Opwaartsche Wegen. Jaargang 9

[p. 343]

‘Vraag en aanbod’
door John Ietswaart.

Er is een gedurige verwondering in ons, dat al onze gedachten als vruchten glanzen in de onbreekbare schaal van ons eeuwig hart.

En deze verwondering, onbewust, of bewust als aanroepen Gods, is een karakteristiek van datgene, wat we schoon noemen. Misschien kunnen we inplaats van een aanroepen God's beter zeggen ‘een geroepen worden door het eeuwige.’ Want de wind van het eeuwige en zijnde ruischt altijd aan het kristal onzer harten. Het roepen komt van boven en niet uit ons hart. God roept allen en alles, dat ze opzien, - en schoonheid is geen aanspraak dan na een geroepen worden - en het trillen onzer harten is als het trillend staan der bloemen. Daarom is het spreken niet meer dan het zwijgen, want één is het vuur in ons en de liefde. En God's liefde is in ons allen en tot ons allen - en de dichter is onnut - en het vers is onnut - en een gedicht is niet meer dan een stuk brood, een schooier gegeven. En als wij allen schooiers waren, was er misschien meer besef over levensschoonheid, dan nu wij preken en dichten - en op kantoren ons gevoel voor levensschoon verkrachten.

Ik geloof heel vast, dat God op aarde iets laat doorbreken van Zijn aller grootste Schoonheid. Er is inderdaad een glans van schoonheid over de dingen, die niet van onze aarde is.

Alle schoonheid is Goddelijk - maar slechts een spiegel van het goddelijke -; en dit verwondert ons hart.

En als wij onze laatste schipbreuk lijden, zal er geen verwondering der schoonheid meer zijn - en de spiegel van God's schoonheid zal in het breken dezer verwondering ook gebroken liggen aan onze wankele voeten. En wie dit aardsche beeld te zeer heeft aanschouwd en liefgehad, zonder zich tot het hemelsche te verheffen, vindt eenmaal zijn oog duister om God's ware schoonheid te aanschouwen - en het beeld verminkt in den spiegel.

[p. 344]

Wat beduidt dit alles? Ik meen dit: ‘Dat de schoone aarde van ons is, en dat al God's gaven en bloemen en gedachten tot onze liefste dingen behooren -’, en dan tegelijk dit tweede ‘Dat de schoone wereld maar heel weinig van ons is, omdat wij als verloren zonen den spiegel van God's schoon in onze sidderende handen houden, totdat hij valt, en wij alleen voor God staan - om den Eeuwige schoon te zien.

We willen de schoonheid daarom niet Christelijk zien. Want Christelijke schoonheid is niet, bestaat niet en zal nooit bestaan, al wachten er duizend jaar lang ettelijke letterkundige, Christelijke kringen in Nederland op.

Maar zijn zal het er: ‘het doorzongen zijn van liefde en overgave en sterk geloof - in een gebroken hart. ‘En dit ‘Gebroken zijn’ en ‘vreemd zijn aan wil’ zal uiterst schoon zijn in de stille vervolmaking door God's wil.

Is er dan niet de Huivering?

‘Omdat wij weten dat de aarde draait’
‘De groote aarde op een speldepunt’
‘De duizel van de dood is kruis of munt’
‘God zucht - en heel de bende is verwaaid’

Onze moderne dichtkunst is zich deze mogelijkheid zeer wel bewust; het vallen langs de kometen en het spelen met het speelgoed uit God's heelal is een geliefkoosde bezigheid.

En ook de dichtkunst der jonge Christelijken uit Opwaartsche Wegen is zich van dit vallen bewust. Op een moment worden we geheven uit het spel hier op aarde, en dan opeens beseffen we, dat we vallen, inderdaad roekeloos vallen, in God's heelal. Wij vallen van God's gelaat en handen, waaraan hij zijn evenbeeld had gedrukt. We voelen de sporen in ons gelaat en handen - en we vallen langs de kermis der kometen in het duister dat de aarde omgeeft, toonloos en zonder een woord te kunnen spreken, zonder een gedicht te kunnen schrijven, dat maar even zou benaderen onze duizeling. Ontzettend pijnlijk zijn we ons dit bewust. Het verlangen naar vereeniging, God's gelaat aan het onze, God's mond aan onzen dorstenden mond, dit alles is een intensiteit van ons jongeren. Religio met God.

En waarom blijft men dan toch steeds vragen naar Christelijke poëzie, waarachtige religieuze poëzie?

Omdat tenslotte ons Geloof tot nu toe gefaald heeft. Het is niet te ontkennen. Wij gelooven niet meer; en het vallen en roepen, evenmin als het drieste koorddansen in God's heelal, zal de groote rust brengen, waarnaar onze poëzie zoo uitziet. Het evenwicht is verbroken. Als er sprake zal zijn van een sterke opleving in onze poëzie, is er allereerst noodig een bloei van het leven. En een opleving in onze kunst zal er één zijn van ons geloof. - Ons geloof in een schoone aarde.

[p. 345]

‘ER IS NIET ALLEEN EEN SCHOONE HEMEL - ER IS OOK EEN SCHOONE AARDE’.

