Opwaartsche Wegen. Jaargang 7

[p. 5]

Morgen
door J. v. Eijk.

Zwaar deinde de galm der vijf slagen uit de dikke peperbus in 't midden van het dorpje, waar om heen de huiskes vertrouwelijk gedoken stonden.

In de oude dorpsbakkerij hing nog dicht de schemer, waarachter alles lag weggedommeld. Toch vertelde het gestommel in het achterhuis, dat voor de bewoners de dag reeds was begonnen. Al heel gauw ging de binnendeur open en stapte de knecht in de werkplaats. Het blauw-gestreepte boezeroen hing open en de meelbestoven broek flodderde onverschillig om zijn beenen.

Mooijs had zijn beste jaren al te pakken: zijn rug was aardig gekromd van het lange staan over den trog en met z'n haren was het ook niet te best gesteld.

‘'t Wordt weer dun van 't jaar’, zei-d-ie altijd als hij met de hand over het hoofd streek.

Over het bekende paadje tusschen trog en werkbank scharrelde hij naar de achterdeur en ontgrendelde die. Als hij op den hil trad foeterde de knecht: ‘Toch nog koud in de vroegte’. Met een geeuw stapte hij op de groengeverfde pomp toe, die naast den hoek van de schuur stond. Heftig greep hij den zwengel en zwaaide hem op en neer. Het heldere, glinsterende water haastte zich gulzig uit den wijden bek en kletterde in breeden straal op het klinkerstraatje - schoot dan driftig door het smalle gootje naar den groezeligen zinkput.

Mooijs stak begeerig den slaperigen kop in den blanken stroom. Met de eene hand wiesch hij het gezicht en den rooien nek, terwijl de andere bleef pompen en het water maar steeds gulpte over het snuivende en blazende hoofd. Moeizaam richtte hij zich toen op, rekte de stramme leden en vulde de mand, die naast den turfhoop stond.

In den pereboom, aan den anderen kant zat een spreeuw te kwetteren tegen den lichter geworden dag. Op het ligusterheggetje, bezijden het tuinpad, lag wazig de dauw; een zilverig spinnewebbetje schitterde in het jonge licht.

Met de volle mand voor den buik keerde Mooijs in de bakkerij terug. Daar had baas Arjaan al vuur in den oven gelegd. Met een bamboekoker blies hij de aarzelende vonkjes wat aan.

[p. 6]

‘Morge, baas!’ zei Mooijs. Al de veertig jaren van zijn bakkerij-leven was dat het eerste woord geweest, als hij 's morgens het brokkelige trapje opklauterde van de schuur naar de werkplaats.

‘Mogge!’

Arjaan was nooit spraakzaam in de eerste morgenuren en zeker niet als hij slecht geslapen had, zooals nu. Voor het oogenblik zocht hij zijn troost bij de tabakspruim, die dagelijks eenige malen ververscht werd. Het vettige petje met de deegkorstjes wipte bij elke kauwbeweging mee.

Toen de knecht het kort-gesteelde, doorgebrande steenen pijpje had gestopt en de eerste blauwige rookwolkjes opkrinkelden, taste hij de turven op het smeulende vuur in den ovenmond.

Intusschen was Arjaan in de schuur verdwenen om daar in een paar oude emmers het beslag klaar te maken voor de varkens. Met een stok roerde hij het voermeel en water flink dooreen, de klonters telkens aan den rand der emmers afstrijkend. Rond zijn beenen draaide een oude, grijze kat, op die manier haar morgengroet aan den baas brengend. Baas Arjaan gromde wat achter de kiezen, streek met den rug van zijn hand over den geheven kattekop. Dan, de emmers vattend, riep hij naar binnen:

‘'k Gaan effen de verkes voeren!’ Zoo slofte hij af naar het varkenskot achter in den tuin.

In zijn eentje scharrelde Mooijs nu wat in de bakkerij rond. Over de blauwe, hier en daar gebarsten vloertegels, klotste hij op de platgesleten klompen bedrijvig heen en weer. Onder het waterfornuis was het vuur op te rakelen, dat den vorigen avond was aangelegd. Met een paar stukjes droge turf flikkerden de vlammen weldra weer lustig op. Het water in den grooten, koperen pot, die geheel was ingemetseld, begon onder de hand al te razen.

