Opwaartsche Wegen. Jaargang 8

[p. 449]

E. du Perron: Parlando¹⁾
door Leo van Breen.

Charles Edgar du Perron moet wel een beminlik mens zijn. Hij bezit de gave om de kleurloze sleurmens zijn onbelangrijkheid te laten voelen, maar zo, dat hij er desondanks om lachen moet. Wij echter menen dieper te graven. En dan moeten we konstateren: du Perron sienjaleert en aksentueert alleen de relatieve, zelden de absolute onbelangrijkheid van de mens. Om het eenvoudiger te zeggen: Hij breekt zich zelden een weg naar een hongerend mensenhart, doch bepaalt er zich meestal toe de gewone, zich telkens herhalende gebeurlikheden des onbelangrijken levens dat onbewust geleefd wordt en dus geen diepte bezit en dus ook niet de essentie is van het menselik hart, te charlataniseren met behulp van zijn speelse, soms luchtige, meestal lugubere, ironie. Deze ironie vormt de kracht van zijn verzen maar verraadt tegelijk het wankele innerlik van de mens die ze schiep. Want Perron is geen absoluut pessimist, die, vanuit de hoogten van een niet verwerkelikt optimisme neergeslingerd, een wanhopige geworden is; hij is de relatieve pessimist, de mens die nòch het echte pessimisme, nòch het echte optimisme werkelik ervaren heeft.

Het gaat hier niet alleen om de kwestie, dat elke zaak twee (of meer) zijden heeft, altans in haar aardse verschijningsvorm, en dat deze mens daartussen als eens dwaallicht eeuwig blijft rondzwerven. Men kan zich deze twee- of alzijdigheid zeer sterk bewust zijn, zoals b.v. van Schagen, maar nochtans voor zich tegelijk het relatieve óók van deze beschouwingswijze bewust zijn, wat een verlossing van dit skepties relativisme mogelik maakt.

Zo niet du Perron. Hij wil alles beamen omdat hij alles ontkent, en alles ontkennen, omdat hij alles beaamt. Zijn visie op het aardse gebeuren is altijd momenteel en daardoor grillig; zij wortelt in het besef van een duistere vergankelikheid dat geen verlossing mogelik acht. Voor hem houdt de dood geen blinkende verten verborgen. Vandaar dat alleen deze dood relief geeft aan zijn beste verzen. En dan vinden we soms een andere Perron; hier is voor hem de mogelikheid het absolute pessimisme te bereiken, zoals in de noodkreet:

1) Parlando, door E. du Perron. A.A.M. Stols, Maastricht en Brussel, 1930.

[p. 450]

 

de vrees, de grote vrees in 't afgeschuurd refrein:

 

De Dood, de Dood, de Dood, het dood-gaan en de doden.

Deze versregels alleen zijn voor mij een borgstelling voor Perron's verdere ontwikkeling. Ondanks alles moet ik in hem geloven. De apologie van de twijfel gaat hem te moeilik af en verbergt zoveel tragiek, dat ik voor hem in andere en betere wegen blijf geloven.

Deze verzen zijn de belijdenis van ons aller skeptiese ogenblikken. Zij geven de ogenblikken waarin wij ontsteld de afstand beseffen van duisternis tot licht; daarom kunnen ze ons dierbaar zijn. Een vers als ‘Gebed bij de harde dood’, in wezen verwant aan 't makabere werk van Poe, maar belangrijker omdat het zich van het delirium weet vrij te maken door genadeloos realiteitsbesef is van een zo hevige vitaliteit als wij nergens in onze 20e eeuwse letterkunde aantreffen. Luguber en zwart van wanhoop: een vertwijfelde kreet uit Dante's hel. Perron's hel. Verslingerd aan de wanhoop: dit kan een teken zijn. Zéker is voor mij zijn overgang naar zekerheden, lichte of duistere - wie zal dit durven voorspellen - maar zekerheden die een volkomen revolutie in zijn poëties kunnen zullen betekenen. Hoe dit proces zich zal voltrekken, valt niet te zeggen, wel echter, dat zijn werk er in ieder geval bij winnen zal.

Maar reeds nu mogen we deze dichter dankbaar zijn voor de gedenktekenen die hij schiep voor onze momenten van twijfel; deze momenten, onverbiddelijk gebeeldhouwd, zullen velen de twijfel voor altijd kunnen ontnemen.

Een enkel vers schrijf ik over:

Het kind dat wij waren.

Wij leven 't heerlikst in ons verst verleden:
de rand van het domein van ons geheugen,
de leugen van de kindertijd, de leugen
van wat wij zouden doen en nimmer deden.

Kindertijd, op een eiland of in steden,
van wie reeds deugen wilden of niet deugen,
zuiverste bron van weemoed en verheugen,
verwondering en teêrste vriendlikheden.

Het is het liefst portret aan onze wanden,
dit kind in diepe schoot of wijde handen,
met reeds die donkre blik van vreemd wantrouwen.

't Eenzame, kleine kind, zelf langverdwenen,
dat wij zo fel en reedloos soms bewenen,
tussen de dode heren en mevrouwen.