Onze religieuze poëzie kan alleen gaan bloeien in dit geloof in de schoone aarde. Want het nu al verbonden zijn met de schoonheid en wijsheid God's, en het weten van de liefste in ons, is schooner geluk, dan dat één verdoemenis ons zou kunnen doen huiveren. En daarom zal de schoonheid van de Messias-volgelingen zulk een geheel andere zijn dan die der menschen. Er is helaas al te veel verstard en verduft in bedehuizen en vereenigingen. Als ons geloof niet vlammend is, zal het een stinkende, onwelriekende kaars zijn. Hoeveel jaren al. Ik begrijp heel goed de spot die men heeft voor een blad met evangelisatie-gedichten en vroompraterij. Hoe is dat zoo gekomen?

Wij hebben onszelf alleen dit te verwijten! Want onze schoonheid is niet hooggedragen geweest door een brandend geloof in de liefde God's en de zaligsprekingen van Christus. En wij hadden en hebben niet het geloof in de aarde, een aarde, stralend gemaakt door de Circumitus Christi. Ons Christelijk leven moet één straling zijn, ononderbroken en hevig. En we zitten al jarenlang onder de korenmaat. En toch, het doorzongen zijn van God's geluk en nabijheid, is de schoonheid al. En alle taal is er aan dienstig, alle beeld is er de verbeelding van, elke gedachte is er de realisatie van. En zoo is ook de schoonheid voor de God's-gevangene meer dan het sterven der pioenen, het zingen bij de harde dood, of het nemen van een vrouw. Zij is de positieve straling van Christus' woorden. Ons Christelijk leven wordt niet gered door Christus als een ‘Deus ex Machina’, als we eenmaal van het tooneel moeten verdwijnen. Neen, veel meer wordt het gered door Christus' stille en roepende omgang in ons leven, van bed tot gedicht en van den dood tot het roepen der lachvogels. Meer dan de verwondering is deze schoonheid de vervolmaking van alles, de resultante, ons verbroken en geknakte riet - en geen vuur zal het uitblusschen.

Wij vragen zooveel om Christelijke kunst. Maar ik vraag U, wie van U heeft het Goddelijk schoonheid's besef in zijn hart, als een bloeiende bloem en een brandende vrucht? Als hij komt zal hij me meer ontroeren dan een gedicht het ooit zal kunnen. En wie van ons allen kent de groote verheuging over al het schoone en de verwondering van het worden tegenover het eeuwig-zijnde? Onze schoonheid is niet een graf-product en God's bloemen groeien niet alleen op cimétières en massagraven! God's schoonheid is niet een lijn, die begint waar onze aarde ophoudt, maar van eeuwigheid tot eeuwigheid, dwars door ons sidderend hart heen, dat we ziende zijn en geloven. En de bewustwording in den tijd, - de drie minuten die we leven - is evenmin wegwerpelijk als het paradijsverlangen. Schoonheid is beeld en gelijkenis van God - en wie dit besef buiten sluit, hij mag een trouw bezoeker zijn van onze Chr. letterkundige conferenties - alsmede zich diep bewust zijn van de nutteloosheid zijner en onzer kunst, maar hij

[p. 346]

zal niet deelen in de schoonheid van God's aarde. En wat roepen wij om een Christelijke kunst? Wat zien wij uit als naar een tijd van droomen en grootheid, als we maar eenmaal zelf een ‘Kunst van ons’ hebben en er van kunnen spreken. Wat zal ons schoonheid zijn, als wijzelf geen waarachtig besef hebben van de schoonheid des levens. Want allereerst is het leven schoon in God - en dan bloeit vanzelf de plant. Is het niet vaak een spelletje, dat zooveel uit onze kringen zich bemoeien met de Christelijke letterkunde? Vragen velen niet te veel, als ze diepe kunst verlangen van ons jongeren - dat wij spreken en getuigen? Wie zegt, dat onze kunst zoo groot zal zijn? Want het kon wel eens lang winter blijven in onzen tuin, waar de Opwaartsche wegen blijken te zijn goed geëffende tuinpaden voor den rustigen, misschien wel droomerigen litteratuur- en versamateur. Het is winter! Winter! We leven niet - we durven niet - we praten over grenzen van poëtisch kunnen - over non-verlossing door artificieele waarden en grensgevallen - en we zijn dood. We hebben geen geloof in de eenvoud. Wanneer gaan we beseffen, dat het alles slechts kan komen uit sterk, eerlijk geloovig werken en zoeken, uit vertrouwen en gemeenzaamheid. Uit stilte bovenal. En er is altijd schoonheid als God's geest in ons den hof doorwaait. Naast de gebrokenheid en de weemoed, het vallen en onze diepe eenzaamheid, zullen er stemmen komen op den Opwaartschen weg, die we zullen gaan volgen. Misschien zijn het dichters - misschien profeten.

Er is een gedurige verwondering in ons, dat al onze gedachten, gezuiverd en verstild in Christus' woorden, als vruchten glanzen in de onbreekbare schaal van ons eeuwig hart. En deze verwondering, bewust als het aanschouwen en aanroepen God's, is een karakteristiek van dat wat we graag onze kunst zouden noemen.