Het pijpestompje in Mooijs' mond pruttelde en snerkte bij elken ingezogen mond rook.

Kom, hij ging alvast den trog maar openleggen, dan konden ze straks zoo beginnen met kneën. Steunend lichtte hij de zware eiken deksels af en zette ze neer tegen den zijwand van den oven.

‘Effen kijke of de klompen niet te droog worden’, mompelde Mooijs. Meteen beklom hij den grooten, ijzeren doofpot en wipte met een hazesprongetje - door het vele doen nog kwiek - den oven op. 't Was broeiend daar in de lage ruimte. Stoffig stonden er eenige paren nieuwe klompen, plomp en zwaar. Dat was nu de eeuwige ergernis van Mooijs: de drogerij op den bakkersoven. Hadden de dorpelingen bij den boerenklompenmaker een paar klompen gehaald, dan kwamen uit gewoonte zij eerst er mee naar den bakker om ze een paar dagen te laten drogen, daar ze anders zelfs hùn te zwaar waren. Zoo had je altijd een rommel op je oven. 's Zomers de smerige suikerboonen, zóó uit den tuin naar den bakker, die dan z'n

[p. 7]

knecht maar liet zorgen, dat ze droog kwamen, In 't najaar appels en peren, waar 't halve dorp mee kwam aanslepen om in den winter een mooi partijtje droge groente te hebben. En 't heele jaar door de klompen.

Sputterde de knecht te hard, dan kwam de baas altijd met z'n: ‘D'n ander doet 't ook!’

Dat was een dooddoener. Met dien ander was bedoeld de concurrent.

Achter, in de turfschuur rammelden alweer de emmers. Arjaan kwam van de keuën.

‘'t Is zóó zes uur. 'k Dacht dat die jongen noe zou komme’, begon Mooijs, doelend op het nieuwe knechtje.

‘Dat komt-ie ook’, zei Arjaan.

In het bakkerijslop, dat in de lengte langs het huis loopt, klonk luid klompgeklepper.

‘Daar hei je n'm’, zag Mooijs over de onderdeur.

‘Bezjoer, manne!’ groette de slungelige leerjongen, die eerst bij Kees Hallo, den eenigen mede-bakker, was geweest, maar om het harde werken was weggegaan.

‘Zoo, Sjors, bin je d'r?’ was het weerwoord van bakker Arjaan en hij stopte het overgezakte boezeroen wat beter onder den broeksband.

‘We zulle mar derek beginne. Wat jij Mooijs? Dan ken die inpesant late zien, wat-ie ken.’

Op den meelzolder was Mooijs al aan den gang om een baal bloem naar het trapgat te slepen. Met den zak op de breede schouders kwam hij plomp de krakende trap afzakken. Dof kwakten de honderd pond op de werkbank naast den trog, waarin de witte weelde werd uitgestort. Baas en knecht waschten zich vlug de handen in den fornuisemmer. Onderwijl kreeg Sjors de eerste bevelen.

‘As wij an 't kneën gaan, ken je d'n vloer een beetje anvege en de broodblikken gereed zette, 't Mot altijd 'n schoone boel in m'n bakkerij weze. Dat mot je noe mar goed onthouwe, want bij Keesie zal je dat wel nie gewend 'eweest hè.’

‘Nee, Arjaan, da 's noe niet om 't een of ander te zegge, mar bij dat Keesie is 't altijd een vuile rommel as in een stal. In dezelfden ketel, waar die de vla voor de roomhorentjes in klaar maakte, kookte die stukke karkas van de beeste, die-ie kocht voor de verkes.’

Druk doende zwierde hij met den bezem.

‘Da's niks nie gedaan’, zei de bakker, ‘in een bakkerij mot 't schoon en vertrouwd weze’, en hij wierp zijn uitgekauwde pruimpje in den oven. ‘We zalle beginne, Mooijs.’

De knecht stortte een paar emmers warm water op het meel in den kneedbak en toen de noodige scheppen gist er bij waren gedaan, kon het zware werk aanvangen. Wijdbeens, met gekromde ruggen, stonden de beide mannen over den trog gebogen en werkten zwijgend voort. Het mulle meel roerden de twee paar

[p. 8]

armen door het schuimende water. De bewerking werd hoe langer hoe zwaarder, want naarmate de bloem zich inniger verbond met het water, des te taaier en weerbarstiger werd de deegmassa. De pezige armen wrongen en knepen en duwden, de gekromde werkvingers grepen telkens als een levende schaar in het zwellende deeg en hapten er hompen en hoeken af, om die dan weer op een andere plaats neer te beuken.

