie's huis kordaat en zwijgend. Dan nemen ze met een luchtig ‘Daag’ en het traditioneele teeken van ‘mondje-toe’ afscheid.

Meteen knakt de grendel van de deur en zegt een stem op een toon die weifelt tusschen ‘welkom’ en ‘eindelijk’: ‘Zoo, ben je daar?’

‘Ja, daar was ik,’ zegt Marie. ‘Laat hè?’

En moeder; ‘'t is nou werkelijk bed-tijd, kind. Antoon....

....‘slaapt al’, vult Marie aan. ‘Lieve jongen’.

Terwijl ze op kousevoeten de veertien treden opklautert, klepelt het klokkenspel de wijs van 't halfuur, waarvoor ze een volgend maal, denkt ze, een standje zal kunnen verduren. Want vanavond telt, gelukkig, niet mee. Alleen maar, de rustige slaap des rechtvaardigen, die haar broer is onder het langsscherend schijnsel van de kaars, wekt even het gevoel, dat haar ongehoorzaamheid 't zoete geluk wel eens bederven kan.

De vreemde stilte, die vraag en de weerstand tegen het antwoord nemen in den droom gestalte aan.

Nacht. Duister en regen sluieren de contouren.