Opwaartsche Wegen. Jaargang 8

[p. 177]

Kroniek.

Zijn we wat of niet?

Marsman dient in het Mei-nummer van De Vrije Bladen ‘serum’ toe aan de ‘kankeraars’, die al maar beweren, dat het zo droevig is gesteld met de hedendaagse Nederlandse literatuur. Dat moet nu maar eens uit zijn, vindt hij. Een beetje meer zelfrespect. Wij zijn lang niet mis.

Het succes van dit artikel zal ongetwijfeld groot zijn. Over een paar maanden is het weer bon ton om te zeggen, dat wij lang niet mis zijn. Marsman heeft het immers zelf gezegd?

K.H.

Stille opvaart in de pers.

De bedoeling van de bundel is niet geheel begrepen; dat dit gedeeltelik aan de samenstellers en de late verschijning ligt, moge door ons betreurd worden, maar dient gezegd.

In opzet was de bedoeling om aan het eind van 5 jaargangen Opw. Wegen te laten zien, wat in die 5 jaargangen reeds aan goede verzen of als poëtiese belofte was verschenen. Ten eerste komt de bundel nu ongeveer twee jaar te laat en laat Opw. Wegen zich niet meer naar deze bundel beoordelen. Ten andere zijn de bundelaars niet konsekwent geweest en hebben voor sommige auteurs ook uit hun bundels gekozen uit vrees ze als auteur onrecht te doen. Daardoor is b.v. W.A.P. Smit en de Merode goed vertegenwoordigd. Dat is echter bij anderen weer niet geschied, Beversluis b.v., soms omdat hun bundels na het opmaken van de inhoud van Stille Opwaart zijn verschenen, Jan Eekhout, b.v.

Door het gebeurde bij De Merode misleid, meenden de critici natuurlik, dat de samenstellers, al bladerend bij Beversluis, de geplaatste gedichten z'n beste vonden en wraakten die keuze, terecht. Maar het was geen keuze, het was ongeveer al wat indertijd Beversluis aan Opw. Wegen had bijgedragen.

Doordat niet uitdrukkelik vermeld is, dat de keuze beperkt is tot schrijvers die in Opw. Wegen schreven (al of niet met hun bundels), begrijpt Dr. Ritter b.v. niet wat Beversluis in deze bloemlezing doet, en waarom Gossaert en Jacq. v.d. Waals gemist worden, terwijl van Hél. Swarth bv. weer wel opgenomen is.

Maar deze tekortkomingen daar gelaten, toch is de goede gedachte geapprecieerd en is de bundel met belangstelling gelezen. Wat voor indruk maakte deze bloemlezing?

In het algemeen deze: dat onze jongeren niet iets nieuws brengen, in hoofdzaak bewaarders van een traditie. Of men nu met Anton van Duinkerken enigszins smalend van ‘epigonen’ spreekt of met Dr. Ritter van ‘een onvernietigbare gehechtheid aan de traditie van het vers’ en ‘de eenvoud van hun sentiment’, het komt in hoofdzaak hierop neer, dat onze jonge dichters zich in hoofdzaak aansluiten bij een vorig geslacht. Of het goed gezien is van Dr. Ritter om een vers van W. ten Kate als het meest typerend voor de Prot. jongeren te kiezen, betwijfelen we, al geven we graag toe, dat in hun vers een grote evenmatigheid heerst. Zelfs de vertwijfeling, die Aldert Jongedorper in z'n vers belijdt, is nog geen wanhoop. Als Dr. Ritter schrijft, dat deze dichters nog niet een ‘bondgenootschap met de dood’ hebben gesloten, denk ik aan Eekhout, die daar wel toe naderen, niet in blijven kon. De Protestantse poëzie behoudt, als ze goed is, een element van uiteindelike zekerheid. Is het echter waar, dat de Protestants-Christelike groep ‘aan alle

[p. 178]

kanten beveiligd staat tegen den monsterachtigen aanval van het moderne leven op het romantisch gemoed’? Ik denk niet, dat van Oosten dit toestemmen zal.

