Opwaartsche Wegen. Jaargang 9

[p. 147]

De gelukkige
door Jan van Laar.

Op een Zaterdagmiddag ontmoette ik Blok op de markt. Hij had een cape om en een bolhoed op. Ik had hem sinds October niet meer gezien, toen ik van betrekking veranderde. We werkten op één fabriek, hij als bankwerker, ik als expediënt op kantoor.

Ik hield niet van Blok. Hij had altijd grappen, die verveelden; ik heb nooit zakelijk met hem kunnen spreken.

Ik zei: ‘Zoo Blok, hoe gaat het?’

‘Best’, zei hij, ‘ik ben werkloos.’

Ik lachte omdat hij lachte. Zijn gezicht was even rood als vroeger. Zijn handen waren schoon, vroeger niet. Blok vertelde van de brand, die een week nadat ik van betrekking veranderd was, gewoed had.

Mijnheer Lantinga, de directeur, zei tegen hem: ‘Man, ga niet weg, alles wordt weer opgebouwd’. Toen is Blok niet naar Amsterdam gegaan. Drie weken later was hij werkloos.

Mijnheer Lantinga zei toen: ‘Blok, het gaat vreemd tegenwoordig, met Maart gaat de fabriek weg. Ik zal es uitkijken voor je.’

‘Ja!’ zei hij.

Half December kwam mijnheer Lantinga op straat naar hem toe.

Blok had nog geen werk. Toen vroeg mijnheer Lantinga, waar het gereedschap gebleven was, dat hij gebruikte.

Hij zei: ‘Als ik zes weken weg ben, vraagt u naar gereedschap, dat met de brand weggeraakt is!’

Blok werd weer boos en met harde stem sprak hij in de drukke straat. Hij was boos op mijnheer Lantinga, die 's avonds in het restaurant achter een glaasje zat en lachte met vrouwen. Boos, omdat hij hem aanhield op straat en vroeg naar gereedschap; nauwelijks of hij werk had.

Blok klaagde. Ik voelde het, maar zei: ‘Kerel je hebt toch te eten, of zul je verhongeren?’

Hij keek mij zóó aan, alsof ik een kind was.

Blok was getrouwd. Zijn vrouw was onherstelbaar ziek en kreeg nu geen versterkende middelen meer. En twee kinderen. Hij zei het snel achter elkaar als een bedelaar. Toen zweeg hij. Op de hoek van een straat bleven we staan, elk alleen.

[p. 148]

De menschen lachten en praatten voorbij. De auto's sisten en spatten het straatnat op. Toen zei ik: ‘Ik weet niet of je godsdienstig bent, maar meer dan je verdient krijg je niet.’

Blok liet een insigne zien: Maranatha, de Heere komt!

Johan de Heer, dacht ik.

‘Mijn brood is zeker en mijn water gewis,’ zei hij. ‘Mijn vrouw, zie je, moet eieren hebben en nog veel meer. Dat is nu voorbij. En nog twee kinderen.

Blok kwam dicht bij mij staan en zijn harde stem werd vreemd. Hij sprak veel over zijn vrouw, die altijd zong en geen pijn voelde. ‘En je moet eens weten hoeveel pijn ze heeft. Ja, die weet zich geborgen als ze sterft. Maar we blijven toch mensch niet waar? En ik hou van d'r.’

Blok vertelde van zijn kinderen.

Wim was acht jaar, Rietje zes.

‘Die kun je ook niet geven, wat ze noodig hebben. Rietje had een jumper noodig, ik had geen geld. Toen heeft God een jumper gestuurd en ook versterkende middelen voor mijn vrouw.

Blok lachte en zijn stem werd weer hard.

‘Ja!’ lachte hij.

‘Met Kerstmis stuurde tante Wilhelmina van “het Zoeklicht” mij een pakket. Ik had niks gevraagd. Ik kreeg het zoo maar. De jumper paste precies. Dat heeft God Zelf toch gedaan?’

Ik zei: ‘Blok, je bent gelukkig.’

‘Waarom?’ vroeg hij.

‘Je bent dankbaar.’

De Woensdag daarna ben ik bij Blok thuis geweest.

's Middags had zijn vrouw hevige pijnen gehad; nu hoorde ik haar zingen.

Wim en Rietje zongen ook, bij moeder:

Ga niet alleen door 't leven....

Moeder was mager, had diepe oogen, zacht, als van een kind. Rustig glansden ze naar mij; haar hand was van een zieke. We hebben samen gesproken. Ze glimlachte en zweeg toen met gesloten oogen.

Toen Wim en Rietje naar bed waren, moesten Blok en ik van Jezus zingen. We zongen:

Veilig in Jezus' armen....

Nu sprak hij ook met zijn vreemde stem.

Hij vertelde van Wim en Rietje. Van school.

Ze kregen geen stuiver meer voor ‘het nikkertje’. Het kon niet. Wim was boos want vader hoefde geen God meer te koopen en in Indië moet het wel.

Blok lachte met zijn harde stem.

[p. 149]

‘Kinderen maken je beschaamd.’

‘Altijd,’ zei ik.

Toen ik naar huis ging, zag ik mezelf, wat gebeurd was en wat mòest komen. Ik voelde een warm licht, dat bij mij bleef.

Na dien tijd kwam ik veel bij Blok.

Ik zag, dat de dood spoedig zou komen.

Zondagmorgen, om negen uur, was Blok bij mij.

‘Mijn vrouw gaat vertrekken,’ zei hij.

Ik ging mee. We spraken geen woord. Bedekt keek ik naar hem. Zijn oogen waren glazig. Gebogen en gejaagd liep hij naast mij voort.

Toen we binnenkwamen, stonden Wim, Rietje en een predikant bij het bed. Ik groette niemand, zag de vrouw rustig liggen met gesloten oogen en effen gelaat.

Ze scheen het gewoon te vinden, dat ze ergens anders heen zou gaan.

Rietje vroeg: ‘Gaat moeder naar Jezus?’

Wim zei: ‘Ja.’

Over het gelaat van vader Blok kwam een glimlach. Hij zei ook ja.

Niemand sprak meer; de vrouw lag beweegloos. We wachtten lang, totdat een glimlach op het gelaat van de vrouw kwam en het leven uitgezucht werd. De vrouw was weg en wij staarden naar iets, dat waardeloos was.

In de borst van Blok hoorde ik een stroef gezaag. Duizend beelden en gedachten joegen door mijn hoofd. Ik droomde in een gevoellooze bedwelming. Een streep koude trok door mijn lichaam.

Eindelijk nam Blok de hand van de doode.

Hij zei: ‘Ze is koud.’

‘Neen, ze is gelukkig,’ zei de predikant.

De sterke bankwerker begon te huilen als een hond. Zijn lichaam schokte en zijn stem schrijnde.

Wim en Rietje grepen angstig vaders arm en huilden.

Toen ben ik weggegaan, alleen, met Blok en zijn kinderen voor mij.

Gisteren, Woensdag, ben ik weer bij Blok geweest.

Wim bracht mij zachtjes naar de doode en zei: ‘Kijk, moeder lacht.’

Blok was rustig en zei weinig. De kinderen liepen op hun teenen door de kamer, alsof moeder sliep.

Vandaag is het lichaam begraven.

Blok heeft gehuild. ‘Je blijft toch mensch, niet waar? Als je zes jaren getobd hebt en je ziet nu een leeg bed. Maar ze is gelukkig. Toch houd je dat bed vast, je blijft mensch.’

Toen zei ik: ‘Blok je bent gelukkig.’