Al steviger en elastischer werd de massa, doch onverdroten werkten de twee mannen in zwijgenden aandacht voort. Op de voorhoofdfronsen parelden fijne zweetdruppeltjes. Rusteloos gingen de zware bovenlijven op en neer en als machtige stampers uit een ingewikkelde machinerie bonkten de sterke mannenvuisten voort.

Het nieuwe knechtje zat op den hoek van een werkbank met een oliekwast de broodblikken in te smeren, waar straks de kluiten deeg zouden worden in neergevlijd. Tusschen de tanden floot hij een deuntje zonder zin.

‘Je kan d'n oven wel 's deurrammele, Sjors’, kommandeerde Arjaan zonder op te zien.

Knechtje greep de zware ijzeren staaf, die daarvoor bestemd was en roerde er duchtig mee door het laaiende vuur, waarvan de vlammen nu feller loeiden.

Eindelijk was het kneden afgeloopen. Op den grooten werkbank, die zwiepend doorboog onder het zware gewicht, hadden de bakkers den kleverigen deegkoek neergeboenkt. Enkele meelzakken spreidde Arjaan er zorgzaam over, of het een bakerkindje was.

Als ze de laatste deegresten zich van de armen en handen hadden gewasschen, zetten ze zich een oogenblikje rustig neer om uit te blazen, Mooijs met z'n pijpestompje, Arjaan met een versche pruim.

Zóó had al jaren de kuiper hen gevonden, als hij iederen morgen om zeven de kranten bracht, die ze met hem samen lazen.

Een kwartiertje kon er nu af om even het nieuws na te zien. Het deeg kon terwijl onder de zakken mooi rijzen.

Sjors had een Piraatje bengelen tusschen de slappe lippen en stoomde de rook in twee lange wolken door zijn neus uit.

‘Gooi dat dink noe gauw in d'n oven as je goeie vrindjes met me wil blijve’, beval de baas, die sigaretten niet kon uitstaan en zijn bakkersoven gebruikte voor alles, wat hij liever kwijt was als rijk. ‘Die stinkdingers kan 'k nie luchte’, kwam er vergoelijkend achterna.

Mokkend gaf het knechtje toe. Terwijl de stilte alleen werd verbroken door het krantengekraak, wist hij niets beters te doen dan deegpilletjes weg te dippen naar de hammen, die tusschen de zolderbalken te drogen hingen.

Toen het deeg voldoende gerezen en het voornaamste nieuws gelezen was, kon het afwegen beginnen. Op de oude schalen begon Arjaan de hompen deeg te wegen, die Mooijs van de groote koek afstak. Netjes kon Sjors ze dan in de blikken vormen leggen.

[p. 9]

In de behaaglijke warmte der bakkerij was het langzamerhand gaan wemelen van vliegen, die uit hun nachthoekjes waren te voorschijn gekomen en die nu het vertrek met een eentonig gezoem vulden. Bij tientallen liepen ze over de deegbrooden, als levende krenten.

Mooi op tijd kwamen de mannen gereed met hun werk: zoo zoetjes aan moest de oven ‘in’.

Wanneer het zoover gekomen was, truilde Mooijs handig den zwaren doofpot tot voor de ovendeur. Met den krom-gehaakten reuzen-pook haalde hij het vuur naar voren, onzeker met de oogen knipperend tegen de hitte. Fel lag de gloed op zijn gezicht. Met wijden zwaai roerde hij door de van warmte sidderenden oven. Dan schrapte hij behendig alle vuurresten in den ijzeren pot, waar het trillende vuur gedoemd was te sterven.

Nadat de knecht met den langgesteelden dweil den ovenvloer had schoon gezwabberd, ging hij haastig naar buiten om de dampende lappen onder de pomp te bekoelen.

Arjaan was vast maar begonnen op de bakkerijschop de blikken met deeg, die Sjors hem aangaf, in den oven te schieten, zeker van zijn werk na jaren oefening: netjes in rijen van zeven.

Met een zelfvoldanen zucht sloot hij de ovendeur en Sjors zei:

‘Da's m'n eerste hier weer!’