Dit heeft de kritiek ons wel geleerd, dat door deze bundel anderen bewust geworden is, dat de groep van Opw. Wegen - meer of minder belangrijk - een eigen karakter heeft, dat echter niet ligt in een eigen vormvernieuwing, maar in een eigen geestelike sfeer. Als we zelf het werk onzer jonge dichters overzien, zouden we er soms aan twijfelen, religieuse bezieling missen we te vaak; wij voor ons zien meermalen met bezorgdheid een zekere neiging om eigen geestelik karakter te willen prijsgeven voor moderniteit, die dan zeker in epigonisme zou ontaarden; anderen die meer onbevangen staan kunnen, zien in dit opzicht in ons nog een ongebroken geheel - of komt dit alleen nog maar, omdat de bundel ietwat achter de feiten aanloopt?

Haantjes en de Gysbert Japicx-studie.

In de Leeuwarder Courant van 26 April, 3 en 10 Mei publiceerde Haantjes drie belangwekkende artikels over de Gysbert Japicx-studie, waaruit 't voornaamste hier wel gememoreerd mag worden, omdat 't van algemeen belang is.

Hij bespreekt daar in verschillende opmerkingen die over zijn werk Gysbert Japicx, Fries dichter in de zeventiende eeuw gemaakt zijn om te voorkomen, dat de Gysbert-studie op een verkeerde weg zou raken. Daarvoor toch was gevaar. Eén der critici. Dr. Gosses - besprak dit werk in de Holder van Februarie 1930 en verloor o.i. enkele dingen, die een goed criticus niet vergeten mag, uit 't oog. Hij volgde een metode die onbillik is tegenover een te kritiseren werk. Naast 't beeld, dat Haantjes ontworpen had, plaatste hij een ander van eigen makelij. Daartoe had hij recht. Maar hij toonde niet de onjuistheid aan van Haantjes' werk; hij maakte gebruik van opmerkingen van andere beoefenaars van deze studie zonder te vermelden, dat Haantjes die opmerkingen besproken en weerlegd had; hij twijfelde aan de conclusies die Haantjes had getrokken en moest dat wel doen omdat hij niet de feiten zag waaruit ze voortkwamen. Zo komt men niet vooruit. We moeten in de studie niet terugkeren tot verlaten standpunten tenzij we aantonen, dat deze ten onrechte zijn verlaten, en dat deed de kritikus niet. Deze metodiese fout moest in 't belang van de studie gesignaleerd worden. Ook elders komt ze wel eens voor.

In bovengenoemde artikels bespreekt Haantjes allereerst 't verband tussen 't werk en de persoonlikheid van de dichter; dus hoe men uit iemands dichtwerk de persoonlikheid kan vinden; een kwestie bij elke literatuurstudie van buitengewoon belang, maar speciaal bij Gysbert Japicx, die bijna alleen uit zijn werk gekend kan worden. Hier dus wel een praealabele kwestie, want is 't niet mogelik deze dichter uit zijn werk te leren kennen, dan zal 't voor immer onmogelik zijn een schets van zijn persoon te ontwerpen. Hij wijst er op, dat men moet onderscheiden tussen eigen werk en vertaling, 't laatste kan voor dit doel niet op een lijn gesteld worden met 't eerste, want de reden van de vertaling kan zeer verschillend zijn. Voorzichtig wikkend en wegend en geen gegeven verzuimende is 't mogelik toch de persoonlikheid van Gysbert te vinden, zo luidt zijn konklusie.

In zijn tweede artikel gaat hij nog eens na de ontwikkeling van Gijsbert van volksdichter tot renaissancedichter en toont aan, dat bij aanvaarding van deze groei, vele moeilikheden, die anders rijzen bij de verklaring van Gysberts dichterschap, verdwijnen. Gysbert Japicx wordt dan ‘een wonder schone bloem uit een plant die zijn wortels diep geslagen heeft in 't Friese land’.

In 't laatste artikel bespreekt hij de betekenis die deze dichter als schepper van Friese schoonheid heeft voor 't Friese nationale leven, en die hij nu nog heeft voor onze Christelike Kunst. Voor hem was de kunst, nu hij renaissancedichter was geworden, autonoom, niet meer was zij dienares, zoals in zijn didakties werk, maar heerseres. De moeilikheid was voor hem nu, evenals voor onze Christelike dichters van tegenwoordig de verzoening te vinden tussen zijn Christelik geloof, ook immers een heersende kracht, en zijn kunst. Hij vindt die verzoening in Christus die voor hem de Verlosser en de Schoonheid is: zijn kunst wordt hem de voorsmaak van de vreugde die de hemelse zaligheid zal geven. (Zie Opw. Wegen Jrg. VII, 10).