Opwaartsche Wegen. Jaargang 10

[p. 133]

De dichter en de crisis
door H.A. Mulder.

‘Ik zeg dit alles als een oratio pro domo’. K. Heeroma.
(Opw. Wegen 10e Jg. afl. 2).

De jongere dichters worden tegenwoordig van verschillende zijden overladen met verwijten, waarvan de voornaamste zijn: ze zijn individualisten, ze trekken zich niets aan van de groote vragen en gebeurtenissen van onzen tijd, ze sluiten zich hermetisch af van de wereld precies als de 80ers, ze hebben het publiek niets te zeggen.

Het resultaat van dit alles is tweeërlei:

Het publiek dat nooit verzen leest dan alleen 'n enkele maal om ‘bij’ te zijn, ziet zich bevestigd in zijn natuurlijke levensovertuiging, dat dichten een onschuldig soort waanzin (waarin 't gelijk heeft), en poëzie van geen enkel belang is (waarin 't ongelijk heeft), en het keert terug tot de orde van den dag, d.i. eten, drinken en slapen, beursberichten, kerkgang, krant, beroep.

Het tweede resultaat is: de dichters, die zich genoodzaakt zien iets anders te zijn dan ze zijn - wat ze niet kunnen en wat ook niet de bedoeling kan zijn die God met Zijn schepping heeft gehad - volgen hun aanleg in stilte, 'n beetje verbitterder alleen, 'n beetje eenzamer, en 'n beetje pessimistischer gestemd ten opzichte van de mentaliteit der massa.

Is 't dus waar dat ze zich niets van ‘de wereld’ aantrekken?

Dit is waar, wanneer óók waar is, dat een schoenmaker die schoenen maakt, een meubelmaker die meubels maakt, een cellist die cello speelt, nuttelooze parasieten in de wereld zijn, òmdat ze met hun schoenen, hun meubels, hun muziek, geen antwoord weten te geven op de vraag, wat de oorzaak der crisis is, en hoe we die weer te boven moeten komen.

Maar zoolang dit niet waar is, zoolang behoeft ook 'n dichter in zijn gedichten op deze vraag geen antwoord te geven. -

De ontwikkeling der poëzie (der kunst in 't algemeen) en de ontwikkeling der cultuur (techniek, maatschappij, politiek) vallen niet samen en loopen niet parallel. Toen in 1839 de eerste trein in Nederland, puffend uit zijn lange schoorsteen, voortkroop over de eerste rails, stond er nog geen dichter klaar, om deze trein in de poëzie op te nemen, d.w.z. hem tot poëtisch symbool òm te scheppen. De functie der poëzie is een leven-òmscheppende functie. Van dit geweldig werk is het iederen dichter slechts gegeven een klein deel te volbrengen, naar de mate van zijn creatief talent. Gevoelens, gedachten, die reeds eeuwenlang aanwezig waren

[p. 134]

in 't onuitputtelijk reservoir der menschelijke ziel, worden soms plotseling in één mensch wakker, bewust, woord. Men vergelijke ook wat een Middeleeuwsch schilder van het menschelijk gelaat in beeld wist te brengen, met b.v. een portret van Rembrandt.

De gang der kunst is een andere en minder snelle dan de gang van het leven. Ongeduldigen, die voor elk verschijnsel in de moderne maatschappij, voor elke gebeurtenis, voor elk probleem, terstond uw dichter wenscht (en waarom? Omdat gij er werkelijk behoefte aan hebt? Onderzoekt uzelven!), weest geduldig, en wacht. Ook de dichter wacht, totdat het leven in hem - en soms maar 'n zeer klein deel van dat leven in hem! - rijpt tot de vrucht der poëzie. Bedenkt, dat 't in haar niet gaat om de dingen zelf, om de vragen zelf - daar gaat het om in het leven, maar niet in de poëzie. In haar gaat 't er om de dingen op 'n bijzondere wijze te zien, niet meer als dingen op of om zichzelf, maar als symbolen. Het gaat in haar niet om het wàt, maar om het hoe. Een gedicht over een auto of een telefoonpaal kan daarom belangrijker zijn dan een over de sterren.

Tenslotte zijn 't echter niet de vluchtige modeverschijnselen die den dichter het diepste van het leven openbaren - al kàndit 'n enkele maal het geval zijn! - maar het zijn de oerelementen van het leven - kind, liefde, geloof, droom - die hem inspireeren, al draagt hij een moderne uilebril, en al is hij even hard en bitter bij de werkelijkheid van dezen tijd betrokken als ieder ander mensch.